زهرا طهرانی: بسته سیاستی نحوه برگشت ارز حاصل از صادرات در سال ۹۸ و چگونگی رفع تعهد ارز صادراتی سال ۹۷ صادرکنندگان تصویب شد. بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور دغدغه اصلی صادرکنندگان و مناقشه داغ دولت و بخش خصوصی بود که پس از چندین بار اصلاح، نقد و بررسی‌، دیروز بانک مرکزی آخرین نسخه آن را منتشر کرد.

سال گذشته با نوسان‌های ارزی به وجود آمده، بانک مرکزی تصمیم گرفت در یک اقدام قاطع، تمام صادرکنندگان را برای بازگشت ارز حاصل از صادرات خود ملزم و شرایطی را فراهم کند تا درآمدهای ارزی کشور به چرخه اقتصادی بازگردند.
بر این اساس، بسته سیاست‌های بانک مرکزی برای بازگشت ارز صادراتی در سال ۹۷ چند بار اصلاح شد و در آخرین بار، در روزهای پایانی سال ۹۷ و در قالب بسته حمایت از واردات مواد اولیه بخش تولید، برخی از شرایط بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور تغییر کرد و تسهیلی که به‌وجود آمد، خود سبب شد بازگشت ارز حاصل از صادرات رونق گیرد؛ به نحوی که بانک مرکزی می‌گوید ۶۰ درصد ارز حاصل از صادرات کشور تا پایان اردیبهشت به کشور بازگشته است.
بر این اساس، اکنون رئیس کل بانک مرکزی تسهیلاتی را به‌تازگی ایجاد کرده تا روند بازگشت ارز سرعت گیرد و شرایط بهتری برای صادرکنندگان فراهم شود تا رفع تعهد ارزی کنند؛ البته این تصمیم‌ها متاثر از نشستی است که هفته گذشته وی با فعالان اقتصادی بخش خصوصی داشت و در ادامه، نامه‌ای از سوی غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به بانک مرکزی ابلاغ شد تا تسهیلات جدیدی برای صادرکنندگان در سال ۹۸ در نظر گرفته شود و ایفای تعهد ارزی با راحتی بیشتری انجام شود.

مصوبه جدید
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، به موجب مصوبه جدید، نحوه برگشت ارز پتروشیمی‌ها به چرخه اقتصادی در سال ۱۳۹۸، دست‌کم ۶۰ درصد سامانه نیما، حداکثر ۱۰ درصد اسکناس و مابقی واردات در مقابل صادرات خود تعیین شد. سایر صادرکنندگان باید دست‌کم ۵۰ درصد ارز خود را در سامانه نیما عرضه کنند و حداکثر تا ۲۰ درصد در قالب اسکناس و بقیه واردات در مقابل صادرات خود یا سایر اشخاص نسبت به برگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی اقدام کنند.
همچنین مقرر شد بانک مرکزی درباره نحوه رفع تعهد ارز حاصل از صادرات سال ۹۷ نسبت به معرفی صادرکنندگانی که ارز حاصل از صادرات خود را به چرخه اقتصادی برابر بخشنامه‌های صادر شده در سال گذشته اقدام کرده‌اند، به سازمان امور مالیاتی اقدام کند.
در همین زمینه به اطلاع می‌رساند صادرکنندگانی که تاکنون موفق به برگشت کامل ارز صادراتی خود نشده‌اند تا پایان تیر مهلت دارند براساس بخشنامه‌های ابلاغی سال ۹۷ نسبت به برگشت ارز اقدام کنند.

صادرات ریالی به عراق و افغانستان پذیرفته شد
براساس سیاست جدید اعلامی ۸۰ درصد ارزش آمار صادراتی صادرکنندگان به‌دلیل نحوه محاسبه ارزش پایه صادراتی در عملکرد سال ۹۸ و سال گذشته صادرکنندگان محاسبه و لحاظ می‌شود. همچنین صادرات ریالی به کشورهای عراق و افغانستان پیش از ۱۶ مرداد ۹۷ پس از ارائه اطلاعات پروانه‌های صادراتی به بانک مرکزی در صورت پذیرش آن بانک در عملکرد صادراتی سال گذشته لحاظ می‌شود.
همچنین تمامی صادرکنندگان باید میزان ارز برگشتی به چرخه اقتصاد را در روش‌های گوناگون براساس ضوابط اعلامی بانک مرکزی در سامانه‌های ذی‌ربط ثبت کنند تا نسبت به رفع تعهد آنها در برگشت ارز اقدام شود.

آغاز بررسی بازگشت ارز حاصل از صادرات
در همین حال، مدیرعامل بانک توسعه صادرات از آغاز بررسی بازگشت ارز حاصل از صادرات خبر داد و افزود: ارتباط سامانه‌ای بین نهاد‌های ذی‌ربط برقرار شد. علی صالح‌آبادی در گفت‌وگو با ایبِنا، درباره روند و وضعیت بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور، اظهار کرد: ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به روش‌های گوناگونی وارد چرخه تجاری کشور می‌شود که یکی از این سازکارها عرضه در سامانه نیما. افرادی که مجوز ثبت سفارش از سازمان توسعه تجارت دارند، ارز را در سامانه نیما خریداری و صرف واردات می‌کنند. روش دیگر این است که با هماهنگی صادرکنندگان و واردکنندگان، صادرات در مقابل واردات انجام می‌شود و ارز نیز تخصیص می‌یابد تا واردات به کشور انجام می‌شود.
وی افزود: روش دیگر این است که اگر صادرکننده بدهی ارزی به بانک دارد آن ارز را عرضه و بانک‌ بابت قسط صادرکننده این ارز را دریافت کند. چهارمین روش سپرده‌گذاری ارزی صادرکنندگان و عرضه ارز نزد شبکه بانکی کشور و ورود ارز به چرخه رسمی تجاری کشور است.
به‌گفته مدیرعامل بانک توسعه صادرات، خوشبختانه در یک سال گذشته سامانه نیما شکل گرفته و صادرکنندگان مکلف شدند ارز خود را در این سامانه عرضه کنند و وارد‌کنندگان نیز می‌توانند ارز آنها را خریداری کنند.
صالح‌آبادی، افزود: خوشبختانه اشراف بانک مرکزی به این سامانه بسیار خوب است و صادرکنندگان عمده مانند فولادی‌ها و شرکت‌های بزرگ، به‌طور منظم، ارز حاصل از صادرات خود را در این زمان عرضه می‌کنند. مقرراتی نیز برای صادرکنندگان در نظر گرفته شده که این ارز را به چرخه تجاری کشور بازگردانند.

سامانه نیما حذف نمی‌شود
درحالی که در روزهای گذشته برخی خبرها مبنی بر حذف سامانه نیما منتشر شده بود اما پیگیری‌ها حاکی است که این سامانه به فعالیت خود ادامه می‌دهد. اردیبهشت سال گذشته سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی (نیما) برای ساماندهی معاملات ارزی عملیاتی شد. هدف از ایجاد این سامانه قابلیت تنظیم‌شوندگی و سیاست‌گذاری و تجمیع تمام منابع و مصارف ارزی کشور است که براساس ترجیحات متقاضی و اولویت‌های سیاست‌گذار، عرضه و تقاضا در آن انجام می‌شود.

به سود پتروشیمی‌ها
عضو کارگروه ارزی اتاق بازرگانی ایران درباره بخشنامه جدید بانک مرکزی اظهار کرد: برخی از بخش‌های بخشنامه جدید بانک مرکزی، ابهام دارد. محمد لاهوتی به مهر گفت: بانک مرکزی باید هر چه سریع‌تر اعلام کند که این بخشنامه از چه زمانی لازم‌الاجرا است و آیا جایگزین بخشنامه‌های قبلی شده یا اینکه از امروز به بعد اجرایی خواهد شد. این نکته مهمی است؛ چراکه اگر این بخشنامه جایگزین بخشنامه‌های قبلی شده باشد، به‌شدت مشکلات را افزایش می‌دهد، ولی اگر از امروز اجرایی شود، باید برخی از ابهام‌ها را برطرف کرد. به هر حال، به بخشی از خواسته‌های بخش‌خصوصی توجهی نشده است. تاکید ما این است که از امروز که بخشنامه صادرشده اجرایی شود. لاهوتی گفت: این بخشنامه به‌طور قطع برای پتروشیمی‌ها شرایط مطلوب‌تری نسبت به قبل فراهم می‌کند، به‌ویژه اینکه در بخشنامه مشخص نشده که اگر ۲۰ درصد ارز حاصل از صادرات به صرافی‌ها ارائه نشود، محل فروش آن سامانه نیما خواهد بود یا قابلیت استفاده از آن در مقابل واردات خود یا غیر را دارد. این مباحث مبهمی است که باید تعیین تکلیف شود. وی ادامه داد: نقد جدی اتاق بازرگانی ایران به بانک مرکزی این است که با توجه به توافق‌های نشست رئیس کل در اتاق بازرگانی ایران، چرا نظر به تغییرات و ایجاد ابهام‌های این بخشنامه، پیش‌نویس آن پیش از اعلام عمومی به‌منظور ارائه نظرهای کارشناسی به اتاق بازرگانی ارجاع داده نشده است. در واقع حرف اتاق بازرگانی ایران این است که حالا که بانک مرکزی بخشی از پیشنهادهای اتاق بازرگانی ایران در نامه شش‌بندی را پذیرفته است، خوب بود پیش از ابلاغ، دوباره با اتاق بازرگانی همفکری می‌شد تا ابهام‌های آن برطرف شود.

توافق جدید با بانک مرکزی
صادرکننده ممتاز کشور با بیان اینکه نگاه بانک مرکزی تغییر کرده، از رفع تعهد ارزی صادرات خشکبار خبر داد و گفت: براساس توافقی که با بانک مرکزی کردیم، مقرر شد صادرکنندگان خشکبار، ارز حاصل از صادرات خود را با نرخ بازار آزاد در اختیار بانک مرکزی قرار دهند.
محمدامین حاج‌کاظمیان در گفت‌وگو با صمت تصریح کرد: از بهمن سال گذشته این رایزنی‌ها را با همکاری اتحادیه صادرکنندگان خشکبار، با بانک مرکزی انجام دادیم که در نهایت چند روز پیش این توافق اعلام شد.
وی ادامه داد: درحال‌حاضر ایران نیستم و برای تحقق توافقی که با بانک مرکزی انجام داده‌ایم، سفر کرده‌ام. حجم قابل‌توجهی ارز را ۲ روز پیش در اختیار بانک مرکزی قرار دادم و دیروز هم ریال آن را دریافت کردم که نشان می‌دهد تعامل بین صادرکنندگان واقعی و معتبر با بانک مرکزی به‌خوبی می‌تواند اجرایی شود. هرچند نگاه بانک مرکزی تغییر کرده و تعامل‌ بیشتری با صادرکنندگان دارد.
این صادرکننده ممتاز کشور با اشاره به اینکه محصول صادراتی ما پسته بود و به مقصد اروپا انجام شد، تصریح کرد: به‌دلیل اینکه صنعت خشکبار هم بالاترین سهم صادرات غیرنفتی را دارد و هم اینکه به هیچ عنوان در تامین مواد اولیه و ماشین‌‌آلات از ارز نیمایی استفاده نکردیم، لازم بود به چنین توافقی دست یابیم.
حاج‌کاظمیان تاکید کرد: من براین باور هستم درحال‌حاضر اگر بخش خصوصی ‌به طورحرفه‌ای و خارج از نقد‌های غیرموثر با بانک مرکزی وارد مذاکره شود، بانک مرکزی گوش شنوا دارد.