گروه حوادث: اوايل آبان ماه، پليس آگاهي تهران از دستگيري سارق يكي از مراكز ترك اعتياد خبر داد؛ سارقي كه تا دي ماه پارسال، به عنوان نظافتچي در اين مركز كار مي‌كرد و پس از سرقت داروهاي مخدر از محل كار خود و فرار از تهران، تحت تعقيب قرار گرفت تا اينكه 10 ماه بعد در يكي از شهرهاي شمالي كشور شناسايي و دستگير شد. مرتضي، سارق اين مركز ترك اعتياد پس از دستگيري به ماموران پليس گفته بود كه به دليل نياز مالي، نقشه سرقت از مركز را كشيده و شبانه و در ساعت تعطيلي مطب با كليدي كه از قبل تهيه كرده بود، وارد اتاق محل نگهداري داروها شده و پس از سرقت، از تهران فرار كرده است.مرتضي - كه معادل 54 ميليون تومان داروي مخدر از محل كارش دزديد - از معدود سارقان مراكز ترك اعتياد بود كه شناسايي و دستگير شد. ظرف 9 سال گذشته، تعداد زيادي از مراكز ترك اعتياد مورد سرقت قرار گرفته كه هنوز دست بسياري از مالباختگان، به گرد پاي سارقان هم نرسيده چون بيشتر سرقت‌ها چنان هوشمندانه انجام شده كه يا هيچ ردي براي پيگيري وجود ندارد به اين معنا كه سارق و همدستانش در اولين اقدام پس از ورود به مركز، هارد ديسك دوربين مدار بسته را همراه محموله دارو و ساير وسايل ارزشمند، زير بغل زده‌اند و با خود برده‌اند تا هيچ امكاني براي شناسايي و پيگيري نباشد، يا اگر اثر انگشتي به جا مانده، صاحب هوشمند و زبل اين اثر انگشت، هنوز هيچ ردپايي در بايگاني قطور اداره آگاهي ندارد. دستگيري و شناسايي اين تعداد معدود از سارقان بداقبال مثل مرتضي هم توفيري به حال مالباخته ندارد چون داروهاي ترك اعتياد، خوش فروش‌ترين مال سرقتي است كه سارق چه ناشي و چه زبردست، به سر خيابان نرسيده، در اولين عطاري، كل محموله را يكجا و نقد آب مي‌كند. مرداد 1395، خبري درباره دستگيري اعضاي باند سرقت از مراكز ترك اعتياد منتشر شد؛ باند 3 نفره‌اي كه نيروي خدماتي در يك مركز ترك اعتياد و صاحب عطاري در قلعه‌حسن‌خان بودند و پس از سرقت دارو از مراكز، داروها را در عطاري خودشان مي‌فروختند.
سارقاني كه گير نمي‌افتند
م. ف، صاحب يك مركز ترك اعتياد در حاشيه شهر تهران است كه دو سال قبل، مطبش مورد سرقت قرار گرفت.
چه تاريخي از مركز شما سرقت شد؟
«دو سال قبل؛ شب، چند ساعت بعد از پايان كار مطب. گارد آهني رو شكستن، در ضد سرقت رو با سنگ و فرز بريدن و وارد شدن. صبح كه به مطب اومدم، از گارد شكسته و بريدگي در متوجه سرقت شدم. »
مركز دوربين مدار بسته داشت؟
« دوربين رو هم دزديدن. »
پس امكان پيگيري هم نداشتين؟
«دوربين ساختمون همسايه، تصاويري از خيابون و پياده‌رو داشت ولي كيفيت تصوير اين دوربين‌ها، چندان بالا نيست. بر اساس همون تصاوير هم شكايت كرديم ولي منجر به نتيجه نشد. »
چه حجم دارو به سرقت رفت؟
«حدود 50 ميليون تومن. متادون، شربت ترياك، بوپرونورفين به علاوه پوكه داروهايي كه بايد براي دريافت مجدد دارو، به دانشگاه تحويل مي‌داديم. »طبق آيين‌نامه «تاسيس و فعاليت مراكز درمان سوءمصرف مواد» متقاضيان بايد از دانشگاه علوم پزشكي منطقه درخواست مجوز كرده و پس از تاييد، براي مكان مورد نظر، دوربين مدار بسته، سيستم دزدگير و در ضدسرقت نصب كنند و داروهاي مخدر هم بايد در گاوصندوق مستقر در مركز و در اتاق مجهز به امكانات حفاظتي نگهداري شود.م. ف مي‌گويد بعضي همكارانش، سيستم دزدگير را به مركز كنترل پليس هم وصل مي‌كنند ولي بعضي ديگر و از جمله خود او، به ارسال پيامك هشدار به گوشي تلفن همراه‌شان اكتفا كرده‌اند. آن شب هم به گوشي م.ف، پيامكي از سيستم دزدگير ارسال شده بود.
يعني وقتي سارق وارد مطب شد، شما متوجه شدين كه ورود غيرمجاز اتفاق افتاده؟
« بله، ولي سيستم دزدگير چندان قابل اعتماد نبود چون شب‌هاي قبل‌تر كه پيامك مشابه داشتم، وقتي خودم رو به مطب مي‌رسوندم، مي‌ديدم وزش طوفان و باد يا حتي پريدن يك گربه، فركانسي به سيستم داده و ارسال پيامك به دليل دريافت اين فركانس بوده. بنابراين، اون شب هم پيامك رو ديدم ولي جدي نگرفتم. »
داروها رو چطور دزديده بودن؟
« دارو و پوكه داروها داخل گاوصندوق بود. گاو صندوق رو هم باز كرده بودن. »م.ف، به هيچ كس مظنون نبود و به همه مظنون بود. به تمام بيماران مطب و همسايگان و كسبه.«به اداره آگاهي گزارش دادم. مامور اومد، اثر انگشت خاصي پيدا نشد. تصوير دوربين همسايه‌ها رو چك كرد. همون تصاوير نه چندان واضح رو. تصوير ماشين‌دزدها رو داشتيم، يك تيباي نوك مدادي. حتي پلاك ماشين هم تا حدي ديده مي‌شد ولي خوانا نبود. اون شب، يك نفر از اعضاي تيم هم بيرون بوده و كشيك مي‌داده بدون اينكه صورتش رو بپوشونه. تصويرش رو مرتب مي‌ديديم كه رد مي‌شد و اطراف رو نگاه مي‌كرد ولي اداره آگاهي هيچ پرونده‌اي از اين فرد نداشت. گزارش و پيگيري اين سرقت‌ها، اغلب به نتيجه‌اي نمي‌رسه چون دزدها ياد مي‌گيرن كه چطور از تله سيستم‌هاي امنيتي فرار كنن. همون سال مامور اداره آگاهي به من گفت كه گروه سارقان مراكز ترك اعتياد، بسيار حرفه‌اي هستن و ردي از خودشون باقي نمي‌ذارن.»مسوولان واحد داروهاي مخدر دانشگاه علوم پزشكي كه هر ماه، سهميه داروهاي م.ف را تحويل مي‌دادند، هيچ وقت از اين سرقت باخبر نشدند. صاحبان مراكز ترك اعتياد، اين سرقت‌ها را گزارش نمي‌كنند چون از طرف دانشگاه جريمه مي‌شوند و علاوه بر اينكه بايد داروهاي به سرقت رفته را از جيب خودشان تامين كنند، مسوولان دانشگاه، با توجيه ايمن نبودن مطب، سهميه دارويي مطب را كاهش داده يا توزيع ماهانه دارو را در قالب توزيع هفتگي يا روزانه، خرد مي‌كنند چون مسووليت تامين امنيت مركز و نگهداري داروهاي مخدر را، برعهده موسس مي‌دانند و هر نوبت تخطي را با تذكر شفاهي و كتبي، كاهش يا قطع سهميه دارو، لغو موقت و دائم مجوز فعاليت و در نهايت، ارجاع به مراجع قضايي پاسخ مي‌دهند. به همين دليل، صاحبان مراكز ترك اعتياد ترجيح مي‌دهند ضرر سنگين ناشي از سرقت و تخريب مطب را تقبل كنند اما مسوولان دانشگاه، از داستان سرقت دارو بويي نبرند چون جبران مافات جريمه‌هاي دولت، خيلي خيلي گران‌تر از خسارت يك سرقت تمام مي‌شود.
م. ف مي‌گفت: «اغلب دوستانم كه مركز ترك اعتياد دارن، حداقل يك بار، مطب‌‌شون سرقت شده ولي به دانشگاه گزارش ندادن. سارقان مراكز ترك اعتياد، اونقدر ماهر هستن كه حتي از زمان تحويل دارو با خبرن و معمولا، زماني رو براي سرقت انتخاب مي‌كنن كه صاحب مركز، سهميه داروي مطب رو تحويل گرفته.»حد انتظار و خبرگي سارقان مراكز ترك اعتياد را، نياز مالي تعيين مي‌كند. به همين دليل در هفته‌ها و ماه‌هايي از سال و در سال‌هايي كه تورم و نرخ بيكاري در كشور رو به افزايش مي‌رود، آمار سرقت از اين مراكز هم رو به صعود است. حوصله اين سارقان براي زاغ‌زني و آمار گرفتن از تراكنش دارويي مراكز ترك اعتياد، آنقدر هست كه قبل از شناسايي تمام راه‌هاي نفوذ به اين مطب، خود را به چاه نيندازند. آنها خيلي خوب مي‌دانند هر جنس سرقتي از مطب ترك اعتياد، چه جور مشتري‌اي در بازار سياه دارد؛ داروي ترك اعتياد يك جور مشتري دارد، بليستر خالي قرص متادون و شيشه شربت ترياك، يك جور مشتري دارد، تجهيزات پزشكي مطب‌ها، وسايل معاينه و خونگيري يك جور مشتري دارد. سارقان، حتي در اين حد مي‌دانند كه بنا به الزامات قانوني و امنيتي، تا پوكه خالي داروي مخدر، به دانشگاه تحويل نشود، از داروي جديد خبري نيست. پس، صاحب مركز ترك اعتياد، براي فرار از تنگناي جريمه‌هاي دانشگاه، چاره‌اي ندارد جز اينكه راهي بازار سياه شود و هم متادون و شربت ترياك و با قيمت چند برابر از مالخر بخرد، هم پوكه خالي داروي مخدر تا از آزمون «پاكدستي» در مقابل مسوولان دانشگاه سربلند خارج شود.
م. ف مي‌گفت سال 97، براي هر بليستر خالي قرص متادون، 7 هزار تومان به دارو فروش ناصرخسرو پول داد در حالي كه قيمت دولتي بسته 100 عددي قرص كمتر از 7 هزار تومان بود. م.ف دوستاني دارد كه از خودش هم بداقبال‌ترند؛ آنهايي كه بعد از دريافت سهميه يك ماهه دارو، در مسير برگشت به مركز، قرباني زورگيري سارقان شده‌اند. يكي از دوستان م.ف، يك سال و نيم قبل، به روال معمول هر ماه، با يك راننده آشنا، راهي واحد داروهاي مخدر دانشگاه شد و در مسير برگشت، راننده را براي تحويل دارو به سمت مطب فرستاد و خودش به خانه رفت و دو ساعت بعد، راننده سراسيمه تلفن زد و گفت كه نيمه‌راه، در يك تصاف ساختگي در خياباني خلوت، سارقان مسلح، تهديدش كرده‌اند كه اگر محموله دارو را تحويل ندهد، روانه آخرت مي‌شود. اين درمانگر اعتياد هم، دستش به داروهاي سرقت شده نرسيد و با وجود چهره‌نگاري در اداره آگاهي، سارقان هم شناسايي نشدند؛ سارقاني كه اغلب صاحبان مراكز ترك اعتياد را مي‌شناسند و حتي از مسير آمد و رفت و زمان تحويل داروهاي‌شان هم باخبرند چون واحد داروهاي مخدر دانشگاه‌هاي علوم پزشكي، مراكز شناخته‌شده‌اي با نشاني و ساعت كار مشخص هستند و در بعضي از اين ادارات حتي، زمان‌بندي تحويل دارو به مطب‌ها با ذكر مشخصات و نشاني مطب براي عموم قابل دسترس است و كافي است سارق و همدستانش، كمي سحرخيز باشند و به بهانه‌هاي بيخودي كه در جيب هر آدمي پيدا مي‌شود، سري به اين ادارات بزنند.
سرقت به وقت تحويل سال
ح. الف، صاحب يك مركز ترك اعتياد در اصفهان است كه مطبش دو بار مورد سرقت قرار گرفت؛ اسفند 95، آذر 97.
«چند ساعت قبل از تحويل سال بود؛ 7 غروب. پاي سفره هفت سين نشسته بودم كه صاحب ملك تلفن زد و پرسيد خودت در مطب رو باز گذاشتي؟»ح. الف، همان لحظه به پليس 110 تلفن زد و خودش را به مطب رساند كه با درهاي شكسته و قفل‌هاي گشوده و گاو صندوق خالي مواجه شد.«دزدگير نداشتيم ولي دوربين مداربسته و گارد آهني و قفل كتابي و گاوصندوق داشتيم. هارد دوربين رو بردن، با شاه كليد، همه قفل‌هاي كتابي رو باز كردن، درها رو با ديلم شكستن و گاو صندوق رو هم باز كردن. علاوه بر دارو، كولر و بخاري و كامپيوتر و تلويزيون رو هم بردن. دو نفر بودن، با يك وانت پيكان، مطب رو جارو زدن. صاحب مغازه اون طرف خيابون، فكر كرده بود داريم نقل مكان مي‌كنيم.»سرقت دوم، زمستان 97 بود، ساعت 2 صبح. دزد، يك نفر بود كه از راه پشت بام، خودش را به پنجره نورگير اتاق دارو رسانده و از همان جا وارد شده بود؛ از يك قاب پنجره 15 در 40 سانت. از همان جا هم فرار كرده بود، همراه با كل داروها و هارد ديسك دوربين مدار بسته.«گاوصندوق دست‌ساز رو باز كرده بود. چطور آخه؟ البته دستگير شد چون غير از مطب من، از 19 مطب و كارگاه تراشكاري هم سرقت كرده بود. دستگير شدنش فايده‌اي براي من نداشت چون همه داروها رو فروخته بود. من هنوز در عجبم كه چطور تونست وارد بشه؟ از يك پنجره 15 در 40؟ عين مارمولك؟ غير از من و همكارام، هيچ كسي از وجود اين پنجره خبر نداشت.»ح. الف مي‌گويد ارزش داروهايي كه سال 95 از مطبش به سرقت رفت، حدود 30 ميليون تومان و سال 97 حدود 50 ميليون تومان بود. مي‌گويد داروي مخدري كه از مطب ترك اعتياد سرقت مي‌شود، هيچ برگشتي ندارد چون كمتر از 12 ساعت به پول نقد تبديل مي‌شود. اين تحميل زيان ظرف 9سال اخير و استمرار آن، حالا، درمانگران اعتياد را هم كارآزموده كرده و ح. الف و باقي صاحبان مطب‌هاي ترك اعتياد، مي‌گويند كه يادگرفته‌اند هر تكه از سهميه داروي ماهانه را در كنجي خارج از مطب پنهان كنند تا دزدها در دفعات بعد با كاهدان مواجه شوند. ح. الف مي‌گويد اين حقه هم، يكي ديگر از رازهاي مگوي صاحبان مراكز ترك اعتياد است كه بايد از چشم مسوولان دانشگاه مخفي بماند.
مالخرهاي دارو
سرقت از مراكز ترك اعتياد، پديده نوظهور دهه 90 و مولود واگذاري اين مراكز به دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و تغيير رويه به ترجيح درمان با متادون است كه افزايش توليد انبوه اين داروي اگونيست را هم رقم زد. شرايط ايجاد شده؛ افزايش تجويز و توليد و تقاضاي متادون، ديوارهاي بازار سياه نشت اين داروي اگونيست از كانال توزيع قانوني را چنان بالا برد كه در اوايل دهه 90، عرضه و تقاضاي زير زميني متادون، يك تشكيلات سازمان يافته و استخوان‌دار داشت؛ تشكيلاتي نانوشته كه از عطاري محل شروع مي‌شد و آخر خط، دستفروشان خياباني دارو ايستاده بودند .
سابقه اولين سرقت‌ها از كلينيك‌هاي ترك اعتياد را هم بايد در همين زمان جست‌وجو كرد. سال‌هايي كه به دنبال افزايش تعداد پرونده‌هاي بيماران تحت درمان با متادون در مراكز ترك اعتياد، سارقاني كه منتظر بودند از سرقت هر كالاي ارزشمند، اسكناسي روانه جيب كنند، با اطلاع از تقاضاي سيرناشدني بازار به دليل خاصيت نشئه‌آوري هر چند خفيف متادون، مظنه‌اي از سطح عرضه گرفتند و متوجه شدند فروش داروهاي سرقتي از مراكز ترك اعتياد، بي‌دردسرترين مال‌فروشي است. كافي بود چند نفوذي در قالب معتاد داوطلب درمان داشته باشند و با كمي هزينه و حوصله براي طي شدن دوره درمان نفوذي، از محل اختفاي دارو با خبر شوند. باقي كار همان روال عرف سرقت بود.آذر ماه سال 1390 رييس پليس آگاهي استان خراسان‌رضوي از دستگيري سارق داروهاي مخدر مراكز ترك اعتياد مشهد خبر داد. اين سارق، پس از دستگيري، به 6 فقره سرقت داروهاي مخدر از مراكز ترك اعتياد اعتراف كرد و گفت كه چند روز قبل از سرقت، همراه همسر خود، به عنوان معتاد به مراكز ترك‌اعتياد مراجعه مي‌كرده و پس از زيرنظر گرفتن محل، در زمان تعطيلي مركز، با تخريب ورودي‌هاي مركز، دارو و اشياي قيمتي را به سرقت مي‌برده است.تير ماه سال 91، پليس آگاهي اصفهان باند 6 نفره سرقت دارو از مراكز ترك اعتياد اين استان را دستگير كرد. اعضاي اين باند پس از دستگيري، به 60 فقره سرقت داروي متادون از مراكز ترك اعتياد در استان اصفهان اعتراف كرده بودند.
نابغه‌هاي شبگرد
ب. ش صاحب يك مركز ترك اعتياد در مازندران است كه سال 92، شب همان صبحي كه سهميه ماهانه 80 بيمار را از واحد داروهاي مخدر دانشگاه تحويل گرفته بود، مطبش مورد سرقت قرار گرفت؛ 45 شيشه شربت ترياك، 2 هزار عدد قرص متادون 20 ميلي‌گرم، 2 هزار عدد قرص متادون 40 ميلي‌گرم. ب. ش، اين سرقت را به دانشگاه گزارش نكرد.«ساختمون، تجاري بود و ساعت 10 شب، كل واحدها تعطيل بودن. دزدها، برق ساختمون رو از جعبه تقسيم قطع كردن كه دزدگير هم از كار بيفته. درِ مطب و تمام قفل‌هاي آهني و حتي درِ گاو صندوق رو هم با دستگاه هوابرش شارژي، مثل پنبه بريده بودن. دوربين مداربسته و كامپيوتر رو هم با خودشون بردن. ظرف يك هفته، 9 مطب ترك اعتياد رو با همين روش سرقت كردن و هيچ وقت هم شناسايي نشدن. خيلي ماهر بودن. تمام مطب‌ها رو روزي خالي كردن كه سهميه داروشون به روز شده بود. با دوستانم كه حساب مي‌كرديم، ظرف يك هفته 150 ميليون تومن دارو دزديده بودن.»علي غلامي، دبير كانون درمانگران اعتياد كشور تاييد مي‌كند كه افزايش سرقت از مراكز ترك اعتياد، تابعي از رونق بازار آزاد عرضه متادون و افزايش فروش غيرمجاز داروهاي ترك اعتياد در عطاري‌ها بوده كه هر دو عامل، سارقان را تشويق كرده كه در كار خود، ماهرتر و متوسل به ابزار تخصصي‌تر شوند.
«7500 مركز ترك اعتياد در كشور داريم و طبق گزارش‌هايي كه به دستمون رسيده، حدود 10درصد مراكز، مورد سرقت دارو قرار گرفتن و ظرف 5 سال گذشته، نه تنها آمار سرقت‌ها بيشتر شده، سرقت‌ها، زنجيره‌اي شده. يعني در يك شهر در يك مدت كوتاه، مثلا دو هفته، از 5مطب، دارو سرقت ميشه و ديگه در اون شهر هيچ خبري نيست و كمي بعد، گزارش‌هايي از بقيه شهرها به دستمون مي‌رسه. فقط هم سرقت از مكان نيست. ظرف چند سال اخير، زورگيري دارو هم به سرقت‌هاي مكان اضافه شده اما تعداد اين موارد، خيلي زياد نيست چون سارق مي‌دونه كه زورگيري، جرم خشن محسوب ميشه ولي سرقت از مطب‌ها هنوز ادامه داره. عطاري‌ها انگيزه سرقت از مراكز ترك اعتياد رو بالا بردن چون عطاري، اولين خريدار داروي ترك اعتياده و فروش داروي ترك اعتياد به عطاري‌ها، از فروش طلا و جواهر هم آسون‌تره. صاحب عطاري از هيچ سارقي نمي‌پرسه اين همه قرص متادون رو از كجا آوردي و سارق خيالش راحته كه فروش داروي سرقتي به عطاري، حتي قابل رد‌گيري هم نيست. يك سارق دستگير شده به ما گفت طلاي سرقتي يا وسايل منزل رو بايد به يك پنجم قيمت به مالخر بفروشه ولي عطاري، داروي مخدر رو به قيمت خوب و نقد و حتي بدون كسر درصد ازش مي‌خره بدون اينكه نياز به اثبات منشا دارو باشه چون عطاري هم با مشتري زيرزميني و نقد طرفه. سهميه داروي ماهانه هر مركز ترك اعتياد، 100 شيشه 250 ميلي ليتر شربت ترياك، حدود 3 هزار قرص متادون 20 ميلي‌گرم و حدود 2 هزار قرص متادون 40 ميلي‌گرمه.ما براي دريافت اين مجموعه دارو از واحد داروي دانشگاه علوم پزشكي، حدود 7ميليون تومن پرداخت مي‌كنيم در حالي كه در بازار آزاد، 60 ميليون تومن خريد و فروش ميشه. پس سارق مي‌دونه از اين سرقت چقدر سود مي‌بره و حتي بعضي‌هاشون، پيش خريد و پيش فروش هم دارن؛ عطاري، داروي ترك اعتياد رو، قبل از سرقت، پيش خريد مي‌كنه و سارق، داروي سرقتي رو، قبل از سرقت پيش‌فروش مي‌كنه. به همين دليل، دستگيري سارق مركز ترك اعتياد، هيچ فايده‌اي براي درمانگر نداره چون داروي سرقتي در لحظه آب شده.»
معاش قاچاق
صفحات مجازي، براي «بازار سياه» چنين تعريفي دارند:«Black Market يك بازار كالا و خدمات است كه خارج از حيطه حمايت شده رسمي و قانوني كار مي‌كند. چنين فعاليت‌هايي به طور معمول به عنوان يك مكمل براي اقتصاد رسمي تعريف مي‌شود. بازار سياه در تمام كشورهاي در حال توسعه و توسعه‌يافته امكان فعاليت دارد و فعالان اين بازار با فرار از قوانين حقوق و مقررات و مجازات دولت ارتزاق مي‌كنند. مواد مخدر، اسلحه، فحشا و دارو، پرسودترين بازارهاي سياه جهان است. بازار سياه، مولود ضعف نظارت‌هاي قضايي و اختلاف زياد قيمت كالاي توزيع شده از كانال دولتي و سطح عرضه آزاد است.»«متادون كلرايد» در ايران بازار سياه دارد. بازار سياهي به گستردگي اغلب عطاري‌هاي شهر، تمام پاتوق‌هاي خياباني و بياباني مصرف مواد مخدر و پياده‌روهاي سرقفلي‌دار دستفروشان دارو. قيمت بسيار ارزان داروي ايراني، ضعف نظارت بر روند توزيع دارو در فاصله مبدا تا تحويل نهايي و در نهايت، تقاضاي بالا به دليل خاصيت نشئه‌آوري متادون باعث شده بازار سياه اين داروي اگونيست در كشور، بسيار پررونق باشد. از آنجا كه قيمت كالاهاي موجود در بازار سياه، تابعي از افت و خيز نرخ ارز در كشور است، متادون هم از اين تغييرات قيمتي مستثني نيست . متادون كلرايد در ايران در چهار شكل دارويي توليد مي‌شود؛ قرص، پودر، شربت و ويال تزريقي. قرص با دوزهاي 5، 20 و 40 ميلي‌گرمي، پودر در ساشه‌هاي يك گرمي، شربت در شيشه‌هاي 250 ميلي ليتري و با دوزهاي 5 و 25 ميلي‌گرمي و ويال تزريقي با دوزهاي 5 و 10 ميلي‌گرمي و با محدوديت توزيع بيمارستاني. كمترين تقاضا در بازار سياه، براي ويال تزريقي، پودر و شربت است و چون مصرف قرص سهل‌ترين روش استفاده از اين داروي مخدر است، موجودي بازار سياه، نه فقط از توليدات داخل، بلكه از طريق واردات قاچاق از تركيه، عراق، كشورهاي حوزه خليج فارس و افغانستان هم تامين مي‌شود علاوه بر اينكه به دليل ارزاني قيمت توليد داخلي، قاچاق معكوس اين داروي مخدر به كشورهاي همسايه هم همچنان برقرار است منتها متادون وارداتي قاچاق، قرار است تقاضاي تصاعدي را سيراب كند و جوابگوي خماري بيماران معتاد در حال ترك اعتياد باشد، وقتي مركز درماني و پزشك معالج، بنا به تشخيص، دوز مشخصي از دارو براي بيمار داراي تخريب سنگين تجويز مي‌كند و اين دوز مشخص، كفايت درد بيمار نيست و ناچار به بازار سياه پناه مي‌برد تا كمبود دريافت مخدر را جبران كند. در حالي كه قاچاق معكوس، ناشي از سياستگذاري‌هاي غلط دولت براي قيمت‌گذاري اوليه و تشويق به قاچاق معكوس به كشورهاي همسايه است تا با فروش دلاري در كشور مقصد، از محل بازگشت ارز قاچاق، منفعت چند برابري حاصل شود.تعداد توليد‌كنندگان داروي متادون در ايران چندان زياد نيست، چون بنا به الزام پروتكل الحاقي هيات بين‌المللي كنترل مواد مخدر INCB در سال 1972، متادون در فهرست داروهاي تحت كنترل قرار گرفته و از آنجا كه دولت ايران هم از امضا‌كنندگان اين پروتكل بوده، نه تنها توليد اين دارو در كشور بايد محدود باشد، هر ساله هم گزارش ميزان توليد و نياز مصرف و تمديد مجوز توليد، به اين هيات نظارتي بين‌المللي گزارش مي‌شود و مبارزه با واردات يا صادرات قاچاق متادون هم بايد همتراز با باقي اقدامات مقابله با مواد مخدر باشد.
سوم آبان ماه امسال يكي از شركت‌هاي توليد‌كننده متادون، قيمت‌هاي خود را به‌روزرساني كرد.
هر بسته 100 عددي قرص متادون 5 ميلي‌گرم:
«در كارخانه 10 هزار تومان/ براي شركت پخش 11500 تومان/ براي مصرف‌كننده 14500 تومان »
هر بسته 100 عددي قرص متادون 20 ميلي‌گرم:
«در كارخانه 22 هزار تومان/ براي شركت پخش 25080تومان / براي مصرف‌كننده 31500 تومان»
هر بسته 100 عددي قرص متادون 40 ميلي‌گرم:
«در كارخانه 26400تومان/ براي شركت پخش 27360 تومان/ براي مصرف‌كننده 38 هزار تومان»
همين اعداد مي‌تواند گره گشاي علت راهيابي متادون به بازار سياه باشد. آخر بهار امسال كه قيمت دلار در بازار آزاد، 17756 تومان بود، يكي از داروفروش‌هاي غيرقانوني در خيابان ناصرخسرو، هر عدد قرص متادون 5 ميلي‌گرمي را 2 هزار تومان، هر عدد قرص متادون 20 ميلي‌گرمي را 5 هزار تومان و هر عدد قرص متادون 40 ميلي‌گرمي را 10 هزار تومان به من مي‌فروخت. 12 آبان كه قيمت دلار به 29 هزار تومان رسيد، اين دارو فروش هر ورق 10 عددي متادون 5 ميلي‌گرمي را 40 هزار تومان، هر ورق 10 عددي متادون 20 ميلي‌گرمي را 80 هزار تومان و هر ورق 10 عددي متادون 40 ميلي‌گرمي را 130 هزار تومان مي‌فروخت.
اين داستان ، مرگ هم دارد
تا اينجا، همه‌چيز بامزه بود؛ حكايت سرقت و تعقيب و كلاهبرداري و رودست خوردن و ...
اين داستان، روي تلخ هم دارد؛ اواخر شهريور امسال، پليس آذربايجان شرقي از دستگيري يك مرد متهم به قتل خبر داد؛ مردي كه به دليل اعتياد، به يك مركز ترك اعتياد مراجعه كرده بود و از پزشك مركز، قرص متادون خواسته بود اما پزشك معالج، به دليل اينكه نام اين فرد در فهرست بيماران مركز نبود، از تحويل دارو به او خودداري مي‌كند و بيمار معتاد هم پزشك را با شليك سه گلوله به قتل مي‌رساند... .
∎
سارقاني كه گير نمي‌افتند
م. ف، صاحب يك مركز ترك اعتياد در حاشيه شهر تهران است كه دو سال قبل، مطبش مورد سرقت قرار گرفت.
چه تاريخي از مركز شما سرقت شد؟
«دو سال قبل؛ شب، چند ساعت بعد از پايان كار مطب. گارد آهني رو شكستن، در ضد سرقت رو با سنگ و فرز بريدن و وارد شدن. صبح كه به مطب اومدم، از گارد شكسته و بريدگي در متوجه سرقت شدم. »
مركز دوربين مدار بسته داشت؟
« دوربين رو هم دزديدن. »
پس امكان پيگيري هم نداشتين؟
«دوربين ساختمون همسايه، تصاويري از خيابون و پياده‌رو داشت ولي كيفيت تصوير اين دوربين‌ها، چندان بالا نيست. بر اساس همون تصاوير هم شكايت كرديم ولي منجر به نتيجه نشد. »
چه حجم دارو به سرقت رفت؟
«حدود 50 ميليون تومن. متادون، شربت ترياك، بوپرونورفين به علاوه پوكه داروهايي كه بايد براي دريافت مجدد دارو، به دانشگاه تحويل مي‌داديم. »طبق آيين‌نامه «تاسيس و فعاليت مراكز درمان سوءمصرف مواد» متقاضيان بايد از دانشگاه علوم پزشكي منطقه درخواست مجوز كرده و پس از تاييد، براي مكان مورد نظر، دوربين مدار بسته، سيستم دزدگير و در ضدسرقت نصب كنند و داروهاي مخدر هم بايد در گاوصندوق مستقر در مركز و در اتاق مجهز به امكانات حفاظتي نگهداري شود.م. ف مي‌گويد بعضي همكارانش، سيستم دزدگير را به مركز كنترل پليس هم وصل مي‌كنند ولي بعضي ديگر و از جمله خود او، به ارسال پيامك هشدار به گوشي تلفن همراه‌شان اكتفا كرده‌اند. آن شب هم به گوشي م.ف، پيامكي از سيستم دزدگير ارسال شده بود.
يعني وقتي سارق وارد مطب شد، شما متوجه شدين كه ورود غيرمجاز اتفاق افتاده؟
« بله، ولي سيستم دزدگير چندان قابل اعتماد نبود چون شب‌هاي قبل‌تر كه پيامك مشابه داشتم، وقتي خودم رو به مطب مي‌رسوندم، مي‌ديدم وزش طوفان و باد يا حتي پريدن يك گربه، فركانسي به سيستم داده و ارسال پيامك به دليل دريافت اين فركانس بوده. بنابراين، اون شب هم پيامك رو ديدم ولي جدي نگرفتم. »
داروها رو چطور دزديده بودن؟
« دارو و پوكه داروها داخل گاوصندوق بود. گاو صندوق رو هم باز كرده بودن. »م.ف، به هيچ كس مظنون نبود و به همه مظنون بود. به تمام بيماران مطب و همسايگان و كسبه.«به اداره آگاهي گزارش دادم. مامور اومد، اثر انگشت خاصي پيدا نشد. تصوير دوربين همسايه‌ها رو چك كرد. همون تصاوير نه چندان واضح رو. تصوير ماشين‌دزدها رو داشتيم، يك تيباي نوك مدادي. حتي پلاك ماشين هم تا حدي ديده مي‌شد ولي خوانا نبود. اون شب، يك نفر از اعضاي تيم هم بيرون بوده و كشيك مي‌داده بدون اينكه صورتش رو بپوشونه. تصويرش رو مرتب مي‌ديديم كه رد مي‌شد و اطراف رو نگاه مي‌كرد ولي اداره آگاهي هيچ پرونده‌اي از اين فرد نداشت. گزارش و پيگيري اين سرقت‌ها، اغلب به نتيجه‌اي نمي‌رسه چون دزدها ياد مي‌گيرن كه چطور از تله سيستم‌هاي امنيتي فرار كنن. همون سال مامور اداره آگاهي به من گفت كه گروه سارقان مراكز ترك اعتياد، بسيار حرفه‌اي هستن و ردي از خودشون باقي نمي‌ذارن.»مسوولان واحد داروهاي مخدر دانشگاه علوم پزشكي كه هر ماه، سهميه داروهاي م.ف را تحويل مي‌دادند، هيچ وقت از اين سرقت باخبر نشدند. صاحبان مراكز ترك اعتياد، اين سرقت‌ها را گزارش نمي‌كنند چون از طرف دانشگاه جريمه مي‌شوند و علاوه بر اينكه بايد داروهاي به سرقت رفته را از جيب خودشان تامين كنند، مسوولان دانشگاه، با توجيه ايمن نبودن مطب، سهميه دارويي مطب را كاهش داده يا توزيع ماهانه دارو را در قالب توزيع هفتگي يا روزانه، خرد مي‌كنند چون مسووليت تامين امنيت مركز و نگهداري داروهاي مخدر را، برعهده موسس مي‌دانند و هر نوبت تخطي را با تذكر شفاهي و كتبي، كاهش يا قطع سهميه دارو، لغو موقت و دائم مجوز فعاليت و در نهايت، ارجاع به مراجع قضايي پاسخ مي‌دهند. به همين دليل، صاحبان مراكز ترك اعتياد ترجيح مي‌دهند ضرر سنگين ناشي از سرقت و تخريب مطب را تقبل كنند اما مسوولان دانشگاه، از داستان سرقت دارو بويي نبرند چون جبران مافات جريمه‌هاي دولت، خيلي خيلي گران‌تر از خسارت يك سرقت تمام مي‌شود.
م. ف مي‌گفت: «اغلب دوستانم كه مركز ترك اعتياد دارن، حداقل يك بار، مطب‌‌شون سرقت شده ولي به دانشگاه گزارش ندادن. سارقان مراكز ترك اعتياد، اونقدر ماهر هستن كه حتي از زمان تحويل دارو با خبرن و معمولا، زماني رو براي سرقت انتخاب مي‌كنن كه صاحب مركز، سهميه داروي مطب رو تحويل گرفته.»حد انتظار و خبرگي سارقان مراكز ترك اعتياد را، نياز مالي تعيين مي‌كند. به همين دليل در هفته‌ها و ماه‌هايي از سال و در سال‌هايي كه تورم و نرخ بيكاري در كشور رو به افزايش مي‌رود، آمار سرقت از اين مراكز هم رو به صعود است. حوصله اين سارقان براي زاغ‌زني و آمار گرفتن از تراكنش دارويي مراكز ترك اعتياد، آنقدر هست كه قبل از شناسايي تمام راه‌هاي نفوذ به اين مطب، خود را به چاه نيندازند. آنها خيلي خوب مي‌دانند هر جنس سرقتي از مطب ترك اعتياد، چه جور مشتري‌اي در بازار سياه دارد؛ داروي ترك اعتياد يك جور مشتري دارد، بليستر خالي قرص متادون و شيشه شربت ترياك، يك جور مشتري دارد، تجهيزات پزشكي مطب‌ها، وسايل معاينه و خونگيري يك جور مشتري دارد. سارقان، حتي در اين حد مي‌دانند كه بنا به الزامات قانوني و امنيتي، تا پوكه خالي داروي مخدر، به دانشگاه تحويل نشود، از داروي جديد خبري نيست. پس، صاحب مركز ترك اعتياد، براي فرار از تنگناي جريمه‌هاي دانشگاه، چاره‌اي ندارد جز اينكه راهي بازار سياه شود و هم متادون و شربت ترياك و با قيمت چند برابر از مالخر بخرد، هم پوكه خالي داروي مخدر تا از آزمون «پاكدستي» در مقابل مسوولان دانشگاه سربلند خارج شود.
م. ف مي‌گفت سال 97، براي هر بليستر خالي قرص متادون، 7 هزار تومان به دارو فروش ناصرخسرو پول داد در حالي كه قيمت دولتي بسته 100 عددي قرص كمتر از 7 هزار تومان بود. م.ف دوستاني دارد كه از خودش هم بداقبال‌ترند؛ آنهايي كه بعد از دريافت سهميه يك ماهه دارو، در مسير برگشت به مركز، قرباني زورگيري سارقان شده‌اند. يكي از دوستان م.ف، يك سال و نيم قبل، به روال معمول هر ماه، با يك راننده آشنا، راهي واحد داروهاي مخدر دانشگاه شد و در مسير برگشت، راننده را براي تحويل دارو به سمت مطب فرستاد و خودش به خانه رفت و دو ساعت بعد، راننده سراسيمه تلفن زد و گفت كه نيمه‌راه، در يك تصاف ساختگي در خياباني خلوت، سارقان مسلح، تهديدش كرده‌اند كه اگر محموله دارو را تحويل ندهد، روانه آخرت مي‌شود. اين درمانگر اعتياد هم، دستش به داروهاي سرقت شده نرسيد و با وجود چهره‌نگاري در اداره آگاهي، سارقان هم شناسايي نشدند؛ سارقاني كه اغلب صاحبان مراكز ترك اعتياد را مي‌شناسند و حتي از مسير آمد و رفت و زمان تحويل داروهاي‌شان هم باخبرند چون واحد داروهاي مخدر دانشگاه‌هاي علوم پزشكي، مراكز شناخته‌شده‌اي با نشاني و ساعت كار مشخص هستند و در بعضي از اين ادارات حتي، زمان‌بندي تحويل دارو به مطب‌ها با ذكر مشخصات و نشاني مطب براي عموم قابل دسترس است و كافي است سارق و همدستانش، كمي سحرخيز باشند و به بهانه‌هاي بيخودي كه در جيب هر آدمي پيدا مي‌شود، سري به اين ادارات بزنند.
سرقت به وقت تحويل سال
ح. الف، صاحب يك مركز ترك اعتياد در اصفهان است كه مطبش دو بار مورد سرقت قرار گرفت؛ اسفند 95، آذر 97.
«چند ساعت قبل از تحويل سال بود؛ 7 غروب. پاي سفره هفت سين نشسته بودم كه صاحب ملك تلفن زد و پرسيد خودت در مطب رو باز گذاشتي؟»ح. الف، همان لحظه به پليس 110 تلفن زد و خودش را به مطب رساند كه با درهاي شكسته و قفل‌هاي گشوده و گاو صندوق خالي مواجه شد.«دزدگير نداشتيم ولي دوربين مداربسته و گارد آهني و قفل كتابي و گاوصندوق داشتيم. هارد دوربين رو بردن، با شاه كليد، همه قفل‌هاي كتابي رو باز كردن، درها رو با ديلم شكستن و گاو صندوق رو هم باز كردن. علاوه بر دارو، كولر و بخاري و كامپيوتر و تلويزيون رو هم بردن. دو نفر بودن، با يك وانت پيكان، مطب رو جارو زدن. صاحب مغازه اون طرف خيابون، فكر كرده بود داريم نقل مكان مي‌كنيم.»سرقت دوم، زمستان 97 بود، ساعت 2 صبح. دزد، يك نفر بود كه از راه پشت بام، خودش را به پنجره نورگير اتاق دارو رسانده و از همان جا وارد شده بود؛ از يك قاب پنجره 15 در 40 سانت. از همان جا هم فرار كرده بود، همراه با كل داروها و هارد ديسك دوربين مدار بسته.«گاوصندوق دست‌ساز رو باز كرده بود. چطور آخه؟ البته دستگير شد چون غير از مطب من، از 19 مطب و كارگاه تراشكاري هم سرقت كرده بود. دستگير شدنش فايده‌اي براي من نداشت چون همه داروها رو فروخته بود. من هنوز در عجبم كه چطور تونست وارد بشه؟ از يك پنجره 15 در 40؟ عين مارمولك؟ غير از من و همكارام، هيچ كسي از وجود اين پنجره خبر نداشت.»ح. الف مي‌گويد ارزش داروهايي كه سال 95 از مطبش به سرقت رفت، حدود 30 ميليون تومان و سال 97 حدود 50 ميليون تومان بود. مي‌گويد داروي مخدري كه از مطب ترك اعتياد سرقت مي‌شود، هيچ برگشتي ندارد چون كمتر از 12 ساعت به پول نقد تبديل مي‌شود. اين تحميل زيان ظرف 9سال اخير و استمرار آن، حالا، درمانگران اعتياد را هم كارآزموده كرده و ح. الف و باقي صاحبان مطب‌هاي ترك اعتياد، مي‌گويند كه يادگرفته‌اند هر تكه از سهميه داروي ماهانه را در كنجي خارج از مطب پنهان كنند تا دزدها در دفعات بعد با كاهدان مواجه شوند. ح. الف مي‌گويد اين حقه هم، يكي ديگر از رازهاي مگوي صاحبان مراكز ترك اعتياد است كه بايد از چشم مسوولان دانشگاه مخفي بماند.
مالخرهاي دارو
سرقت از مراكز ترك اعتياد، پديده نوظهور دهه 90 و مولود واگذاري اين مراكز به دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و تغيير رويه به ترجيح درمان با متادون است كه افزايش توليد انبوه اين داروي اگونيست را هم رقم زد. شرايط ايجاد شده؛ افزايش تجويز و توليد و تقاضاي متادون، ديوارهاي بازار سياه نشت اين داروي اگونيست از كانال توزيع قانوني را چنان بالا برد كه در اوايل دهه 90، عرضه و تقاضاي زير زميني متادون، يك تشكيلات سازمان يافته و استخوان‌دار داشت؛ تشكيلاتي نانوشته كه از عطاري محل شروع مي‌شد و آخر خط، دستفروشان خياباني دارو ايستاده بودند .
سابقه اولين سرقت‌ها از كلينيك‌هاي ترك اعتياد را هم بايد در همين زمان جست‌وجو كرد. سال‌هايي كه به دنبال افزايش تعداد پرونده‌هاي بيماران تحت درمان با متادون در مراكز ترك اعتياد، سارقاني كه منتظر بودند از سرقت هر كالاي ارزشمند، اسكناسي روانه جيب كنند، با اطلاع از تقاضاي سيرناشدني بازار به دليل خاصيت نشئه‌آوري هر چند خفيف متادون، مظنه‌اي از سطح عرضه گرفتند و متوجه شدند فروش داروهاي سرقتي از مراكز ترك اعتياد، بي‌دردسرترين مال‌فروشي است. كافي بود چند نفوذي در قالب معتاد داوطلب درمان داشته باشند و با كمي هزينه و حوصله براي طي شدن دوره درمان نفوذي، از محل اختفاي دارو با خبر شوند. باقي كار همان روال عرف سرقت بود.آذر ماه سال 1390 رييس پليس آگاهي استان خراسان‌رضوي از دستگيري سارق داروهاي مخدر مراكز ترك اعتياد مشهد خبر داد. اين سارق، پس از دستگيري، به 6 فقره سرقت داروهاي مخدر از مراكز ترك اعتياد اعتراف كرد و گفت كه چند روز قبل از سرقت، همراه همسر خود، به عنوان معتاد به مراكز ترك‌اعتياد مراجعه مي‌كرده و پس از زيرنظر گرفتن محل، در زمان تعطيلي مركز، با تخريب ورودي‌هاي مركز، دارو و اشياي قيمتي را به سرقت مي‌برده است.تير ماه سال 91، پليس آگاهي اصفهان باند 6 نفره سرقت دارو از مراكز ترك اعتياد اين استان را دستگير كرد. اعضاي اين باند پس از دستگيري، به 60 فقره سرقت داروي متادون از مراكز ترك اعتياد در استان اصفهان اعتراف كرده بودند.
نابغه‌هاي شبگرد
ب. ش صاحب يك مركز ترك اعتياد در مازندران است كه سال 92، شب همان صبحي كه سهميه ماهانه 80 بيمار را از واحد داروهاي مخدر دانشگاه تحويل گرفته بود، مطبش مورد سرقت قرار گرفت؛ 45 شيشه شربت ترياك، 2 هزار عدد قرص متادون 20 ميلي‌گرم، 2 هزار عدد قرص متادون 40 ميلي‌گرم. ب. ش، اين سرقت را به دانشگاه گزارش نكرد.«ساختمون، تجاري بود و ساعت 10 شب، كل واحدها تعطيل بودن. دزدها، برق ساختمون رو از جعبه تقسيم قطع كردن كه دزدگير هم از كار بيفته. درِ مطب و تمام قفل‌هاي آهني و حتي درِ گاو صندوق رو هم با دستگاه هوابرش شارژي، مثل پنبه بريده بودن. دوربين مداربسته و كامپيوتر رو هم با خودشون بردن. ظرف يك هفته، 9 مطب ترك اعتياد رو با همين روش سرقت كردن و هيچ وقت هم شناسايي نشدن. خيلي ماهر بودن. تمام مطب‌ها رو روزي خالي كردن كه سهميه داروشون به روز شده بود. با دوستانم كه حساب مي‌كرديم، ظرف يك هفته 150 ميليون تومن دارو دزديده بودن.»علي غلامي، دبير كانون درمانگران اعتياد كشور تاييد مي‌كند كه افزايش سرقت از مراكز ترك اعتياد، تابعي از رونق بازار آزاد عرضه متادون و افزايش فروش غيرمجاز داروهاي ترك اعتياد در عطاري‌ها بوده كه هر دو عامل، سارقان را تشويق كرده كه در كار خود، ماهرتر و متوسل به ابزار تخصصي‌تر شوند.
«7500 مركز ترك اعتياد در كشور داريم و طبق گزارش‌هايي كه به دستمون رسيده، حدود 10درصد مراكز، مورد سرقت دارو قرار گرفتن و ظرف 5 سال گذشته، نه تنها آمار سرقت‌ها بيشتر شده، سرقت‌ها، زنجيره‌اي شده. يعني در يك شهر در يك مدت كوتاه، مثلا دو هفته، از 5مطب، دارو سرقت ميشه و ديگه در اون شهر هيچ خبري نيست و كمي بعد، گزارش‌هايي از بقيه شهرها به دستمون مي‌رسه. فقط هم سرقت از مكان نيست. ظرف چند سال اخير، زورگيري دارو هم به سرقت‌هاي مكان اضافه شده اما تعداد اين موارد، خيلي زياد نيست چون سارق مي‌دونه كه زورگيري، جرم خشن محسوب ميشه ولي سرقت از مطب‌ها هنوز ادامه داره. عطاري‌ها انگيزه سرقت از مراكز ترك اعتياد رو بالا بردن چون عطاري، اولين خريدار داروي ترك اعتياده و فروش داروي ترك اعتياد به عطاري‌ها، از فروش طلا و جواهر هم آسون‌تره. صاحب عطاري از هيچ سارقي نمي‌پرسه اين همه قرص متادون رو از كجا آوردي و سارق خيالش راحته كه فروش داروي سرقتي به عطاري، حتي قابل رد‌گيري هم نيست. يك سارق دستگير شده به ما گفت طلاي سرقتي يا وسايل منزل رو بايد به يك پنجم قيمت به مالخر بفروشه ولي عطاري، داروي مخدر رو به قيمت خوب و نقد و حتي بدون كسر درصد ازش مي‌خره بدون اينكه نياز به اثبات منشا دارو باشه چون عطاري هم با مشتري زيرزميني و نقد طرفه. سهميه داروي ماهانه هر مركز ترك اعتياد، 100 شيشه 250 ميلي ليتر شربت ترياك، حدود 3 هزار قرص متادون 20 ميلي‌گرم و حدود 2 هزار قرص متادون 40 ميلي‌گرمه.ما براي دريافت اين مجموعه دارو از واحد داروي دانشگاه علوم پزشكي، حدود 7ميليون تومن پرداخت مي‌كنيم در حالي كه در بازار آزاد، 60 ميليون تومن خريد و فروش ميشه. پس سارق مي‌دونه از اين سرقت چقدر سود مي‌بره و حتي بعضي‌هاشون، پيش خريد و پيش فروش هم دارن؛ عطاري، داروي ترك اعتياد رو، قبل از سرقت، پيش خريد مي‌كنه و سارق، داروي سرقتي رو، قبل از سرقت پيش‌فروش مي‌كنه. به همين دليل، دستگيري سارق مركز ترك اعتياد، هيچ فايده‌اي براي درمانگر نداره چون داروي سرقتي در لحظه آب شده.»
معاش قاچاق
صفحات مجازي، براي «بازار سياه» چنين تعريفي دارند:«Black Market يك بازار كالا و خدمات است كه خارج از حيطه حمايت شده رسمي و قانوني كار مي‌كند. چنين فعاليت‌هايي به طور معمول به عنوان يك مكمل براي اقتصاد رسمي تعريف مي‌شود. بازار سياه در تمام كشورهاي در حال توسعه و توسعه‌يافته امكان فعاليت دارد و فعالان اين بازار با فرار از قوانين حقوق و مقررات و مجازات دولت ارتزاق مي‌كنند. مواد مخدر، اسلحه، فحشا و دارو، پرسودترين بازارهاي سياه جهان است. بازار سياه، مولود ضعف نظارت‌هاي قضايي و اختلاف زياد قيمت كالاي توزيع شده از كانال دولتي و سطح عرضه آزاد است.»«متادون كلرايد» در ايران بازار سياه دارد. بازار سياهي به گستردگي اغلب عطاري‌هاي شهر، تمام پاتوق‌هاي خياباني و بياباني مصرف مواد مخدر و پياده‌روهاي سرقفلي‌دار دستفروشان دارو. قيمت بسيار ارزان داروي ايراني، ضعف نظارت بر روند توزيع دارو در فاصله مبدا تا تحويل نهايي و در نهايت، تقاضاي بالا به دليل خاصيت نشئه‌آوري متادون باعث شده بازار سياه اين داروي اگونيست در كشور، بسيار پررونق باشد. از آنجا كه قيمت كالاهاي موجود در بازار سياه، تابعي از افت و خيز نرخ ارز در كشور است، متادون هم از اين تغييرات قيمتي مستثني نيست . متادون كلرايد در ايران در چهار شكل دارويي توليد مي‌شود؛ قرص، پودر، شربت و ويال تزريقي. قرص با دوزهاي 5، 20 و 40 ميلي‌گرمي، پودر در ساشه‌هاي يك گرمي، شربت در شيشه‌هاي 250 ميلي ليتري و با دوزهاي 5 و 25 ميلي‌گرمي و ويال تزريقي با دوزهاي 5 و 10 ميلي‌گرمي و با محدوديت توزيع بيمارستاني. كمترين تقاضا در بازار سياه، براي ويال تزريقي، پودر و شربت است و چون مصرف قرص سهل‌ترين روش استفاده از اين داروي مخدر است، موجودي بازار سياه، نه فقط از توليدات داخل، بلكه از طريق واردات قاچاق از تركيه، عراق، كشورهاي حوزه خليج فارس و افغانستان هم تامين مي‌شود علاوه بر اينكه به دليل ارزاني قيمت توليد داخلي، قاچاق معكوس اين داروي مخدر به كشورهاي همسايه هم همچنان برقرار است منتها متادون وارداتي قاچاق، قرار است تقاضاي تصاعدي را سيراب كند و جوابگوي خماري بيماران معتاد در حال ترك اعتياد باشد، وقتي مركز درماني و پزشك معالج، بنا به تشخيص، دوز مشخصي از دارو براي بيمار داراي تخريب سنگين تجويز مي‌كند و اين دوز مشخص، كفايت درد بيمار نيست و ناچار به بازار سياه پناه مي‌برد تا كمبود دريافت مخدر را جبران كند. در حالي كه قاچاق معكوس، ناشي از سياستگذاري‌هاي غلط دولت براي قيمت‌گذاري اوليه و تشويق به قاچاق معكوس به كشورهاي همسايه است تا با فروش دلاري در كشور مقصد، از محل بازگشت ارز قاچاق، منفعت چند برابري حاصل شود.تعداد توليد‌كنندگان داروي متادون در ايران چندان زياد نيست، چون بنا به الزام پروتكل الحاقي هيات بين‌المللي كنترل مواد مخدر INCB در سال 1972، متادون در فهرست داروهاي تحت كنترل قرار گرفته و از آنجا كه دولت ايران هم از امضا‌كنندگان اين پروتكل بوده، نه تنها توليد اين دارو در كشور بايد محدود باشد، هر ساله هم گزارش ميزان توليد و نياز مصرف و تمديد مجوز توليد، به اين هيات نظارتي بين‌المللي گزارش مي‌شود و مبارزه با واردات يا صادرات قاچاق متادون هم بايد همتراز با باقي اقدامات مقابله با مواد مخدر باشد.
سوم آبان ماه امسال يكي از شركت‌هاي توليد‌كننده متادون، قيمت‌هاي خود را به‌روزرساني كرد.
هر بسته 100 عددي قرص متادون 5 ميلي‌گرم:
«در كارخانه 10 هزار تومان/ براي شركت پخش 11500 تومان/ براي مصرف‌كننده 14500 تومان »
هر بسته 100 عددي قرص متادون 20 ميلي‌گرم:
«در كارخانه 22 هزار تومان/ براي شركت پخش 25080تومان / براي مصرف‌كننده 31500 تومان»
هر بسته 100 عددي قرص متادون 40 ميلي‌گرم:
«در كارخانه 26400تومان/ براي شركت پخش 27360 تومان/ براي مصرف‌كننده 38 هزار تومان»
همين اعداد مي‌تواند گره گشاي علت راهيابي متادون به بازار سياه باشد. آخر بهار امسال كه قيمت دلار در بازار آزاد، 17756 تومان بود، يكي از داروفروش‌هاي غيرقانوني در خيابان ناصرخسرو، هر عدد قرص متادون 5 ميلي‌گرمي را 2 هزار تومان، هر عدد قرص متادون 20 ميلي‌گرمي را 5 هزار تومان و هر عدد قرص متادون 40 ميلي‌گرمي را 10 هزار تومان به من مي‌فروخت. 12 آبان كه قيمت دلار به 29 هزار تومان رسيد، اين دارو فروش هر ورق 10 عددي متادون 5 ميلي‌گرمي را 40 هزار تومان، هر ورق 10 عددي متادون 20 ميلي‌گرمي را 80 هزار تومان و هر ورق 10 عددي متادون 40 ميلي‌گرمي را 130 هزار تومان مي‌فروخت.
اين داستان ، مرگ هم دارد
تا اينجا، همه‌چيز بامزه بود؛ حكايت سرقت و تعقيب و كلاهبرداري و رودست خوردن و ...
اين داستان، روي تلخ هم دارد؛ اواخر شهريور امسال، پليس آذربايجان شرقي از دستگيري يك مرد متهم به قتل خبر داد؛ مردي كه به دليل اعتياد، به يك مركز ترك اعتياد مراجعه كرده بود و از پزشك مركز، قرص متادون خواسته بود اما پزشك معالج، به دليل اينكه نام اين فرد در فهرست بيماران مركز نبود، از تحويل دارو به او خودداري مي‌كند و بيمار معتاد هم پزشك را با شليك سه گلوله به قتل مي‌رساند... .
نظر شما