فردی که از لحاظ هیجانی و رفتاری دارای ثبات نسبی و میزانی از اعتدال باشد و از زندگی خود و بودن با دیگران احساس لذت و رضایت کند، از سلامت روان برخوردار است که چنین رضایتمندی در ارتباط او با محیط به وجود می آید. در این میان محیط کار یکی از مکان هایی به شمار می رود که فرد با آن در تعامل مستقیم است و مدت زیادی از وقت خود را در آن سپری می کند.

یکی از معیارهای سلامت روان را باید داشتن احساس و روحیه با نشاط در محیط کار دانست که باعث رضایت کلی از زندگی و کار می‌شود و با این مقوله می توان به شاخصه هایی از استاندارد دست یافت.

سلامت روان در محیط کار یعنی پیشگیری از پیدایش مشکل های روانی در کارکنان و سالم سازی فضای روانی کار به گونه ای که هیچ یک از آنها به دلیل عوامل موجود در محل کار گرفتار آسیب روانی نشوند و از فعالیت ها و محیط کار خود احساس رضایت کنند و به آن علاقه مند باشند، از این رو توجه به سلامت روان در این زمینه امری لازم و ضروری است و باید تمام نهادهای داخلی و جهانی به آن توجه کنند زیرا این مقوله از عوامل افزایش بهره وری و بازدهی کاری محسوب می شود.

برای دستیابی به محیطی سالم در محل کار و راه های رسیدن به این مطلوب 24 تا 30 مهر هفته بهداشت روان نامگذاری شد. شعار هفته بهداشت روان در سال جاری «سلامت روان در محیط کار» است.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا درباره شاخص های بهداشت روان در محیط کار و تاثیر آن بر روی زندگی کارکنان با «مهدی حسن زاده» عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران و «امیر محمود حریرچی» عضو هیات علمی گروه مددکاری اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی به گفت وگو پرداخته است.

-متن کامل گفت وگوی ایرنا را در ادامه می خوانیم:

***ایرنا: شاخص های سلامت روان در محیط کار چیست؟
**حسن زاده: شاخص های که به سلامت روان محیط کار ارتباط دارند، به 2 گروه تقسیم می شوند. یکی از آنها مربوط به محیط فیزیکی است. برای نمونه فاصله مکانی و چگونگی رفت و آمد فرد و فضایی که محیط کار در آن قرار دارد که اگر در فضا و بافت مناسب باشد بر روی سلامت روان کارکنان اثر می گذارد. امکانات و ساخت و ساز این محیط نیز در سلامت روان تاثیرگذار است و به هر اندازه که از امکانات بیشتری برخوردار باشد باعث آرامش روان کارکنان خواهد شد. نوع دیگر این شاخص ها عوامل انسانی هستند که به نگرش و نوع تفکر ساختار سیاست گذاران کار، سیاست گذاران پایش سلامت روان، مدیران و همکاران مربوط می شود.

**حریرچی: سلامت روان محیط کار، شاخص های مختلفی همچون میزان دستمزد، چگونگی برخورد مدیران، نوع و محل کار، بهداشت حرفه ای و ...دارد. برای نمونه نباید از برخی از کارگران توقع داشت که از سلامتی روان مناسب برخوردار باشند زیرا دستمزدهای پایین، کفاف هزینه های زندگی را به خوبی نمی دهد و بخش بیشتر آن در جهت مسکن، رفت و آمد و پوشاک صرف می شود و کمترین میزان آن به تفریح و شادی اختصاص می یابد.

***ایرنا: سلامت روان کارکنان از چه عواملی تاثیر می پذیرد؟
**حسن زاده: سلامت روان تحت تاثیر 2 عامل وراثت و تاثیرپذیری افراد از محیط است که محیط خانوادگی، تحصیلی و کار شامل آن می شود. برای نمونه فردی امکان دارد که به صورت ذاتی انسانی مضطرب باشد یا اینکه این عوامل در محیط کار وجود داشته باشد که فرد را در حالت اضطراب قرار دهد. در محیط کار شرایطی همچون برخورد مدیران، همکاران و دستگاه هایی مانند قیچی های پرس، مواد شیمیایی و ... بر روی افراد تاثیر دارند و سبب شکل گیری اضطراب خواهد شد و این امر در بلندمدت بر فرد تاثیر می گذارد.

**حریرچی: امروزه به دلیل شرایط و محیط های کاری شهری و صنعتی که وجود دارد، ابعاد سلامت روان کارکنان پیچیده شده است به همین دلیل سلامت روان، تحت تاثیر ابعاد مختلفی همچون جسمی، روانی و اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی قرار دارد؛ یعنی انسان سالم فردی به شمار می رود که از نظر جسمی سالم باشد و از بیماری خاصی رنج نبرد و به لحاظ روانی هم مشکلی نداشته و از نظر اجتماعی فعال باشد. همچنین فرد سالم به لحاظ اقتصادی مولد و تولید کننده محسوب می شود و از کار خود رضایت دارد و از نظر فرهنگی مسوول بوده و در سیاست نیز انسان آگاهی است. یکی دیگر از عوامل به بهداشت حرفه ای ارتباط دارد؛ یعنی نباید صدمه هایی فیزیکی مانند سانحه، خطر استفاده از دستگاه ها و ... در محیط کار افراد را تهدید کند.

***ایرنا: سلامت روان در محیط کار چه تاثیری بر جنبه‌های زندگی فردی دارد؟
**حسن زاده: سلامت روان در محیط کار و تاثیر آن بر زندگی فرد برای تمامی کارکنان یکسان نیست، به همین سبب ممکن است افراد در محیط کار و زندگی، 2 نوع رفتار متفاوت از خود نشان دهند؛ یعنی یک فرد در بدترین محیط و شرایط کاری وجود داشته باشد اما این عوامل، هیچ تاثیری در زندگی خانوادگی او نداشته و فرد از اخلاق مناسبی برخوردار باشد یا اینکه شخص دیگری در محل کار از لحاظ روانی در شرایط ایده آلی به سر ببرد اما در خانواده فردی عصبی و مضطرب به نظر آید. در هر صورت محیط کاری که از شاخص های سلامت روانی برخوردار باشد باعث آرامش کارکنان، رضایتمندی، افزایش اعتماد به نفس و ایجاد ارتباط مناسب با دیگران خواهد شد، به گونه ای که فشار کار به خانواده و دیگر جنبه های زندگی فرد تاثیر نگذارد.

**حریرچی: مجموعه عواملی استانداردی که در محیط کار وجود دارد، باعث سلامت روان کارکنان می شود؛ یعنی انسان سالم فردی است که از کیفیت زندگی بالایی برخوردار باشد و از زندگی خود رضایت داشته باشد که این مهم با توجه به نوع و محیط کار متفاوت خواهد بود. برای نمونه در محیط های کارگری این رضایتمندی وجود ندارد به همین دلیل نیز آنها از سلامت روان کافی برخوردار نیستند.

***ایرنا: محیط کاری که از شاخص های ایده آل سلامت روان برخوردار نباشد، چه مشکل های روانی و جسمی در کارکنان ایجاد می کند؟
**حسن زاده: کار برای سلامت روان مفید و لازم است اما اگر محیط کار نامطلوب و نامناسب باشد، سبب ایجاد مشکل های جسمی و روحی در کارکنان می شود. در این میان مشکل های جسمی همان کاهش توان فرد به شمار می رود. برای نمونه آلودگی های صوتی در محیط کار ممکن است باعث کاهش شنوایی کارکنان شود و اینکه فرد صدمه های شدیدتری ببیند. محیط کاری که از شاخص های ایده آل برخوردار نباشد، افزایش اضطراب، افسردگی، بدبینی، ایجاد پرخاشگری، کاهش اعتماد به نفس، انتقاد ناپذیری و ... را در فرد ایجاد می کند.

**حریرچی: افرادی که کار می کنند باید هنگام استراحت آرامش جسمی و روحی داشته باشند. به همین دلیل نبود شاخص های سلامت در محیط کار نباید زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. بخش بزرگی از کارکنان جامعه، عضو خانواده کارگری هستند و باید مشمول قانون کار قرار بگیرند اما حمایت آن چنانی از آنها نمی شود. میزان دستمزدها، سختی های کار و ... جزو شاخص هایی هستند که زندگی کارکنان را تحت تاثیر قرار می دهند و نبوداین عوامل سبب ایجاد افسردگی، کم خوابی، اضطراب و ... در افراد می شود. کارگرانی که امنیت شغلی و تامین اجتماعی لازم ندارند و دغدغه میزان دستمزد و امنیت شغلی داشته باشند و اگر بخواهند از حق و حقوق خود دفاع کنند، اخراج می شوند از سلامت روان ایده آل نیز برخوردار نیستند.

***ایرنا: قوانین تصویب ‌شده و سیاست‌ های دولتی چه تاثیری در دستیابی به سلامت روان در محیط کار دارند؟
**حسن زاده: مجموعه قوانینی که وجود دارد اگر به صورت کامل هم اجرا شود شرایط ایده آل را برای کارکنان ایجاد نمی کند زیرا احساس رضایت که شاخص اصلی بهداشت روان است، امری نسبی به شمار می رود و در افراد مختلف به صورت متفاوت بروز پیدا می کند اما نباید از نظر دور داشت که دولت و سیاست گذاران نقش تاثیرگذاری در سلامت روان کارکنان و نزدیک شدن به شرایط قابل قبول دارند؛ یعنی می توانند با تعیین میزان حقوق و دستمزد مناسب، ایجاد خدمات بهداشتی و درمانی مطلوب، رسیدگی به جرایم و شکایت های کارکنان، نظارت بر اجرای این فانون ها و ... باعث ایجاد سلامت روان در آنان شوند.

**حریرچی: قوانین و سیاست های دولت باید پشتیبان کارکنان و کارگران باشند. سیاست ها بایستی به گونه ای باشد که سلامت روان آنها به عنوان یک حق شناخته و برای آنان امنیت شغلی و مالی ایجاد شود زیرا حقوق مدیران و کارگران تفاوت زیادی دارد. کارکنان باید به این اعتقاد برسند که اگر به هر دلیلی با مشکل روبرو شدند، جامعه و دولت از این افراد حمایت می کند تا بتوانند آن را برطرف کنند. قوانین میزان دستمزد و حقوق شهروندی باید با نظارت همراه باشد و قانون های که مغایر آن هستند، لغو شود تا شوراهای صنفی در حوزه های مختلف بتوانند از حق و حقوق کارکنان دفاع کنند.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9370**2002**9131
ایرنا پژوهش، کانالی برای انعکاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.