این هفته نوبت به تزریق دز دوم واکسن کرونا در ایران رسید؛ روزهایی که بسیاری انتظارش را می‌کشیدند اما حالا این افراد در تماس با مراکز واکسیناسیون با یک پاسخ روبرو می‌شوند؛ «واکسن نداریم، بعدا بیایید.»
بسیاری از شهروندان در چند روز گذشته در فضای مجازی از تجربیتشان در نبود دز دوم واکسن کرونا نوشتند و به این موضوع اعتراض کرده‌اند، حتی به نظر می‌رسد به برخی از آن‌ها پیشنهاد شده است که دز دوم واکسن دیگری تزریق کنند. این مسئله توسط برخی از مسئولان وزارت بهداشت هم تایید شده است و آن‌ها انگشت اتهام را به سمت کشورهایی می‌گیرند که هنوز واکسن ارسال نکرده‌اند.
عاطفه عابدینی، دبیر کمیته علمی کشوری کووید-۱۹ در این رابطه گفته بود: «وزارت بهداشت تمام سعی خود را می‌کند که برای کسانی که دز اول را دریافت کردند، دز دوم واکسن را تهیه کرده و در دسترس قرار دهد. هرچند که مشکلاتی وجود دارد و واقعیت این است که وزارت بهداشت در این زمینه مشکلاتی دارد، اما تمام سعی‌شان این است که بتوانند به موقع دز دوم را تهیه کنند.»
اما اگر این اتفاق رخ ندهد و دز دوم به زودی تهیه نشود، احتمالا افراد دوباره باید روند واکسیناسیونشان را از ابتدا شروع کنند.
مینو محرز، محقق تیم پژوهش واکسن کووایران برکت، در این رابطه به خبرآنلاین می‌گوید: «اگر مثلا قرار باشد دز دوم واکسنی چهار هفته بعد تزریق بشود اما این به هر دلیلی رخ ندهد، واکسیناسیون آن فرد باید دوباره از اول شروع شود. این یعنی ممکن است کلا واکسیناسیون انجام شده لغو شود و از اول شروع شود، چون مثلا واکسنی وجود دارد که باید سه ماه بعد تزریق شود و یک واکسن دیگر باید چهار هفته بعد تزریق شود. فاصله زمانی تزریق دز دوم واکسن‌ها به طور کلی فرق می‌کنند.»
همین موضوع باعث شده است که برخی از مسئولان وزارت بهداشت به فکر تزریق ترکیبی واکسن‌ها هم بیافتند و از سناریویی بگویند که در دز دوم واکسن دیگری تزریق شود.
عابدینی در این رابطه گفته بود: «یکسری مطالعات در دنیا هست که دارند ترکیب واکسن‌ها را استفاده می‌کنند. زیرا فکر می‌کنند که شاید ایمنی در این صورت بیشتر ایجاد می‌شود. به عنوان مثال فایزر و آسترازنکا در مطالعه‌ای به صورت میکس داده شده است و حتی مطالعات دیگری هم در جریان است، اما از نظر علمی شاید بتوانیم از پلتفرم‌های یکسان، واکسن را جایگزین کنیم. به عنوان مثال واکسن سینوفارم که از یک ویروس کشته شده و غیرفعال شده است، شاید بتوان واکسن دوز دوم را با واکسنی که از همین پلتفرم استفاده کرده، جایگزین کرد.»
اما همچنان مطالعات علمی به نظر قطعی درباره تزریق ترکیبی واکسن کرونا نرسیده‌اند.
گفت‌وگوی خبرآنلاین با مینو محرز، محقق تیم پژوهش واکسن کووایران برکت درباره این اتفاق را بخوانید:
خانم دکتر محرز تزریق دز دوم واکسن کرونا با چه مشکلاتی روبرو شده است؟
مطالعه‌ای در این رابطه در آمریکا انجام شده است و این موضوع که دز دوم یک واکسن دیگر تزریق شود باید بیشتر بررسی بشود و من نمی‌دانم این اقدام تاثیر می‌گذارد یا نه. محققان معتقد هستند که دز سوم به بعد را می‌توان یک جور دیگری تزریق کرد، اما درباره تزریق واکسنی دیگر در دز دوم مطالعاتی باید انجام و نتیجه مشخص بشود.
اما شنیده‌ها از برخی مراکز واکسیناسیون نشان می‌دهد که به برخی شهروندان بخاطر نبود واکسن، پیشنهاد شده است که دز دوم واکسن دیگری تزریق کنند، این کار درستی است؟
من نمی‌دانم، قاعدتا کمیته واکسن تصمیم گرفته که چنین اتفاقی رخ بدهد. وقتی واکسنی وجود ندارد، چاره‌ای نیست و باید یک واکسن دیگر تزریق کنند. روتین کار در همه کشورها به این شکل است که همان واکسنی که قبلا تزریق شده در دز دوم تزریق بشود، اما الان واکسن ندارند.
اگر وزارت بهداشت چنین نظری دارد، پس گویا این کار اشکالی ندارد. بهتر است این سوال را از خود وزارت بهداشت بپرسید.
شما از نظر پزشکی و تخصصی در این رابطه چه نظری دارید؟
الان تحقیقاتی که در کشورهای دیگر انجام شده نشان می‌دهد که تزریق یک واکسن متفاوت برای دز دوم چندان اشکالی ندارد، اما آن‌ها برای واکسن‌های خودشان این مطالعات را انجام داده‌اند و با این وجود هم هنوز به یک نتیجه قاطع نرسیدند که امکان انجام چنین کاری وجود دارد یا نه.
بالاخره وزارت بهداشت یک کمیسیون واکسیناسیون دارد و تصمیم‌گیری با آن‌هاست. اگر می‌گویند برای دز دوم واکسن دیگری تزریق کنید و برای این کار حرف علمی دارند اشکالی ندارد. بالاخره از این که هیچ واکسنی تزریق نشود بهتر است و این کار در هر صورت مشکلی ایجاد نمی‌کند.
اما آیا این کار ایمنی ایجاد شده ناشی از واکسیناسیون را کاهش نمی‌دهد؟
نمی‌دانیم و بستگی به نوع واکسن‌ها پاسخ به این سوال متفاوت است. اگر دو واکسن از نظر ساختاری مشابه هم باشند، قاعدتا نباید اشکالی ایجاد نشود. اگر نوع واکسن‌ها متفاوت باشد باید مطالعات بیشتری انجام داد و من در این حد نمی‌دانم که این کار شدنی است یا نه.
از سمتی زمان تزریق دز دوم واکسن‌ها متفاوت است، این موضوع مشکلی ایجاد نمی‌کند؟
دز دوم آسترازنکا سه ماه بعد باید تزریق بشود، واکسن سینوفارم معمولا چهار هفته بعد تزریق می‌شود و ... زمان‌های تزریق دز دوم واکسن‌ها با هم فرق می‌کنند. به همین دلیل بهتر است که از خود مسئولان وزارت بهداشت این سوال را مطرح کنید تا مشخص بشود ماجرا چیست.
خانم دکتر محرز، تزریق واکسن برکت از هفته دیگر شروع می‌شود. ممکن است که از این واکسن به عنوان دز دوم استفاده بشود؟
اگر اولین واکسن تزریق شده سینوفارم باشد، چون واکسن برکت از نظر ساختاری عین سینوفارم است می‌توان از آن به عنوان دز دوم استفاده کرد. اگر واکسن اول نوع دیگری باشد، اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. اما ما می‌خواهیم این واکسنی که تزریق شده اثر داشته باشد. به همین دلیل تزریق دو واکسن با پلتفرم متفاوت، ممکن است که آن تاثیری را که انتظارش را داریم نداشته باشد.
واکسن برکت و سینوفارم هر دو از یک پلتفرم ویروس ضعیف شده هستند، آسترازنکا یک مکانیزم دیگر دارد و آدنوویروسی است و در نتیجه نوع آن واکسن داخلی یک مقداری فرق می‌کند. اسپوتنیک هم مثل آسترازنکا است، البته نوع آدنوویروس‌های این دو فرق می‌کند.
به همین دلیل اگر دز اول سینوفارم تزریق شده باشد، می‌شود دز دوم از واکسن برکت استفاده کرد.
اگر در مدت تعیین شده به افراد واکسن تزریق نشود چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
اگر مثلا قرار باشد دز دوم واکسنی چهار هفته بعد تزریق بشود اما این دلیل به هر دلیلی رخ ندهد، واکسیناسیون آن فرد باید دوباره از اول شروع شود.
این یعنی ممکن است کلا واکسیناسیون انجام شده لغو شود و از اول شروع بشود، چون مثلا واکسنی وجود دارد که باید سه ماه بعد تزریق شود و یک واکسن دیگر باید چهار هفته بعد تزریق بشود. فاصله زمانی تزریق دز دوم واکسن‌ها به طور کلی فرق می‌کنند.
این نابسمانی به وجود آمده دز تزریق دز دوم واکسن کرونا را چگونه می‌بینید؟
نمی‌دانم، اجراکننده این کار وزارت بهداشت است و نظری نمی‌توانم بدهم. کشورهای بزرگی که ایران از آن‌ها واکسن تهیه می‌کرد با موج‌های کرونا درگیر شدند و به همین دلیل شاید مسئولان وزارت بهداشت نتوانستند آن واکسن‌ها را در زمان مشخص شده تحویل بگیرند و نمی‌توانند این کار را انجام دهند.
البته قاعدتا نباید این اتفاق رخ بدهد و معمولا برای کسی که واکسن تزریق کرده دز بعدی نگه داشته می‌شود، اما حالا این که چه اتفاقی رخ داده مشخص نیست.
یعنی برنامه‌ریزی‌ها می‌توانست بهتر باشد؟
شاید مثلا آن شرکتی که قرار بوده دز دوم واکسن را از آن تهیه کنیم الان نمی‌تواند این دز دوم را به دست ایران برساند و یا صادرات واکسیناسیونش را متوقف کرده است تا به کشور خودشان برسند. واقعا الان تهیه واکسن از یک کشور دیگر کار سختی است.
فکر می‌کنید با این اتفاقات واکسیناسیون عمومی در ایران تا پایان سال انجام می‌شود؟
اگر مجوز بدهند و واکسن‌های تولید شده در داخل یک مقداری به کمک بیایند و با وجود پشتوانه اوضاع بهتر می‌شود. همچنین یک مقدار واکسیناسیون سرعت بیشتری بگیرد. امیدوارم همه این مشکلات به زودی برطرف بشوند و دسترسی مردم به واکسن کرونا بیشتر بشود.