صاحب‌خبر - بنیاد تعاون زندانیان به‌منظور کمک به معاش مددجویان و خانواده آنها و همچنین تحصیل درآمد برای پرداخت دیه محکومان مالی ازطریق ایجاد کارگاه‌های تولیدی، موسسات صنعتی، مجتمع‌های کشاورزی، دامپروری و شرکت‌های بازرگانی و خدماتی و در راستای حرفه‌آموزی و اشتغال تاسیس شد. این بنیاد فعالیت‌های خود را از سال ۱۳۲۶ تحت عنوان کارخانجات ندامتگاه آغاز کرد و در سال ۱۳۳۳ اولین اساسنامه بنیاد تعاون به تصویب هیات وزیران وقت رسید. به‌منظور آشنایی بیشتر با این موسسه از «رحیم مطهرنژاد» مدیرعامل بنیاد تعاون زندانی‌ها دعوت کردیم تا به دفتر روزنامه بیاید؛ گفت‌وگوی «فرهیختگان» با مدیرعامل بنیاد تعاون زندانی‌ها را بخوانید. به فکر درآمد زندانیان هستیم بنیاد تعاون زندانیان یک نهاد غیردولتی است که بالای 65 سال است با هدف توانمندسازی زندانیان برای بازگشت به جامعه در حال فعالیت است. ما در بنیاد تعاون با دو هدف به زندانی‌ها، کار آموزش می‌دهیم؛ یکی به‌منظور کسب درآمد در دوران زندان و دیگری مهارت‌آموزی برای بعد از آزادی؛ این آموزش‌ها زیر نظر سه نهاد شامل فنی حرفه‌ای، سازمان زندان‌ها و بنیاد تعاون زندانی‌ها انجام می‌شود. در بنیاد تعاون زندانی‌ها، در 200 رشته فنی و حرفه‌ای زندانی‌ها را آموزش می‌دهیم که این آموزش‌ها حدود 300 تا 600 ساعت طول می‌کشد. زندانی‌ها مهارت‌هایی را در رشته‌های ساختمانی، کشاورزی، دامپروری و... یاد می‌گیرند. کار دوم بنیاد تعاون زندانیان ایجاد اشتغال برای زندانیان است، اشتغال‌هایی که از مجموعه ما دستمزد بگیرند و این مهارت‌آموزی و اشتغال سبب می‌شود تا جرائم زندانیان کاهش پیدا کند، چراکه زندانی بیکار هم به خود و هم به دیگران آسیب می‌رساند؛ وقتی فردی که منبع درآمد خانواده‌ای است به زندان می‌افتد، هم خودش و هم خانواده‌اش آسیب می‌بیند. در حال حاضر در 14 گروه تولیدی 1500 محصول تولید می‌کنیم که این 14 گروه در 800 واحد تولیدی مشغول به کار هستند. این 800 واحد تولیدی به واحدهای تولیدی با حجم کار کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم می‌شود که 50 هزار زندانی شاغل در آنجا 35 هزار شغل مولد دارند و دستمزد می‌گیرند. درآمد مازاد برای زندانیان خرج می‌شود بنیاد تعاون به زندانی‌هایی که مشغول به کار هستند به دو صورت دستمزد پرداخت می‌کند؛ یکی روزمزد است که هر سال متناسب با نرخی که در شورای عالی اشتغال تصویب شده است، تعیین می‌شود و دیگری در مکان‌هایی است که قابل اندازه‌گیری است؛ مثل فرش‌بافی که به صورت کارمزدی حقوق می‌دهیم. اگر مازاد درآمدی داشته باشیم آن را برای کمک به اشتغال زندانیان وکمک به خانواده‌هایشان هزینه می‌کنیم. بنیاد تعاون هیچ سهامدار دولتی و خصولتی ندارد و تاکنون ریالی از هیچ دولت یا نهادهای دولتی دریافت نکرده است. بنیاد حامی مالی 205 سازمان مردم‌نهاد در کشور است که معمولا اوج کار ما از دهه فجر تا شب عید است، نحوه کار هم به این صورت است که مبالغی را به سازمان‌های مردم‌نهاد به صورت کارت بانکی می‌دهیم تا آنها این مبالغ را به خانواده‌های زندانیان برسانند. این کار پنج سال است که انجام می‌شود و رقم این هدایا هم حدودا به ازای هر خانواده زندانی 50 هزار تومان است و به‌عنوان مثال یک خانواده چهار نفره 200 هزار تومان دریافت می‌کند؛ سالانه 20 تا 35 درصد خانواده زندانیان از این کمک‌ها بهره‌مند می‌شوند. بنیاد حامی چند سازمان مردم‌نهاد خاص است و برای زندانی‌هایی که شرایط خاص دارند، فعالیت می‌کنند. در سیستان و بلوچستان یک سازمان مردم‌نهاد داریم به نام «حلیمه سعدیه» که به خانواده‌های زندانی‌های ایرانی که دو تابعیتی هستند، کمک می‌کند. درمشهد هم یک سازمان مردم‌نهاد داریم به اسم «احیای حیات سرمد» که حامی زندانی‌های بدون ملاقات هستند و در اینجا به خود زندانی‌ها کمک می‌شود چراکه خانواده‌ای ندارند؛ البته در گیلان هم مشابه همین سازمان مردم‌نهاد را داریم. در مشهد یک سازمان مردم‌نهاد دیگر داریم که از زندانی‌های سالمند حمایت می‌کند؛ زندانی‌هایی که بالای 60 سال هستند و حالا به دلایل مختلفی در زندان هستند را به آسایشگاه‌هایی که درست کردیم و تحت مراقبت دستگاه قضایی هستند، منتقل می‌کنیم. دیگر کمک‌های ما به زندانیان اتباع (افغانستان و سومالی) در ایران است که آنها هم مانند زندانی‌های ایرانی تحت حمایت ما هستند و به آنها شغل یاد می‌دهیم و همچنین دستمزد پرداخت می‌کنیم؛ تمام زندانیان اتباع بیگانه در ایران در صورت تمایل می‌توانند در واحد‌های بنیاد آموزش ببینند، کار کنند و دستمزد بگیرند. اوضاع زندان‌های خارج از کشور بسیار بد است بنیاد تعاون زندانیان حامی زندانیان ایرانی خارج از کشور است که براساس آمار وزارت امور خارجه سه هزار زندانی ایرانی در 60 کشور خارجی داریم که بیشترین جرم آنها هم در موضوع موادمخدر است؛ این زندانی‌ها بیشتر در کشورهای جنوب شرق آسیا و کشورهای حاشیه دریای خزر هستند. بنیاد، حامی این زندانیان و خانواده‌هایشان در ایران است که تاکنون حدود 400 خانواده را تحت حمایت مستمر قرار داده‌ایم. تمام درآمدهای بنیاد صرف رفاه زندانی‌ها می‌شود و ما اعتقاد داریم که زندانی به غیر از تحمل دوران محکومیت، هیچ سختی دیگری را نباید تحمل کند. نیازهای رفاهی زندانیان شامل پوشاک، مواد غذایی و بهداشتی، مواد پروتئینی، میوه و سبزیجات و لبنیات علاوه‌بر جیره‌های دولتی، در فروشگاه‌ها با قیمت مناسب از سوی بنیاد به زندانی‌ها عرضه می‌شود. پرداخت دستمزد زندانی‌ها شفاف است نحوه کمک ما به زندانی‌ها اینگونه است که به آنها کارت بانکی می‌دهیم تا برایشان مبلغی واریز شود که به‌عنوان مثال این مبالغ به رفاه ملاقات‌هایشان کمک می‌کند. ملاقات‌های زندانی‌ها به سه صورت انجام می‌شود؛ ملاقات کابین، ملاقات حضوری و ملاقات خصوصی که بین زن و شوهر است. بنیاد تعاون زندانیان در ساخت محل‌های این ملاقات‌ها و تجهیزات آنها کمک می‌کند و همچنین در امکانات رفاهی و ورزشی هم فعالیت دارد. لیست پرداختی‌های زندانی‌ها وجود دارد و قابل کنترل است و اینکه ادعا می‌کنند بنیاد تعاون درآمدهای زندانی‌ها را پرداخت نمی‌کند یا سهم آنها را بالا می‌کشد، صحیح نیست و اعلام می‌کنم اگر در پرداختی زندانی مشکلی باشد، حتما پیگیری می‌کنیم. تمامی عایدات بنیاد صرف حرفه‌آموزی، اشتغال، حقوق و مزایا و توسعه اشتغال و کمک به خانواده‌های زندانی‌ها می‌شود و تمام دارایی‌ها و عایدات بنیاد به زندانیان و خانواده‌های آنان تعلق دارد و صرف حرفه‌آموزی، توسعه اشتغال و کمک به امرار معاش خانواده‌ها و آزادی و رفاه زندانیان می‌شود. حقوق زندانی‌ها مدام در حال افزایش است طی پنج سال گذشته، 300 واحد تولیدی جدید ایجاد شده که 25 هزار شغل جدید اضافه شده و در آنجا کارهای مولد انجام می‌شوند و حداقل 250 درصد رشد حقوق مددجویان را داشته‌ایم. در سال 91 حدود 225 درصد حقوق را به نسبت سال 90 اضافه کردیم و هر سال حدود 15 درصد به حقوق سال قبل اضافه شده است و همچنان هم دنبال آن هستیم که این رقم افزایش یابد. همه کارهایی که در تولیدی‌ها انجام می‌شود، توسط خود زندانی‌هاست و شاید در تمام کارگاه‌های تولیدی ما حدود 1500 غیرزندانی مشغول به کار هستند. روی 2650 هکتار زمین که در اطراف زندان بزرگ است، شرکت کشت و صنعت حامیان فدک مشغول به کار است. قوه قضائیه هیچ‌وقت از ما توقع حمایت نداشته و اگر هم جایی کمکی به آنها کرده باشیم، به حالت قرض است و قطعا آن مبلغ مجدد به ما برگشت داده شده است، هدف بنیاد تبدیل شدن به یک نهاد صرف اقتصادی نیست و عایدات بنیاد به‌عنوان سهم سود بین سهامداران تقسیم نمی‌شود. قوه قضائیه به دلیل آنکه بودجه از دولت می‌گیرد، محدودیت‌هایی دارد و نمی‌رسد همه خواسته‌ها را انجام دهد، به همین دلیل ما هم در مواردی که اساسنامه را شامل شود، کمک می‌کنیم. بخشی از عایدات بنیاد براساس مفاد اساسنامه صرف آزادی زندانیان و ترجیحا نوجوانان و جوانان در کانون‌های اصلاح و تربیت و زندان زنان می‌شود. البته ما بیشتر کمک‌هایی که داشته‌ایم زیر سه میلیون تومان بوده است و بیشتر اولویت ما رفاه زندانیان است. به جرات می‌توان گفت شرایط زندان در ایران با فعالیت‌های آموزشی، فرهنگی، حرفه‌آموزی، اشتغال و توانمند‌سازی به مراتب از شرایط بسیاری از زندان‌های خارج از کشور بهتر است. کسی نتوانسته بود به زندان‌های خارج از کشور وارد شود اما ما توانستیم با رایزنی‌های مختلف ورود کنیم و حتی دو نفر از زندانی‌هایی را که در ارمنستان بودند، آزاد کنیم. براساس مشاهده‌هایی که از زندان‌های خارج از ایران داشتم باید بگویم زندانی‌های ایرانی در مقابل زندانی‌های خارجی اصلا شرایط خوبی ندارند و مردم باید خیلی مراقبت کنند که اسیر و دربند نشوند. شرایط نگهداری زندانیان ایرانی در زندان‌های خارج از کشور به دلیل شرایط هر کشور با کشورمان بسیار متفاوت است. بنابراین توصیه می‌شود هموطنان در سفرهای زیارتی، سیاحتی، تجاری علنی و آموزشی مقررات کشور‌ها را مراعات کنند تا گرفتار زندان نشوند. نحوه صدور حکم در خارج از ایران حدود پنج سال طول می‌کشد و به‌عنوان مثال شما به زندان می‌روید و تا پنج سال در آنجا هستید تا رای صادر شود و در این مدت هم هیچ کاری نمی‌توانید انجام دهید جز انتظار برای صدور حکم هیچ کاری از دست هیچ کسی حتی سفارتخانه‌ها هم برنمی‌آید. لزوم تشکیل دبیرخانه زندانیان خارج از کشور همه مسئولان و دستگاه‌ها باید در قبال زندانیان ایرانی در خارج از کشور سهم خود را ادا کنند و پیشنهادی که برای بهبود شرایط دارم، این است که دبیرخانه‌ای با عنوان «دبیرخانه مدیریت بر کاهش و کنترل زندانی‌های ایرانی در خارج از کشور» متشکل از حدود 10 دستگاه زیر نظر وزارت امور خارجه تشکیل شود تا آمار زندانی ایرانی خارج از کشور کاهش یابد. وزارت راه و شهرسازی، معاون وزیر و رئیس هواپیمایی کشور، بنادر کشتیرانی و مرزهای آبی، حمل‌ونقل پایانه‌ها و مرزهای خاکی، گمرک، ارتباطات و پست، فرماندهی رئیس‌پلیس نیروی انتظامی، فرماندهی رئیس پلیس مرزبانی، فرماندهی رئیس‌پلیس فرودگاه‌ها، حفاظت امنیت پروازها، وزارت دادگستری و امور بین‌الملل، معاونت کنسولی در وزارت امور خارجه، دادستانی کل، سازمان زندان‌ها و معاونت پیشگیری، ستاد مبارزه با مواد مخدر، وزارت کشور، سازمان مدیریت با آسیب اجتماعی، ستاد مبارزه با کالا و ارز و دبیرخانه کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک باید با هم هماهنگ باشند تا تعداد زندانی ایرانی در خارج از کشور کم شود. اگر برخی هموطنان در کشورهای دیگر اقدام به حمل، اختفا، تولید و فروش مواد مخدر کردند در این کشورها محکوم و زندانی شدند، پس از بازگشت به ایران بهتر است ورودشان به آن کشور ممنوع شود، به‌عنوان مثال شرایطی فراهم کنیم تا فردی که تولید‌کننده موادمخدر در ژاپن است، نتواند دیگر به آن کشور سفر کند؛ البته این قانون وجود دارد اما اجرا نمی‌شود. در کل می‌توانم بگویم که زندان‌های ایران به اصل انسانی پایبند هستند اما زندان‌های خارج از ایران به هیچ‌وجه به کوچک‌ترین اصول انسانی پایبند نیستند؛ وضعیت اتباع زندانی در ایران خیلی خوب است و ایران نسبت به آنها رفتار خوبی دارد. مجموع درآمدهای ما از فعالیت‌های ماست و به هیچ عنوان هزینه‌های ما برای قوه قضائیه انجام نمی‌شود و اگر هم جایی باشد، پول آن را دریافت می‌کنیم. به فکر بعد از زندان هم باشیم زندانی‌ها در دو مقطع نیاز به کار دارند؛ یکی دوران محکومیت و یکی هم بعد از آزادی است که به مورد دوم خیلی توجه نشده است. مردم و مسئولان در جشن‌های گلریزان هزینه‌های قابل توجهی برای آزادی زندانیان می‌پردازند، در کنار این کار زیبا لازم است به زندانیان آزاد شده اعتماد کرده و به آنان شغل هم بدهیم.∎​