پس از هشتمین جلسه کمیسیون مشترک برجام در 30م تیرماه در وین و نهمین جلسه این کمیسیون که 29م شهریورماه در سطح وزیران در نیویورک برگزار شد، فضای ابهام و بلاتکلیفی طرف آمریکایی درباره اجرای تعهدات این کشور در توافق هسته ای تشدید شده که اوج آن سخنرانی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در این باره و اعلام عدم تایید ادعایی پایبندی ایران به برجام در روز جمعه 21 مهر ماه (13 اکتبر) بود.
طبق تصمیم ترامپ، کنگره آمریکا می باید ظرف مدت 60 روز در مورد برجام و قانون مربوط به آن موسوم به قانون مرور توافق هسته ای ایران (INARA) تصمیم بگیرد . این قانون 60 روز به کنگره فرصت می داد تا تحریم های هسته ای را مجددا اعمال کند یا قانون جدیدی درباره نحوه مشارکت آمریکا در این توافق به تصویب برساند.
این مهلت چهارشنبه (فردا) همزمان با نشست کمیسیون مشترک برجام به پایان می رسد و خبری از تصمیم کنگره آمریکا در این مورد نیست و به نظر می رسد که سرنوشت برجام در آمریکا بار دیگر به دست ترامپ افتاده است. رئیس جمهوری آمریکا در تازه ترین موضع خود در این باره، در سخنرانی جمعه شب گذشته خود در جمع هوادارانش در فلوریدا بار دیگر مدعی شد 'من برای جلوگیری از دستیابی ایران به بمب هسته ای، از تایید فاجعه موسوم به توافق هسته ای ایران خودداری کردم. '
در حالی که برخی کارشناسان آمریکایی از جمله 'باربارا اسلاوین' عضو شورای آتلانتیک بر این عقیده بودند که هدف ترامپ این است که با تغییری در قانون یاد شده از الزام تایید سه ماه یک بار برجام رها شود، اما کنگره در این زمینه نیز اقدامی نکرده و ترامپ همچنان لازم است در مهلت مقرر (اواسط ماه ژانویه/اواخر دی ماه) بار دیگر پایبندی ایران به برجام را تایید کند. در این حالت همچنان شرایط بلاتکلیفی آمریکا (نه اجرای کامل نه خروج کامل آمریکا از برجام) ادامه می یابد؛ امری که به گفته مقامات ایران موجب جلوگیری از انتفاع کامل ایران از برجام شده و مغایر با متن و روح برجام است.
در این حال محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران دوشنبه (دیروز) در مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز، توافق هسته ای را یک نمونه نادر از پیروزی دیپلماسی بر تقابل دانست و تضعیف آن را اشتباه خواند و ضمن هشدار به کشورهای اروپایی در برابر هرگونه نرمش (در برابر آمریکا) در مسائلی فراتر از محدوده توافق هسته ای، تاکید کرد: اروپا نباید به عزم واشنگتن برای تغییر توجهات به یک بحران غیرضروری دیگر (در مورد برنامه موشکی یا حضور منطقه ای ایران) تن دهد.
این در حالیست که در دو ماه گذشته اعلام تصمیم آمریکا درباره عدم تایید ادعایی پایبندی ایران به برجام با واکنشهای مخالف طرفهای دیگر توافق هسته ای و اتحادیه اروپا رو به رو شده بطوری که فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزیران امور خارجه سایر قدرتهای جهانی شریک در برجام بارها بر نتیجه بخش بودن توافق هسته ای و لزوم حفظ توافق و ادامه پایبندی همه طرفها تاکید کرده اند. اما به هر روی، نشست این هفته کمیسیون مشترک برجام در وین که در سطح مدیران سیاسی و با حضور هلگا اشمید دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا (EEAS) در هتل کوبورگ وین برگزار می شود، تا حدی زیر سایه این مساله خواهد بود و انتظار می رود این کمیسیون بار دیگر در بیانیه خود لزوم پایبندی همه طرفها از جمله آمریکا را گوشزد کند.
هلگا اشمید به نمایندگی از فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مقام هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام، در پایان هشتمین نشست این کمیسیون در روز 30 تیرماه در وین، بر اجرای کامل تمام مفاد برجام با حسن نیت تاکید کرد.
عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران نیز در پایان این جلسه تاکید کرد: کمیسیون مشترک پیام قوی حمایت همه اعضا از اجرای برجام را به جهان ارسال کرد. همه تاکید کردند که برجام باید بطور کامل و با حسن نیت اجرا شود. از هر عملی که اجرای موفقیت آمیز برجام را خدشه دار می کند، باید خودداری شود. جمع بندی این اجلاس برای جهان و همه شرکت ها و کسانی که می خواهند با ایران کار کنند یک پیام قوی بود؛ با این حال ما در پایان جلسه کمیسیون مشترک اعلام کردیم که در مورد بدعهدی آمریکا قانع نشده ایم. آمریکا باید مسئول شناخته شود و جمهوری اسلامی ایران حق هرگونه واکنشی را محفوظ نگاه می دارد.
در این میان، هفتمین گزارش سه ماهه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مورد روند اجرای برجام نیز دوشنبه اول آبان ماه به مجلس شورای اسلامی و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی تقدیم شد که در آن وزارت امور خارجه در مورد روند اجرای برجام به مواضع ضد برجامی ترامپ، پایبندی ایران به تعهدات و تهدیدهای جدید ترامپ و آمریکایی ها اشاره و تاکید کرد چنانچه اقدام رئیس جمهوری آمریکا با خودداری از تایید پایبندی ایران به برجام به نقض عملی تعهدات این کشور در قبال جمهوری اسلامی ایران منجرشود یا کنگره به بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای اقدامکند، مراتب بلافاصله به هیات عالی نظارت بر برجام و مجلس شورای اسلامی جهت تصمیم مقتضی گزارش خواهد شد.
در این گزارش در عین حال تاکید شد: تردیدی نیست که صرف خودداری رئیس جمهوری آمریکا از تایید پایبندی ایران به برجام به رغم گزارش‌های مکرر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سخنان ضد برجامی ترامپ به منزله بی‌اعتنایی مستکبرانه آمریکا به دیدگاه مرجع صالح بین‌المللی و صریح از بندهای 26، 28 و 29 برجام و مغایر با اصل حسن‌نیت در ایفای تعهدات است.
عباس عراقچی رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام دهم آبان ماه 96 در جلسه مجلس حضور یافت و درباره چالشهای مطرح شده در گزارش وزارت امور خارجه گفت: این چالش ها از انواع و اقسام مختلف بوده است؛ بعضی از اینها در خارج از چارچوب برجام است ولی می توانم بگویم که بزرگترین چالش ما در اجرای برجام بعد از اجرایی شدن آن تاکنون سوء نیت آمریکا در اجرای برجام است و این یک امر کاملا مشخص و روشنی است.
همزمان از آمریکا خبر می رسد که دولت ترامپ قرار است یکی از افسران سابق اطلاعاتی ارتش و وفاداران به ترامپ را که هیچ تجربه دیپلماتیکی نیز ندارد به عنوان مسئول امور ایران در وزارت امور خارجه منصوب کند.
به نوشته نشریه 'فارین پالیسی'، 'اندرو لی پیک' در مقام معاون دستیار وزارت امور خارجه در امور ایران، احتمالا از موضع سختگیرانه تری در مورد ایران حمایت خواهد کرد. او از نیروهای سابق ذخیره و افسر سابق اطلاعاتی ارتش آمریکا و از نیروهای دوران انتقال در وزارت امور خارجه آمریکا بوده است. پیک تجربه دیپلماتیک ندارد اما سالها تجربه کاری در بخش اطلاعاتی ارتش دارد و در سنای آمریکا درباره مسائل سیاست خارجی با سناتورها همکاری کرده است.
اتحادیه اروپا دوشنبه (دیروز) در بیانیه ای درباره جلسه این هفته کمیسیون مشترک برجام اعلام کرد که این جلسه فرصتی برای مروز اجرای برجام در ارتباط با موضوعات مرتبط با هسته ای و تحریم ها خواهد بود.
به هر روی و با توجه به نقض مداوم متن و روح برجام با اقدامات آمریکا، انتظار می رود که کمیسیون مشترک برجام در نشست این هفته و نشستهای آینده صحنه نبردهای دیپلماتیک و سیاسی مهمی برای تضمین تداوم این توافق مهم باشد.
اروپام**1078**1479
گزارش از: بابک جعفری **ناشر:حسن سالک رضائی