نرگس کیانی: پینو دی بودو (Pino Di Buduo ) مدیر ایتالیایی کمپانی تئاتر پوتلاچ (Teatro Potlach ) از جمعه 29 دی در باغموزه قصر مشغول اجرای «شهرهای نامرئی» در قالب بخش آف استیجِ سی و ششمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر است و تا امروز (دوشنبه دوم بهمن) به اجرای این نمایش محیطی ادامه خواهد داد.
پایه این اثر، رمان نویسنده مشهور ایتالیایی، ایتالو کالوینو با همین نام است. کالوینو در اثر خود مارکوپولو را رو در روی امپراطور چین قرار میدهد تا برایش از 150 شهری بگوید که او ندیده است و دی بودو در جهان شهر به شهر میگردد، در هر شهر مکانی را انتخاب میکند و میکوشد آنچه را زندگی روزمره منجر به نادیده گرفتنش از سوی بومیان آن شهر شده احضار کند.
این کارگردان ایتالیایی در تهران، باغموزه قصر را انتخاب کرده است، جایی که در دوره پهلوی زندان بوده و در دوره قاجار قصر. دی بودو میگوید تلاشش این بوده که رویاهای کسانی را که در این مکان روزگار گذراندهاند زنده کند، رویاهایی که میتوانند یک قصر یا یک زندان را به بهشت مبدل کنند. آنچه در ادامه میخوانید گفتوگویی است با پینو دی بودو که با حضور عاطفه نریمان، مترجم زبان ایتالیایی در کافه مارکوف واقع در باغموزه قصر شکل گرفت.
فرق اجرای پروژه «شهرهای نامرئی» در تهران با دیگر شهرها
اولین سوالم از دی بودو که تاکنون «شهرهای نامرئی» را در شهرهای مختلف جهان اجرا کرده، این بود که فرق احتمالی اجرا در تهران با دیگر شهرهای جهان در چیست. او گفت: «این پروژهای است که دقیقا در خودِ شهر انجام میشود و هر شهری متفاوت از شهر دیگر است و نقطه شروع هر پروژهای دقیقا در خودِ آن شهر است و وابسته به ویژگیهای آن محیط مشخص. پس هر پروژهای متفاوت از دیگری است. چون تمام ایدهها از همان جایی که قرار است نمایش در آن اجرا شود برمیخیزد. مکان مشخصی که من در هر شهر انتخاب میکنم یک وجه نامرئی و ناپیدا دارد. زیبایی پروژه ما در این است که اجرایش در هر کدام از شهرهای جهان با شهر دیگر فرق میکند و به شما اجازه میدهد بخشی از هویت و فرهنگ جایی را که پروژه در آن انجام میشود بشناسید. پس هر بار که این پروژه اجرا میشود انگار که بار اول است.»
ویژگیهای مکان ثابتِ اجرای این پروژه در هر کدام از شهرهای جهان
سوال دومم از این کارگردان ایتالیایی این بود که ویژگی مکان مشخصی که در هر شهر انتخاب میکند چیست و او جواب داد: «تمام این مکانها جنبهای ناپیدا دارند. همانطور که هر کدام از ما آدمها جنبهای ناپیدا داریم. چیزی که در دیداری ساده دیده نمیشود.»
داستان «شهرهای نامرئی» چیست؟
مدیر کمپانی تئاتر پولاتچ داستان «شهرهای نامرئی» را این طور برایمان تعریف کرد: «داستان این پروژه الهام گرفته از رمان نویسنده مشهور ما ایتالو کالوینو است که در سالهای اخیر فوت کرد. کالوینو در این رمان 150 شهر نامرئی را از زبان مارکوپولو، گردشگر ونیزی برای امپراطور چین روایت میکند. امپراطور پایش را از قصر بیرون نگذاشته و شهرهایی را که مارکوپولو تصویرشان را برای او میسازد، ندیده است.»
او ادامه داد: «مارکوپولو زبان امپراطور را نمیداند و داستانهایش را با حرکت، رقص، آواز و غیره تعریف میکند. یعنی همان کارهایی که من برای روایت کردن وجه پنهان مکانهایی که در هر کدام از شهرهای جهان انتخاب میکنم انجام میدهم. من آن چیزی را برایتان روایت میکنم که شما به عنوان ساکن آن مکان نمیبینیدش و من به عنوان کسی که از بیرون وارد این فضا شده آن را میبینم. شما نمیبینیدش چون زندگی روزمره انسان را کور میکند.»
ویژگیهای باغموزه قصر که چشم کارگردان ایتالیایی را گرفت
از این کارگردان که سال گذشته هم با نمایش «بیست هزار فرسنگ زیر دریا» به تهران آمده بود، پرسیدم چه شد که برای اجرای «شهرهای نامرئی» باغ موزه قصر را انتخاب کرد و او گفت: «وقتی وارد تهران شدم، چهار یا پنج مکان را به من نشان دادند و من باغموزه قصر را انتخاب کردم که پیش از این زندان بوده و پیش از آن یکی از قصرهای قاجاریان. تمام عمارتهای اشرافی شما که این قصر هم جزئی از آن است، براساس یک الگوی مشخص ساخته شده است. یک قسمت بلند که عمارت در آن جا قرار دارد، شیبی به سمت پایین و بعد قسمتی هموار و صاف که تبدیل به باغهایی میشود که اگر از بالا به آن بنگرید به شکل چهارخانههایی متعدد میبینیدشان. چهارخانههایی که یادآور نقشهای فرشهایتان هم هست. استفاده از این شیوه معماری به این دلیل است که آب هسته مرکزی زندگی شما را تشکیل میدهد.»
او افزود: «جایی که من در باغموزه قصر انتخاب کردم، قدیمیترین بخش زندان و مکانی است که پیش از این عمارت قصر قاجاریان در آن واقع بوده است. ما در این مجموعه مسیری را مشخص کردهایم تقریبا به طول 450 متر و هر جایی هر ایدهای به ما داده تبدیل به کاری هنری شده است با تِمِ ظاهر کردن ویژگیهای ناپیدای مکان تا هر آنچه نامرئی است آشکار شود. برای این کار از علاقهمندان بومیِ شهر خودتان استفاده کردیم تا در بازه زمانی دو هفتهای که برای تمرین در اختیار داشتیم در راستای تِمِ مورد نظر ما آنچه را میخواهند، بگویند. آنچه میگویند هم ریشه در هویتشان و تواناییهایشان دارد.»
رویاهایی که در قصر زندانیاند
پینو دی بودو ادامه داد: «همه این تلاشها برای نشان دادن بُعد ناپیدای مکان است. نشان دادن رویای آدمهایی که روزگاری در این جا بودهاند، چه در قصر قاجاری و چه در زندان قصر. زندانیان در سلولهایشان به چه چیزی فکر میکردند، چه تصاویری در ذهن میساختند و چه رویاهایی میبافند؟ شاید رویای دنیایی شگفتانگیز یا رویای آزادی و این زندان با همین رویاها تبدیل به بهشتی میشود که به چشم نمیآید ولی من آن را برایتان احضار میکنم. ما تماشاگرانمان را مسافران نامیدهایم و امکان سفر در باغموزه قصر را برایشان فراهم کردهایم، تا شهرهای ناپیدایی را که اجراکنندگانمان روایت میکنند ببینند.»
اجراگران ایرانی چطور بودند؟
او در مورد اجراکنندگان ایرانی در مقایسه با اجراکنندگان شهرهای دیگر هم توضیح داد: «هر گروهی اثر خود را ارئه میدهد و از طریق آنچه به من ارائه میشود آن شهر و آن کشور را میشناسم. چون هر شهری ساخته شده از افرادش است. کشور شما دارای فرهنگی بزرگ و عمیق است. کشور شما سرزمین شاعران است. شما وقتی داستانهایتان را تعریف میکنید، حتی داستانهای روزمرهتان را، فرمی شاعرانه به آن میدهید. انگار شعر در هسته زندگیتان قرار دارد و انگار از فقیرترینتان تا ثروتمندترینتان، شعر را دوست دارید. این جا برای من کشور شاعران است.»
مقصد بعدی کجاست؟
او در پایان در مورد مقصد بعدی «شهرهای نامرئی» هم گفت: «به شهر جولا در مجارستان خواهم رفت و سپس ایتالیا و بعد لهستان.»
عکسها: کاوه کرمی
57242
نظر شما