علی نعیمی: زمین لرزه وحشتناک در مرز ایران و عراق در چند روز گذشته منجر به مرگ افراد زیادی شده و حتی به گفته نشنال جئوگرافیک این زلزله به‌عنوان مرگبارترین زلزله سال ۲۰۱۷میلادی انتخاب شد.

همین مسئله باعث شد بحث‌ها درباره زلزله احتمالی تهران و زلزله‌های دوباره آغاز شود و کارشناسان گوناگون درباره این موضوع اظهارنظرهای متفاوتی انجام دهند. یکی از این افراد ابراهیم مقیمی، رئیس دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران بود که از ارتباط زلزله چند روز پیش با زلزله احتمالی تهران گفت. او از تغییر رفتار گسل‌های زاگرس از زلزله‌های کم‌مقیاس به سمت زلزله‌های بزرگ مقیاس خبرداد و اظهار کرد: زلزله کرمانشاه که در ۳ استان احساس شد هشدار جدی برای تهران خواهد بود و براساس شواهد موجود باید در انتظار زلزله‌هایی باشیم که کل ایران را بلرزاند. به گفته مقیمی اینکه زمین‌لرزه یکشنبه شب گذشته در تهران به‌ویژه شمال شرق تهران نیز احساس شده، هشدار جدی‌تری برای تهران می‌تواند باشد و به نظر من به جای اینکه رفتار این زلزله را در سرپل ذهاب جست‌وجو کنیم که چه تغییراتی ایجاد کرده، باید به‌دنبال پیامدهای بزرگ شدن لرزه‌های زاگرس در تهران که در شرق زاگرس واقع شده، باشیم. در همین زمینه دکتر مهدی زارع، مدیر گروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه زلزله‌شناسی در پاسخ به این پرسش که «آیا زلزله کرمانشاه وضعیت زلزله‌های بعدی در ایران را خطرناک‌تر می‌کند؟ و آیا در گسل زاگرس تغییر رفتاری ایجاد شده است؟ گفت: اگر بخواهید درباره این مفهوم نظرم را بگویم درواقع تغییر رفتاری در گسل زاگرس به‌وجود نیامده است. زلزله‌هایی با بزرگی ۷ریشتر در زاگرس کمتر رخ می‌دهند اما این زلزله‌ها هم مربوط به دوره‌های هزارساله است؛ یعنی این زلزله رخدادی است که بعد از هزار سال دوباره داریم آن را می‌بینیم. حتی زلزله‌های بزرگتر از این هم در این لبه خمیدگی کوهستان زاگرس اتفاق افتاده و در گذشته در استان لرستان و ایلام دامنه‌ای به پهنای ۱۲ کیلومتر و طول ۱۶ کیلومتر دچار لرزه شده است. تصور بر این است که آن لرزه بزرگ در نتیجه زلزله‌ای به بزرگی ۸ ریشتر اتفاق افتاده است. در واقع این‌گونه زلزله‌ها هم مکرر نیستند، هر روز اتفاق نمی‌افتند و ممکن است هر ۵هزار سال یک بار اتفاق بیفتد. پس به‌طور کلی تغییر رفتاری به‌وجود نیامده و حتی برآوردها نشان می‌دهد زلزله‌ای بزرگتر از ۷ ریشتر هم در زاگرس و در همین لبه خمیدگی جبه کوهستان زاگرس درگذشته اتفاق افتاده و اینکه دوباره رخ داده موضوع غیرطبیعی و غیرندانسته‌ای نیست. وی در پاسخ به این پرسش که آیا زلزله کرمانشاه موجب شده گسل تهران هم حرکت کند؟ اظهار کرد: درباره این موضوع هم چنین چیزی قابل اثبات به لحاظ علمی نیست، یعنی اگر ۵ دقیقه دیگر هم درخود عراق یا ایران یک زلزله قوی اتفاق بیفتد و این زلزله پهنه زلزله کرمانشاه نباشد کسی نمی‌تواند ارتباط بین این دو زلزله را به شکل علمی توضیح دهد. تنها می‌توان ارتباط آماری را به اینها نسبت داد؛ نه علمی. وقتی می‌توانیم بگوییم به‌لحاظ علمی اتفاقی افتاده که جایگاه ساختارها را در آن توضیح دهیم؛ اینکه مانند بازی دومینو گسلی حرکت کرده و باعث ایجاد القای گسیختگی در گسل بعدی شده است. در این صورت می‌توان گفت شبیه بازی دومینو اتفاق اول افتاده و گسل دوم حرکت کرده، اما این مربوط به یک منطقه است و نمی‌توانیم این را درباره مناطقی با صدها کیلومتر فاصله بگوییم. این استاد دانشگاه با اشاره به پیشینه زلزله‌های بزرگ در ایران گفت: در ۹ شهریور در دشت بیاض ساعت ۲ بعدازظهر زلزله‌ای رخ داد و حدود ۱۱ صبح فردای آن روز در فردوس زلزله دیگری آمد، زلزله دشت بیاض ۷.۲ریشتر و زلزله فردوس ۶.۷ ریشتر بود. در این اتفاق حرکت گسل دشت بیاض باعث القای حرکت گسل فردوس شد که به شکلی نزدیک بودن این دو گسل حالت بازی دومینو را ایجاد کرد. این جالب‌ترین مثالی است که از القای رخداد یک زمین‌لرزه طبیعی در زمین‌لرزه طبیعی بعدی وجود دارد. اما نمی‌توانیم بگوییم ۲۱ آبان در سرپل‌ذهاب زلزله آمده و در تهران هم گسل‌ها تحریک شده‌اند. گسل‌های تهران خودشان به اندازه کافی خطرناک هستند و علم نمی‌تواند نشان بدهد که با زلزله کرمانشاه گسل‌های تهران هم تحریک شده‌اند چون ارتباط مستقیمی بین اینها به لحاظ علمی وجود ندارد.