محمد خوشچهره، استاد اقتصاد دانشگاه تهران و نماینده دور هفتم مجلس شورای اسلامی است که با حضور در استودیو مبین خبرگزاری ایکنا در گفتوگویی طولانی به بررسی انتخابات پیش رو، اهمیت مشارکت حداکثری در انتخابات، دلایل فساد مالی و تبلیغات پرزرق و برق برخی نمایندگان و لزوم برخورد قضایی با مفسدان پرداخت. متن این گفتوگو به شرح ذیل است:
ایکنا ــ ابتدا با توجه تأکیدی که اخیراً رهبر معظم انقلاب بر مشارکت حداکثری در انتخابات داشتند، در مورد دلایل اهمیت مشارکت در انتخابات توضیح دهید.
مشارکت حداکثری ناشی از ماهیت نظام جمهوری اسلامی ایران است. لفظ جمهوریت تبلور اراده مردم است. ارسطو نوع حکومتها را بیان کرده و در کتاب «سیاست مدن» تبلور اراده مردم را به پارلمان یا شوراها تفویض میکند. در حقیقت نمایندگان مردم حکومت را اداره میکنند. بنابراین مجلس در بسیاری از کشورها یکی از نهادهای اجتماعی و سیاسی است که کاربرد اقتصادی هم دارد و این تبلور اراده، خود را به صورت انتخاب نماینده نشان میدهد.
- بیشتر بخوانید:
افزایش سطح رفاه با مشارکت حداکثری مردم
بنابراین جمهوری به نظامی گفته میشود که مردم آن را اداره میکنند. جمهوری اسلامی نیز بدین معنی است که هویتبخش این نظام از جهت مبانی اصلی و پایهای، اسلام است. لذا تلفیق اداره حکومت توسط مردم و شکل اسلامی آن، جمهوری اسلامی را تشکیل میدهد بنابراین هرچقدر مشارکت بیشتر باشد بدین معنی است که چون قوانین بر مقدرات مردم تأثیر میگذارد. پس آنها خود را در ایجاد شرایطی که رتق و فتق امور میکند سهیم میدانند.
هرچقدر مشارکت بیشتر باشد میتوانیم بگوییم تبلور اراده مردم اصیلتر است. در آمریکا یا برخی دیگر از کشورها متوسط مشارکت حدود یکسوم یعنی بین 33 تا 35 درصد است. البته ترامپ با شعارهای متفاوت و پاسخگویی به مطالبات همه گروهها این مشارکت را تا حدود 38 و 39 درصد بالا برد. این برای خیلیها که اهل فن هستند جای سؤال دارد که چگونه این نظام از پایگاه حداکثری برخوردار نیست؟ اما در جمهوری اسلامی ایران که مبتنی بر قانون اساسی و فرمایش حضرت امام و مقام معظم رهبری بوده باید مشارکت حداکثری باشد.
نظامهای سیاسی مختلف، اقتدار و تحول و پیشرفت خود را در مکاتب فکریشان تعریف کردهاند؛ در کاپیتالیسم هرچه پول و ثروت بیشتر باشد پیشرفت و ترقی بالاتر خواهد رفت. نظام سوسیالیستی، تبلور اراده را بر پرولتاریا یا نیروی کار گذاشته است و ارزش را تبلور کار انسان یعنی کارگر میداند. بعدها از سرمایه انسانی نیز سخن به میان آمد و شومپیتر، اقتصاددان آلمانی، از نیروی کار خلاق و تربیتشده صحبت کرد که میتواند پیشرفت و ترقی را ایجاد کند.
در حدود سی چهل سال پیش نیز بحث سرمایه علمی مطرح شد. بدین معنی که هرچقدر سطح تکنولوژی بالاتر برود سطح پیشرفت و رفاه هم بالاتر خواهد رفت. حضرت امام(ره) موجد سرمایهای به نام مردم بود. در سرمایه اجتماعی، مشارکت، تعاون و قانونگرایی و... وجود دارد. سرمایهای به نام مردم که ریشه در اعتقادات اسلامی و قرآن دارد سرمایهای است که با حضور و مشارکت مردم، خود را نشان میدهد.
ایکنا ــ مشارکت حداکثری مردم در انتخابات چه آثار اقتصادی را در پی دارد؟
حضور و مشارکت مردم با باور، قبول و اعتقاد مردم در حوزههای مختلف ایجاد میشود و این باعث مقبولیت و حقانیت آن نظام و شفافیت سیستم تصمیمگیری خواهد شد. امام(ره) با همین شفافیت و صداقت در انقلاب پیروز شد و به همین دلیل انقلاب اسلامی، پیروزی خون بر شمشیر نام گرفت. خون نشانه حضور مردم و شمشیر نیز امکانات نظامی شاه است.
برای اینکه بدانیم سرمایهای به نام مردم در کشور در چه وضعیتی است باید به عرصههای مختلف نگاه کنیم. در صحنه انقلاب این سرمایه حضور داشت. پس از انقلاب در درگیریهای داخلی نیز مردم حضور داشتند و با وحدت کلام تحت لوای اسلام، تمامیت ارضی کشور نیز حفظ شد. این مردم بودند که در برخورد با چریکها و منافقین و ... وارد شدند و حتی مادر، فرزند خود را معرفی کرد تا در نهایت ریشه آنها کنده شد.
در جنگ تحمیلی هم مردم با جان و دل و دست خالی وارد شدند. این همان سرمایه مردم است. متأسفانه سرمایهای به نام مردم را در اقتصاد به میزان کمتری به کار گرفتهایم. در ایامی همانند شهادت سردار سلمان یا 22 بهمن حضور مردم را خوبی مشاهده کردیم اما در سایر حوزهها همانند اقتصاد، چنین مشارکتی را مشاهده نمیکنیم بنابراین مشارکت حداکثری بازگشت به نیروی بقا و دوام نظام جمهوری اسلامی است.
متأسفانه این سرمایه هدف قرار گرفته و غفلت برخی از تصمیمگیران در دولت. مجلس و ... باعث شده مردم دچار فشارهای اقتصادی و فقر شوند. تورمهای بیجا، سوداگری در مسکن و ارز، مردم را از نظر معاش ضعیف کرده است. همه این موارد، ارتباط مشارکت مردم با رشد و پیشرفت اقتصادی را نشان میدهد.
اگر سرمایهای به نام مردم یعنی حضور پررنگ را مشاهده کنیم باور و اعتقاد مردم هم بیشتر خواهد شد. نظامهای دیکتاتوری همیشه خواهان آن هستند که مشارکت حداقلی باشد تا آنها کماکان سر کار باشند بنابراین مشارکت حداکثری میتواند مانعی در این زمینه باشد. مردم باید حضور پیدا کنند اما اگر اعتراض دارند میتوانند اعتراض خود را هم بیان کنند. اگر کسی رای سفید بدهد بدین معنی است که نظام جمهوری اسلامی برای من مهم است اما اعتراض هم دارم.
ایکنا ــ در این ایام برخی از تبلیغات پرزرق و برق را هم مشاهده میکنیم. آیا چنین کارهایی در تراز نظام جمهوری اسلامی ایران است. همچنین به نظر شما شفافیت مالی فعالیتهای تبلیغاتی کاندیداها چقدر اهمیت دارد؟
مجلسها در همه جای دنیا مورد طمع کانونهای ثروت، قدرت و زور و زر و تزویر هستند چون مقدرات آن کشور در عرصههای داخلی و خارجی را مجلس تعیین میکند. کنده شدن بخشی از سرزمین، زمانی اعتبار دارد که مجلس آن را تأیید کند و اگر تأیید مجلس نباشد بسیاری از معاهدات بینالمللی بیاعتبار میشود بنابراین کانونهای قدرت و ثروت سعی میکنند نظامهای برنامهریز را تا میتوانند در شرایطی نگه دارند که منافع آنها به خطر نیفتد.
کمترین خواسته این افراد و گروههای این است که مجلس منافع آنها را تهدید نکند و سقف خواسته هم این است که خودشان مجلس را ببندند؛ همانگونه که در قبل از انقلاب همینطور بود و سفارت انگلیس، لیست نمایندگانی که باید میرفتند مجلس را خدمت شاه میفرستاد. این اقدامات با این هدف انجام میشد که این افراد رئیس فلان کمیسیونها شوند و منافع نفتی انگلیس به خطر نیفتد.
بسیاری از کانونهای قدرت برای مجلس طمع دارند و در این راستا از ابزارهای مختلفی همانند وسایل ارتباط جمعی استفاده میکنند تا افکار عمومی را به سمت خودشان بکشانند و حتی پولهایی را خرج میکنند تا آنها را وامدار خودشان کنند. بنده در مجلس هفتم که بودم حقوقی نمیگرفتم بلکه حقوقم از دانشگاه بود. به یاد دارم آن موقع حقوق نمایندگان یک میلیون تومان بود. یکبار یکی از اعضای هیئت رئیسه به بنده گفت نماینده فلان استان بیش از یک میلیارد تومان خرج کرده و به مجلس آمده است. بنده گفتم این که در طول سال کلاً 12 میلیون تومان و در طور چهار سال نمایندگی حدود 50 میلیون تومان حقوق میگیرد حال چرا باید یک میلیارد تومان خرج کند؟ آیا منافع اقتصادی و زد و بندی دارد؟ وی گفت بله این نماینده میتواند روی تسهیلات بانکی آن شهر به نفع خودش تأثیر بگذارد. زمین شهری را به انحراف بکشد و در انتخاب بسیاری از مسئولان ادارات تأثیرگذار باشد. لذا باید دانست کسانیکه خرجهای سنگین میکنند هدفشان خدمت نیست بلکه هدفشان کسب قدرت است تا بعدا از این قدرت سوءاستفاده کنند.
ایکنا ــ تعدادی از نمایندگان همین مجلس هم رد صلاحیت شدهاند و به گفته مسئولان شورای نگهبان اغلب آنها به دلیل مسائل مالی بوده است. به نظر شما چه چیزی باعث شده که مجلس اینچنین فسادخیز شود؟
شاید اینها قبلا فاسد نبودهاند بلکه در جایگاه نمایندگی دست به فساد زدهاند چراکه ما بعضاً انحرافاتی داریم که خود را در جایگاهش نشان میدهد. اگر کارمند یا پدر یا مادر خوب یا رزمنده خوبی هستیم در موقعیت آن خودش را نشان میدهد. مجلس هم یک موقعیت است که فرد وارد شده و احساس قدرت میکند و دستش هم برای فساد باز است.
در واقع به وی به عنوان نماینده مجلس اعتماد کردهاند و تا وقتی بفهمند دست به فساد زده است مدت زیادی طول میکشد لذا برخی از این 90 نماینده، نتوانستهاند خود را در شرایط حفظ کنند. البته بنده با برخی از تصمیمات شورای نگهبان مخالف هستم اما این فیلترینگ در همه جای دنیا وجود دارد.
این صافی باید وجود داشته باشد تا اگر تشخیص دادند برخی افراد از لحاظ سوابق دارای مشکل هستند نتوانند وارد مجلس شوند. هیچ نظامی اجازه نمیدهد مخالفش یا افراد تندرو وارد نهادهای تصمیمگیر شود. حتی کسی که مالیات نداده باشد نمیتواند وارد مجلس شود و اگر رئیس جمهور هم باشد باید استعفا دهد.
بنده اتفاقا معتقدم این فیلترینگ مشکل دارد چراکه نتوانسته مانع ورود چنین افرادی به مجلس شود. البته شرایط را هم باید در نظر گرفت. صدام و هیتلر در رأس قدرت دست به فساد زدند و به عنوان یک انسانی عادی ممکن بود رفتارهای دیگری را از خود بروز دهند. اما اگر این درست است که این افراد مشکل مالی دارند مجلس جای آنها نیست و قوه قضائیه باید ورود کند. بنده در مورد همه این 90 نفر حکم صادر نمیکنم اما اگر این افراد دست به فساد زدهاند باید فراتر از این مسائل، پیگیریهای حقوقی و قضایی هم علیه آنها وجود داشته باشد.
موضوع دیگر این است که باید با صراحت بگویم ریشه بسیاری از اشکالات در نظام جمهوری اسلامی ایران از جمله در مورد همین انتخابات، در «نافرمانی خدا» است. بنده این را در سخنرانی در جمع روحانیون هم گفتهام و برای آنها جای سؤال بوده است که این نافرمانی خدا چیست؟ خداوند اگر امر کرده و به کاری دستور داده باشد و شما انجام ندهید پس نافرمانی خدا کردهاید.
در سنت الهی و در قرآن هم آمده که باید احترام پدر و مادر را نگه دارید. همچنین خداوند همه ما را به عدالت امر کرده است. ما نباید ظالم باشیم چون منجر به خشم خداوند متعال میشود. فرمانی که در دوره دکترا تدریس کردهام و تا اندازهای با تئوریهای نوین هم تطبیق دارد و حتی فراتر از آن است این آیه شریفه است که «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعًا بَصِيرًا؛ خدا به شما فرمان مىدهد كه سپردهها را به صاحبان آنها رد كنيد و چون ميان مردم داورى مىكنيد به عدالت داورى كنيد در حقيقت نيكو چيزى است كه خدا شما را به آن پند مىدهد خدا شنواى بيناست» (نساء/ 58) این امر و فرمان خداوند است که شما امانت را که همان مسئولیت است به اهل آن بسپارید.
بنابراین اگر یک راننده ماشین یا اتوبوس، همانند راننده آن اتفاقی که در دانشگاه آزاد رخ داد موضوع امانت وی دانشجو یا مسافر است لذا اگر این امانت را به کسی بدهید که تعادل روحی و روانی و تبحر رانندگی ندارد و احساس مسئولیت نمیکند بنابراین اگر خطایی پیش بیاید ضمناً این کار عقوبت اخروی دارد باید مسئولان هم جواب دهند که چرا این مسئولیت را به چنین شخصی واگذار کردهاند؟
در سایر حوزهها هم باید مسئولیتها به افراد دارای صلاحیت واگذار شود. اگر یک پرستار در حد و قواره پرستاری نباشد و آسیبی به بیمار برسد در روز قیامت مسئولان و رؤسای آن پرستار هم مسئول هستند. این را میتوان به سایر حرفهها هم تسری داد. برخی از نمایندگان به صورت کیلویی و بدون شایستگی وارد مجلس شدهاند. بنابراین نافرمانی خداوند این است که امانت را اهل ندهید.
حضرت علی(ع) در نهجالبلاغه میفرماید که امانت، مسئولیت است و اهل را هم آیات قرآن تفسیر کرده است. در سوره یوسف آمده که حضرت یوسف گفت خزانهداری را برای اداره کشور به من بدهید. وی سپس گفت: «قَالَ اجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ؛ يوسف گفت مرا بر خزانههاى اين سرزمين بگمار كه من نگهبانى دانا هستم» (یوسف/55). بنابراین باید به کسانی رأی دهیم که تخصص و توانایی علمی دارند و از سوی دیگر امین هستند. این توانایی باید از اول احراز شود.
البته برخی از افراد هستند که میتوان پشت سر آنها نماز خواند اما در حد اداره یک مدرسه و یا دکان هم نیستند حال چگونه میتوانیم اداره آموزش و پرورش یا اقتصاد کشور را به چنین افرادی واگذار کنیم. از سوی دیگر قهر کردن با انتخابات هم مشکلی را حل نمیکند. مجلس در رأس امور است و اگر نتوانسته در رأس امور باشد ما باید بررسی کنیم که چه اشتباهی در رأی داده داشتهایم و اگر انتخاب درستی انجام ندادهایم باید استغفار کنیم و از این به بعد دقت بیشتری در انتخابات داشته باشیم.
گفتوگو از اکبر ابراهیمی
انتهای پیام
نظر شما