واکنش وزارت بهداشت به پروژه 2040؛ تولید علم فقط تولید مقاله نیست
معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت در گزارشی، در پاسخ به ادعایی که با نام پروژه 2040 استنفورد می‌شناسیم، با برشمردن پیشرفت‌های کشور در حوزه سلامت و پزشکی، بخشی از ادعای این گزارش مبنی بر کمّی‌گرایی علم ایران را رد کرده است.
وزارت بهداشت در گزارش خود در پاسخ به پروژه ایران ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد تأکید کرده است که برونداد علم یک کشور تنها مقالات و تکیه صرف بر تولید علم نیست اما دستاوردهای علمی ایران انکارناپذیر است و روند تولید علم در ایران نشان می‌دهد که ایران در تعدادی از علوم و تخصص‌ها حتی در پنج تا ۱۰ جایگاه نخست دنیا قرار دارد. این کشور به عنوان کشوری نگریسته می‌شود که در تلاش برای حضور در گفتمان جهانی علم و به دنبال سهم بیشتری در علم نوین است.
آنچه پروژه ایران ۲۰۴۰ ادعا می‌کرد که این رشد علمی یک حباب است، ساختاری منسجم و با ریشه است که دستان توانمند دانشمندان ایرانی آن را هر روز قوی‌تر از روز پیش از آن می‌کند.
جنگ و تحریم و سایه آن بر علم و فناوری
علاوه بر جنگی که حتی نسل جدید ایران، شاهد آثار و تبعات آن هستند، این کشور، 40 سال، به‌طور بی‌وقفه، تحت فشار سخت‌‌‌ترین تحریم‌هایی قرار گرفت که هیچ کشوری به خود ندیده است؛ تحریم‌های جدید علیه ایران و تهدید به مجازات تمام کشورهایی که به تجارت با ایران ادامه دهند، موجب شده است محققان ایرانی شرایط بسیار دشوارتر از قبل را متحمل شوند.
خودداری شرکت‌های فعال در حوزه علم و فناوری از همکاری با محققان ایرانی به دلیل ممانعت دولت‌‌ها از بیم مجازات تحریم، آسیب‌پذیری و تعلیق برنامه‌های تحقیقاتی بین‌المللی ایران که با حمایت مالی خارجی در حال اجرا و با مشکلات انتقال اعتبارات از بانک‌ها مواجه هستند، دشواری خرید مواد و تجهیزات آزمایشگاهی، رد شدن درصدی از مقالات محققان ایرانی از سوی ناشران به دنبال دستور آمریکا برای خودداری از انتشار مقالات ایرانیان، مشکلات در صدور ویزا با اجرای دستور مهاجرتی ترامپ مبنی بر ممنوعیت سفر شهروندان ایرانی به آمریکا در ۲۰۱۷ که این تصمیم، دانشمندان ایرانی را نیز برای حضور در کنفرانس‌های بین‌المللی و تبادل‌یافته‌های علمی دچار محدودیت‌های فراوان کرد.
ریچارد استون، سردبیر بخش بین‌الملل مجله علمی ساینس طی گزارشی به این مسائل پرداخت و شرح مختصری از نگرانی دانشمندان ایرانی از تبعات تحریم‌ها و آثار آن در حوزه علمی داد.
تولید علم فقط تولید مقاله نیست
دکتر علی‌اکبر صبوری، استاد ممتاز دانشگاه تهران و دانشمند حاضر در فهرست یک درصد برتر پراستناد دنیا می‌گوید: «تولید علم فقط تولید مقاله نیست، انتشار مقاله صرفاً یکی از نتایج تولید علم است. در فرآیند تولید علم، انتشار مقاله، محل انتشار مقاله، ارجاعات مقاله، نوع و نحوه ارجاع، ثبت اختراع، میزان گسترش مرزهای دانش، ایجاد قلمروهای نو، بهره‌مندی جامعه از دستاوردهای علمی، همه‌وهمه، قابل‌ملاحظه هستند.
اما نباید فراموش کرد که انتشار مقاله، سرآمد همه این شاخص‌هاست؛ زیرا همه باید از نتایج تحقیق باخبر شوند، آن را بخوانند و نقد یا تأیید کنند (ارجاع بدهند) تا علم به کمال برسد و همه از آن بهره‌مند شوند. برخلاف فناوری، ارزش علم، به نشر آن است. علم منتشر می‌شود تا در دسترس عموم قرار گیرد و نمایه می‌شود تا سهل‌الوصول باشد. علمی که منتشر نشود صحت‌سنجی هم نمی‌شود.»
وزارت بهداشت در بخشی از گزارش خود به معرفی دستاوردهای علمی و فناورانه ایران پرداخته که به دلیل گسترده بودن این پیشرفت‌ها در حوزه‌های علوم پزشکی و سلامت تنها به صورت فهرست معرفی می‌شوند. فهرستی درخشان که نشان‌دهنده عزم محققان و دانشمندان و دانشگاهیان ایران در عرصه‌های جهانی است.
فهرستی از دستاوردهای کشور در حوزه علوم پزشکی، سلامت، نانو، فضایی و هسته‌ای
| ردیف |
دستاورد |
توضیحات |
| ۱ |
اجرای بزرگ‌ترین مطالعه کوهورت خاورمیانه و شمال آفریقا در ایران |
شناسایی علل شیوع بالای سرطان مری در شمال شرق این کشور (استان گلستان) به عنوان داغ‌‌ترین نقطه سرطان مری در جهان؛ اجرا بر روی بیش از ۵۰ هزار نفر حاصل همکاری محققان داخل ایران و ۷۰ کشور دنیا و پیگیری ۳۰ ساله شرکت‌کنندگان ارائه نتایج با بیش از ۱۹۰ مقاله بین‌المللی و تولید قرص «پلی‌پیل» برای پیشگیری از سکته‌های قلبی و مغزی |
| ۲ |
اجرای «کوهورت پرشین» در پنج قالب کوهورت نوزادان، کوهورت جوانان، کوهورت بزرگسالان، کوهورت سالمندان و کوهورت کارکنان |
برای ایجاد نخستین و مدرن‌‌ترین بیوبانک سازگار با بیوبانک‌های پیشرفته دنیا و نیز بزرگ‌ترین بانک اطلاعات پژوهشی کوهورت کشور با ذخیره اطلاعاتی هزاران نمونه آزمایشگاهی |
| ۳ |
انجام قدیمی‌‌ترین مطالعه کوهورت تهران با موضوع «قند و لیپید» |
مطالعه ۲۰ ساله برای دستیابی به یافته‌های مهم در زمینه بیماری دیابت |
| ۴ |
انجام مطالعه کوهورت با موضوع بیماری‌های قلب و عروق |
مطالعه کوهورت ۱۲ هزار نفری در اصفهان به منظور کنترل سلامت قلب و عروق |
| ۵ |
اجرای برنامه ملی پیشرفته «ثبت بیماری‌ها» |
جمهوری اسلامی ایران جزو معدود کشورهای در حال توسعه در اجرای ثبت بیماری‌ها ثبت منظم داده‌های بیماران مبتلا به بیماری‌های مختلف و پیگیری سیر بیماری و میزان موفقیت درمان آنها و ارائه اطلاعات ارزشمند به متخصصان و پژوهشگران |
| ۶ |
برنامه ملی ثبت سرطان |
برای نخستین بار با کیفی‌‌ترین داده‌ها و نتایج ثبت سرطان مبتنی بر کل جمعیت ایران، وارد معتبر‌ترین مرجع جهانی «ثبت سرطان در پنج قاره» سازمان بهداشت جهانی شد |
| ۷ |
تدوین سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر و عوامل خطر آن تا افق ۱۴۰۴ |
مهم‌ترین هدف تعیین‌شده سند: کاهش ۲۵ درصدی خطر مرگ‌های ۳۰ تا ۷۰ سال در کشور دستیابی ایران به دایره‌المعارف بار ۲۹۰ بیماری و عوامل خطر |
| ۸ |
اجرای مطالعه «اطلس ملی بار بیماری‌ها، سوانح و حوادث وعوامل خطر» |
همکاری ۵۰۰ محقق در تهیه «اطلس ملی بار بیماری‌ها، سوانح و حوادث وعوامل خطر» در سطوح ملی و استانی طی بازه‌زمانی ۱۵ ساله |
| ۹ |
ایران اولین کشور خاورمیانه در راه‌اندازی پایگاه داده‌های ژنوم نژادهای مختلف ایرانی |
راه‌اندازی پایگاه داده‌های ژنوم نژادهای مختلف ایرانی (فارس ایرانی، آذری ایرانی، کرد ایرانی، عرب ایرانی، لر ایرانی، بلوچ ایرانی، ساکنین خلیح فارس، ترکمن ایرانی و...) در سال ۹۶ توالی‌یابی اطلاعات ژنتیکی هفت قوم مختلف ایرانی محققان ایرانی ۲۰۰ ژن ارثی جدید عقب ماندگی ذهنی را به دنیا گزارش کنند کاهش بیماری‌های ژنتیکی کنترل نشده و درمان هزاران معلول را از طریق ویرایش ژن |
| ۱۰ |
انجام بیش از شش هزار پیوند کبد طی سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۹۷ |
شیراز به عنوان قدیمی‌‌ترین و بزرگ‌ترین مرکز پیوند عضو در ایران در سال ۹۶ با انجام ۶۳۸ پیوند، رکورد ۵۶۱ پیوند کبد سالانه از بیماران مرگ مغزی که متعلق به مرکز پیوند پیتسبورگ آمریکا بود را شکست |
| ۱۱ |
ایران دومین کشور دنیا در پیوند سلول‌های بنیادی مغزاستخوان |
انجام ۹۷ هزار پیوند مغزاستخوان در سه دهه؛ انجام سالانه ۱۱۰۰ پیوند مغزاستخوان رتبه دوم جهان و اول منطقه و جزء پنج مرکز برتر دنیا در پیوند سلول‌های بنیادی خون و مغزاستخوان ایران بزرگ‌ترین مرکز درمان تالاسمی دنیا با پیوند مغزاستخوان |
| ۱۲ |
پژوهشگاه رویان مصداق اتکای علم به عزم و انگیزه نیروی انسانی جوان با دستان خالی |
تولد اولین کودک حاصل از روش باروری آزمایشگاهی IVF در تهران/ تولد اولین کودک حاصل از روش میکرواینجکشن ICSI/تولد اولین کودک حاصل از روش تشخیص ژنتیکی قبل از لانه گزینی جنین PGD در ایران استفاده از سلول‌های بنیادی در ترمیم ضایعات قلبی ناشی از سکته برای نخستین بار در کشور/ استفاده از سلول‌های بنیادی برای ترمیم ضایعات قرنیه چشم برای نخستین‌بار در کشور تولد نخستین حیوان شبیه‌سازی شده خاورمیانه (رویانا) تولید سلول‌های بنیادی پرتوان القایی انسانیiPS/استفاده از سلول درمانی برای بهبود و درمان بیماران ویتیلیگو برای نخستین بار در کشور تولد دو گوساله و سه بزغاله شبیه‌سازی شده/ تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن تولیدکننده فاکتور ۹ انعقادی خون انسان/ تولد اولین بزغاله تراریخته حاوی ژن انسانی بهره‌برداری رسمی از فناوری تولید حیوانات تراریخت جهت تولید پروتیین‌های نوترکیب/ راه‌اندازی نخستین مزرعه تولید فناورانه بز شیری در کشور شبیه‌سازی «مارال» گونه نادر قوچ وحشی قمیشلو/ شبیه‌سازی بز مورسیا |
| ۱۳ |
ورود ایران به تولید داروهای زیست فناوری |
ایران در میان ۱۰ کشور برتر دنیا در زیست فناوری تولید ۲۰ داروی ایرانی از مجموع ۱۴۶ داروی زیست فناوری موجود در بازار جهان ۲۹ داروی دیگر زیست فناوری در مراحل مختلف تولید |
| ۱۴ |
پیشرفت حیرت‌انگیز نانوی ایران |
رتبه چهارم ایران از نظر تولید مقاله‌های فناوری نانو در بین کشورهای تولیدکننده علم نانو ارزش محصولات بازار داخلی نانو در ایران در سال ۹۷ به سه هزار میلیارد تومان رسید |
| ۱۵ |
ماهواره‌های ایرانی در جمع ۶ کشور برتر جهان |
ایران نهمین کشور دنیاست که توانسته مستقلاً ماهواره پرتاب کند طراحی و ساخت و پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره‌برهای خانواده سفیر یک (سفیر امید، سفیر رصد، سفیر نوید و سفیر فجر) توسعه پروژه سیمرغ با هدف پرتاب ماهواره‌های ۲۵۰ کیلوگرمی تا ارتفاع مداری ۵۰۰ کیلومتری |
| ۱۶ |
ساخت میله سوخت هسته‌ای غنی شده و بارگذاری آن در راکتور تحقیقاتی |
دستاوردهای هسته‌ای بسیاری در بخش‌های صنعتی، پزشکی، دارویی، دامپزشکی، کشاورزی، انرژی ساخت سانتریفیوژ دکانتر، دستگاه‌های تولید آب از رطوبت هوا، شتابگرهای خطی الکترون، ایجاد مرکز ایزوتوپ‌های پایدار، باتری‌های هسته‌ای با کاربردهای بسیار فراوان، شناساگرهای ایزوتوپی در محیط‌های آبی با تکنیک لیزر، تست لوپ سوخت راکتورهای تحقیقاتی، تولید ایزوتوپ‌های پایدار |
منبع: مهر
∎
نظر شما