سرویس سیاسی ـ اجتماعی: با شروع فصل سرما و ایجاد آلودگی هوای پایتخت، ضرورت معاینه فنی وسایل نقلیه و اخذ برگ سلامت خودرو برای همه رانندگان احساس می‌شود. با توجه به اهمیت این مساله و اجباری‌شدن معاینه فنی و اجرای طرح دوم کاهش در پایتخت، خبرنگار ما با سید‌نواب حسینی‌منش، مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروهای شهرداری تهران گفتگویی انجام داده است که به این شرح از نظر خوانندگان می‌گذرد:
* طرح کاهش
وی ابتدا درباره ویژگی‌های طرح کاهش اظهارداشت: یکی از طرح‌هایی که کشورهای دچار آلودگی هوا از آن استقبال کردند تا بتوانند منابع آلاینده متحرک را کنترل کنند، طرح «LEZ» (محدوده کم آلاینده) است که بر اساس آن محدوده‌هایی از شهر را انتخاب کرده‌اند که خودروهایی که بیش آلاینده هستند، اجازه ورود به محدوده را نداشته باشند مثل شهرهای لندن، میلان و سوئیس که بخشی از اتوبان‌ها را به این طرح اختصاص دادند یا پاریس که تمام شهر را در قالب این طرح اجرا کرد. بر این اساس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم در سال‌های ۹۱ تا ۹۳ طرح مطالعه عوامل انتشار آلایندگی را تهیه کرد. در گذشته هر زمان که شهر تهران آلوده می‌شد، یا شهر تعطیل می‌شد، یا طرح زوج و فرد اجرا می‌شد و این طرح مشخص کرد چه عواملی باعث آلودگی هوا در تهران می‌شود تا منابع آلوده‌کننده را بشناسیم و ساز‌و‌کار کنترل آن را پیدا کنیم.
در این طرح ارقام جالبی استخراج شد که نقش خودروها در آلایندگی شهر تهران بین ۷۰ تا ۸۰ درصد است که شامل خودروهای دیزلی، سبک و موتورسیکلت‌ها می‌شود، لذا در سال ۹۳ پیشنهاد اجرای طرح کاهش در شهرداری تهران بررسی شد و در سال ۹۵ این طرح در شورای عالی ترافیک به تصویب رسید.
وی افزود: آنچه که ما در ابتدا خواستار اجرای آن بودیم با آنچه که تصویب شد یک مقدار متفاوت بود. طرح ما این بود که تردد خودروهای بیش آلاینده شامل کاربراتوری، فرسوده و آلاینده و دیزل در محدوده زوج و فرد ممنوع شود، اما وزارت کشور تصویب کرد که اگر خودرویی قصد ورود به محدوده زوج و فرد را دارد باید معاینه فنی را اخذ کرده باشد. از آنجا که معاینه فنی جزء لاینفک نیازهای ترددی یک خودرو است و قانونی است و قرار باشد، فقط خودروهای دارای معاینه فنی در محدوده زوج و فرد قصد تردد داشته باشند، یعنی این که سایر خودروها نیاز به معاینه ندارند؛ البته مجبور شدیم این طرح را بپذیریم و به صورت مکانیزه توسط ۴۰۰ دوربین، محدوده زوج و فرد و محدوده طرح ترافیک را کنترل کنیم. این مرحله اول کاهش بود که از سال ۹۵ در تهران اجرا شد و تاکنون هم ادامه داشته است.
در جلسه شورای عالی ترافیک که چهارشنبه گذشته برگزار شد مقرر شد اجرای مرحله دوم طرح کاهش از امروز در تهران به مرحله اجرا در‌آید. البته زیرساخت‌ها برای اجرای مرحله دوم طرح کاهش فراهم شده است و دوربین‌ها در سطح شهر تهران نصب شده‌اند و آماده پلاک‌خوانی هستند، بنابراین از امروز تمامی خودروهای فاقد معاینه فنی ۵۰ هزار تومان جریمه می‌شوند.
ظرفیت مراکز معاینه فنی خودرو
حسینی در پاسخ این‌سوال که چند مرکز و با چه ظرفیتی در حال معاینه فنی‌ خودروها هستند؟ گفت: در حال حاضر ۱۳ مرکز معاینه فنی ثابت و چهار مرکز سیار داریم که عملاً در دو شیفت ( هر شیفت ۸ ساعت) و با ۴۴ خط، سالانه حدود سه میلیون خودرو را کنترل می‌کنند، این در حالی است که تعداد خودروهای با پلاک تهران، دو میلیون و ۶۰۰ دستگاه است که ظرفیت مراکز، بیش از این تعداد است. همچنین دو مرکز ثابت جدید با مشارکت بخش خصوصی تا پایان ماه جاری در زمان‌آباد شهر‌ری و چیتگر با ظرفیت چهار خط افتتاح می‌شود. ضمن این که پنج خط سیار جدید هم به خطوط ما اضافه خواهد شد که هر خط معاینه فنی در هر شیفت یکصد خودرو را کنترل می‌کنند.
فراگیر شدن طرح معاینه فنی در تهران
مدیرعامل سازمان معاینه فنی خودروها در پاسخ این سؤال که برخی مردم هنوز بحث معاینه فنی خودرو را جدی نگرفته‌اند، برای فراگیر شدن این طرح چه تمهیداتی اندیشیده‌ شده است؟ گفت: یکی از مشکلات موجود این که معاینه فنی خودروها در تهران به خوبی کنترل نمی‌شود و چون جریمه به صورت پیامک برای صاحبان خودرو فاقد معاینه فنی ارسال نمی‌شود، راننده‌ها تصورشان این است که حتماً جریمه نمی‌شوند و از مراجعه به مراکز معاینه خودداری می‌کنند. امیدوارم با اجرای مرحله دوم کاهش، مردم مطمئن باشند که با وجود نصب دوربین‌های کنترلی در تهران و کنترل سیار خودروها، این طرح به طور کامل به اجرا درآید، ضمن این‌که اکیپ‌هایی به طور ناشناس در تهران خودروها را کنترل می‌کنند و شهروندان هم در این امر مشارکت می‌کنند و تصویر خودروهای آلاینده و دودزا را از طریق ۱۸۸۸ ارسال می‌کنند و اکیپ‌های مورد‌نظر سراغ رانندگان خاطی می‌روند.
کاهش حجم آلایندگی با معاینه فنی خودروها
سؤال شد که با اجرای کامل طرح معاینه فنی خودروها چه میزان از حجم آلودگی در پایتخت کاسته می‌شود؟ حسینی پاسخ داد: بر اساس آماری که در اختیار داریم اگر تمامی خودروهای موجود در تهران استانداردهای لازم را داشته باشند، حدود ۱۰ درصد روی آلودگی ذرات معلق و ۴۰ درصد روی منواکسیدکربن تأثیر مستقیم می‌گذارند، بنابراین، هدف نهایی طرح کاهش همین مسأله است. وی اضافه کرد: طرح LEZ (محدوده کم آلاینده) این ویژگی را دارد که ما اجازه تردد به خودروهای فرسوده در شهر را ندهیم.
از سوی دیگر، با توجه به این که ۱۰ درصد ناوگان خودرویی تهران یا فرسوده‌اند یا کاربراتوری هستند،‌ اگر فقط ۳۷۰ هزار خودرو کاربراتوری را متوقف کنیم، مستقیماً حدود۳۰ درصد در کاهش منواکسیدکربن تأثیر می‌گذارد. وی در این زمینه که چرا تصمیم جدی برای کنار گذاشتن خودروهای کاربراتوری و جایگزینی آنها وجود ندارد، اظهار داشت: برای اجرای این طرح نیاز به قدرت برای تصمیم‌گیری سخت و جدی داریم. وقتی خودرو نیسان بیشترین میزان مردودی آلایندگی را دارد و در هر ۱۰۰کیلومتر، ۲۵ لیتر بنزین مصرف می‌کند، چرا باید در شهر تردد کند یا خودرویی مثل وانت پیکان که در سال ۸۲ از رده خارج شدنش را جشن گرفتیم نه تنها در شهر تردد دارد بلکه خودرو دیگری با مقتضای همان و با موتور پیکان تولید می‌شود و بیشترین مردودی را در آلایندگی دارد، چرا هنوز باید خودرویی که بیشترین آمار تصادفات منجر به جرح را دارد باید تولید شود، چرا هنوز اتوبوس‌های قدیمی۳۰۲ در تهران تردد می‌کنند؟ همین‌طور موتور سیکلت‌ها علاوه بر تولید آلودگی، باعث بسیاری از تصادفات منجر به فوت می‌شوند که متأسفانه هیچ تصمیمی برای از رده خارج کردن موتور سیکلت‌های فرسوده و جایگزینی آنها صورت نمی‌گیرد.
حسینی تصریح کرد: علی‌رغم دستور رئیس جمهوری مبنی بر نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی متأسفانه بانک‌ها برای اجرای طرح زیر بار نمی‌روند و خودروساز هم خودرو خود را پیش‌فروش می‌کند.
* مبارزه جدی با موتورسیکلت‌های فرسوده
حسینی درباره مبارزه جدی با موتورسیکلت‌ها گفت: بحث موتورسیکلت‌ها بارها مطرح شده است و هر بار عزیزانی که خود مجری قانون هستند به تبعیت از این که موتورسیکلت‌سواران عمدتاً‌ نان‌آور خانواده و قشر ضعیف جامعه هستند، از اجرای طرح خودداری می‌کنند، در حالی که برخی موتورسیکلت‌ها به شدت آلاینده هستند و جدا از آلودگی هوا، پیمایش زیادی در روز دارند.
میانگین تردد یک اتومبیل در شهر روزانه ۳۰ کیلومتر است اما موتورسیکلت‌سواران در روز ۹۰ کیلومتر پیمایش دارند، این غیر از موتورسیکلت‌های خدماتی است که روزانه بیش از ۱۸۰ کیلومتر تردد می‌کنند، آن هم با موتورسیکلت‌هایی که بعضاً کاربراتوری و چهارزمانه هستند، لذا باید در این زمینه از سوی همه مسئولان مربوطه یک تصمیم جدی اتخاذ شود. به خصوص وزارتخانه‌های صمت و کشور و سازمان محیط‌زیست باید تسهیلات تبدیل موتورسیکلت‌های کاربراتوری به انژکتوری را فراهم کنند. متأسفانه مقاومتی که در وزارت صمت برای عدم اجرای این طرح وجود دارد، اجازه این اتفاق را نمی‌دهد.
* اجبار کردن معاینه فنی اتوبوس‌ها
وی در پاسخ این سئوال که طرح از رده خارج کردن اتوبوس‌های آلاینده شرکت واحد به کجا انجامیده است؟ گفت: در بحث نوسازی خودروها و اتوبوس‌ها، شهرداری به طور جدی از خودش شروع کرد و قبل از این که طرح کاهش در تهران اجرا شود، ما معاینه فنی صحیح برای اتوبوس‌ها را اجبار کردیم. بر این اساس، تعدادی از اتوبوس‌های شرکت واحد که نتوانستند برگ معاینه فنی را اخذ کنند، کنار گذاشته شدند و مابقی اتوبوس‌هایی که در تهران تردد می‌کنند و معاینه فنی هم داشتند، تعدادی از آنها را انتخاب و روزانه تست می‌کردیم که آمار جالبی هم استخراج شد.
از تعداد۷۰۰ دستگاه اتوبوس شامل اتوبوس‌های شرکت واحد، شهرداری، دستگاه‌های دولتی، شرکت‌ها و کامیون‌های حمل زباله و نخاله و بار، پنج شاخص را رصد کردیم که ۲۵ درصد ناوگان ترددی حمل بار و مسافر، دودزا بودند که متأسفانه معاینه فنی این اتوبوس‌ها باطل شد و جریمه هم شامل آنها شد. بنابر این، دستگاه‌ها و کامیون‌های حمل بار و نخاله باید به دنبال سالم‌سازی وسیله خود باشند و داشتن برگ معاینه فنی صرفاً کافی نیست. در این زمینه هنوز دو شرکت خودروساز ایران خودرو و سایپا و نیروی انتظامی در این زمینه اقدامی نکرده‌اند که امیدواریم اتوبوس‌های این سه بخش هم هرچه زودتر مجوزهای لازم را برای تردد اخذ کنند.
* بحث آلایندگی خط قرمز ما است
سئوال شد که برخی خودروها با توجه به مشکل فنی و آلودگی شهر، موفق به اخذ برگ معاینه فنی می‌شوند، چرا برخورد جدی با آنها نمی‌شود؟ مدیرعامل ستاد معاینه فنی خودروها پاسخ داد: ما در بحث معاینه فنی، دو بخش متفاوت داریم،‌ یکی بحث آلایندگی و دیگری ایمنی خودرو است. بحث آلایندگی واقعاً‌ خط قرمز ما است و به هیچ‌وجه از آن نمی‌گذریم و هیچ سفارشی هم از هیچ مقام و ارگانی نمی‌پذیریم، اما در بحث ایمنی، بخش‌هایی از خودرو وجود دارد که توسط دستگاه‌های مراکز معاینه فنی تست می‌شود و در این مسأله هم هیچ گذشتی نداریم، اما در قسمت‌هایی می‌توان به مردم کمک کرد. مثلاً ترک‌خوردگی شیشه، سطح آج لاستیک‌ و مشکلات مربوط به چراغ خودرو در صورتی که از نظر ایمنی مشکلی برای راننده ایجاد نکند چشم‌پوشی می‌کنیم.
* توصیه به شهروندان تهرانی
حسینی در این مورد که چه توصیه‌ای به شهروندان دارید و راه‌حل نهائی برای کاهش آلودگی هوای تهران چیست؟ گفت: به اعتقاد ما بیشتر کسانی که در اخذ معاینه فنی خودرو خود موفق نمی‌شوند واقعاً‌ از عیب خودرو خود اطلاع ندارند، ولی عده‌ای هم هستند که از خودرو به عنوان یک ابزار استفاده می‌کنند و سلامت خودرو هم برایشان هیچ اهمیتی ندارد، بنابراین به شهروندان توصیه می‌کنیم حتی اگر خودرو شما مشمول اخذ معاینه فنی نباشد یعنی دوره چهارساله معافیت از معاینه را طی می‌کند، همکاران بنده را به عنوان مشاور بپذیرند. برخی شهروندان با توجه به خرید خودرو ۱۰۰ میلیونی وقتی به مراکز معاینه فنی مراجعه می‌کنند، مشاهده می‌کنند که خودرو از نظر آلایندگی مشکل دارد و به تعبیری خودرو اصلاً‌ کاتالیست ندارد و قیمت کاتالیست برخی خودروها هم حدود ۱۰ میلیون تومان است، لذا اگر این فرد زمانی که خودرواش در دوره گارانتی است و این تست را انجام دهد از ایرادات خودرو مطلع می‌شود و می‌تواند به صورت رایگان ایرادات را برطرف کند. ما زمانی که معاینه برتر را اجرا کردیم، با کاتالیست‌هایی در خودروها مواجه شدیم که روی آنها نوشته شده بود «فاقد الزام آلایندگی» یعنی این که اصل وجود کاتالیست را زیر سئوال برده است، یعنی به جای کاتالیست یک منبع بی‌حاصل از زیر ماشین نصب کرده‌اند که هیچ کارآیی ندارد. کارخانه مربوطه۵۰۰ هزار تومان بابت کاتالیست گرفته است و به جای آن یک قطعه ناکارآمد۱۰۰ هزارتومانی را نصب کرده است در آن صورت وقتی صاحب این خودروها به مراکز معاینه فنی مراجعه می‌کند، نمی‌تواند برگ معاینه را اخذ کند.