به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، زمانی که ترامپ روی کار آمد، اسرائیلیها امیدوار بودند که ناجی رژیمی شود که از یکسو با بحرانها و شکافهای داخلی روبهرو است و از سوی دیگر وحشت از قدرتگیری جبهه مقاومت خواب راحت برای سران آن نگذاشته؛ اما با گذشت چندین ماه از روی کار آمدن این میلیاردر نیویورکی، به نظر میرسد حتی او هم نمیتواند به جلوگیری از فروپاشی اسرائیل کمک چندانی کند. «شالوم لیپنر»، مشاور وزیر امور راهبردی رژیم صهیونیستی در گزارشی که در اندیشکده بروکینگز منتشر شده، چشمانداز روابط واشنگتن-تلآویو در آینده را بررسی کرده که مشروح آن را در ادامه میخوانید.
سیاستمداران اسرائیلی از شنیدن این ادعای همیشگی که وضعیت کنونی اسرائیل با فلسطینیها ناپایدار است، بسیار آزردهخاطر میشوند. منظور منتقدان، سنگاندازیهای اسرائیل و ایجاد شرایط ناپایدار کنونی است. در این وضعیت، چنانچه تلاش تمامعیاری برای دستیابی به صلح انجام نشود، در نهایت تضمین بقای این رژیم امکانپذیر نخواهد بود. اما جنبههای مثبت این نتیجهگیری قابلبحث است. در هر صورت، بحث بر سر پایداری وضعیت کنونی دوباره داغ شده است. این موضوع بهعنوان یکی از مولفههای اصلی امنیت ملی اسرائیل در نظر گرفته میشود. آیا وضعیت فعلی ادامه پیدا خواهد کرد؟
آغاز بحران از دولت دموکراتها
تنشها در روابط واشنگتن و تلآویو در دوره ریاستجمهوری باراک اوباما و نخستوزیری بنیامین نتانیاهو افزایش پیدا کردند. بعضی اوقات این تردید به وجود میآمد که دوستی دوجانبه بقا پیدا نخواهد کرد. بحث داغی بر سر برنامه هستهای ایران، فرآیند صلح غرب آسیا و بهترین واکنش ممکن نسبت به جنگ داخلی سوریه شکل گرفت.
نتانیاهو و دونالد ترامپ، نامزد ریاستجمهوری آمریکا در اواخر دوره باراک اوباما بهمنظور برطرف کردن نگرانیها صریحا اعلام کردند که بعد از پایان دوره ریاستجمهوری باراک اوباما هیچ خصومتی بین دوطرف وجود نخواهد داشت. آنان تصریح کردند که اسرائیل و آمریکا رابطه صمیمانه خود را برای همیشه ادامه خواهند داد.
اکنون بیش از هشت ماه از دوران ریاستجمهوری دونالد ترامپ میگذرد. در این برهه زمانی، نتانیاهو و مشاوران او سعی در گسترش این روایت داشتند که همدردی اوباما با اسرائیل صادقانه نبوده است. آنها با طعنه به حمایت دولت اوباما از توافق برنامه جامع اقدام مشترک با ایران و امتناع آمریکا از وتوی قطعنامه محکومکننده اسرائیل اشاره میکنند. البته باید توجه داشته باشیم که دولت اوباما مبلغ 38 میلیارد دلار را در قالب بسته کمک امنیتی به اسرائیل اعطا کرد.
ترامپ: آخرین امید اسرائیلیها
بسیاری از اسرائیلیها انتظار داشتند که در دوران ترامپ رنسانسی در روابط آمریکا و اسرائیل رخ دهد. توجه داشته باشید که در یکی از نظرسنجیهای انجامشده تنها در اسرائیل و روسیه اکثریت مردم اعتقاد داشتند که ترامپ در مقایسه با اوباما امور دنیا را بهتر مدیریت خواهد کرد. ترامپ در مدت مبارزات انتخاباتی خود ادعا کرد که بهترین دوست اسرائیل خواهد بود و وعده داد که سفارتخانه آمریکا را به بیتالمقدس انتقال دهد. او بهعنوان رئیسجمهور منتخب جلوی اقدام مصر علیه اسرائیل در سازمان ملل را گرفت. حامیان یهودی ترامپ در آمریکا نیز معتقد بودند که ریاستجمهوری او برای اسرائیل خوب خواهد بود. اما به نظر میرسد رابطه معکوسی بین حرفهای ترامپ و پیشرفتهای حاصلشده در روابط واشنگتن و تلآویو وجود دارد. بازدید او از اسرائیل در اردیبهشت امسال بیشتر جنبه نمادین داشت و دستاوردی به ارمغان نیاورد. اسرائیلیها طعنه میزنند که ترامپ پرحرف جایگزین اوبامای خونسرد شده است. ممکن است او به حرفهای خود اعتقاد داشته باشد، اما به دلیل فقدان تجربه، استعداد و برنامهریزی نتوانسته است وعدههای خود را عملی کند.
با وجود وعدههای قبلی، سفارت آمریکا هنوز در تلآویو قرار دارد و ترامپ بارها نارضایتی خود را از توافق هستهای بیان کرده و همچنین تاکنون دو بار پایبندی ایران به تعهداتش را تایید کرده است. استیو بنن، استراتژیست ارشد ترامپ در مصاحبه خود با برنامه 60 دقیقه در شهریور امسال ادعا کرد که ترامپ به دنبال خارج کردن آمریکا از این توافق است. اما این بنن و دیگر مخالفان برجام بودهاند که مجبور به خروج از کاخ سفید شدند. در این مدت مقامات زیر از تیم ترامپ جدا شدند: مایکل فلین، مشاور امنیت ملی ترامپ، سباستین گورکا، مشاور ارشد رئیسجمهور، ازرا کوهن، مقام ارشد اطلاعاتی در تیم ترامپ و درک هاروی، عضو شورای امنیت ملی آمریکا.
ممکن است برخی ادعا کنند که سیاستهای آمریکا در درازمدت به نفع اسرائیل خواهد بود، اما این استدلال ربطی به شکایات تلآویو ندارد. صهیونیستها به دنبال رئیسجمهوری بودند که از حقوق آنها دفاع کند، نه کسی که برای آنها در مورد مصلحت اسرائیل سخنرانی کند. برخی در اسرائیل به این نکته اشاره میکنند که رویه دیوانسالاری در آمریکا عامل اصلی این مشکلات است. اما مسلما نمیتوانیم همه کاستیهای دولت جدید آمریکا را به این موضوع نسبت بدهیم.
وحشت تل آویو از بازگشت پوتین به منطقه
روسیه برای حمایت از بشار اسد، رهبر سوریه به غرب آسیا بازگشته است. ایران و حزبا...، دشمنان اصلی اسرائیل نیز از بشار اسد پشتیبانی میکنند. اسرائیل و روسیه در مسیر تقابل با یکدیگر قرار گرفتهاند. روسیه و اسرائیل به دلیل نزدیکی نیروهای خود مجبور شدند هماهنگیهایی را برای جلوگیری از درگیری مستقیم انجام دهند. روابط خوب ترامپ با روسیه مشکل استراتژیک جدیدی برای اسرائیل ایجاد کرده است.
ترامپ در اردیبهشت سال قبل در دیدار با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه و سرگئی کیسلیاک، سفیر روسیه در آمریکا اطلاعات محرمانه اسرائیلیها در ارتباط با فعالیتهای داعش در سوریه را فاش کرد. مقامات اسرائیلی از این موضوع شوکه شده بودند که ترامپ برای جلبتوجه میهمانان روس خود داراییها و تلاشهای آنها را لو داده است. اقدام نابخردانه او به همکاری بین آمریکا و اسرائیل ضربه زده، این در حالی است که اسرائیل و آمریکا تنها بر پایه یک اعتماد دوجانبه میتوانند به همکاریهای خود ادامه دهند. در ادامه تلاشهای ترامپ برای نزدیک شدن به مسکو، واشنگتن برای برقراری آتشبس در سوریه با روسیه به توافق رسید. مقامات اسرائیلی به خاطر نادیده گرفتهشدن نگرانیهای خود عصبانی شدند. با توجه به آنکه ایران در حال گسترش دایره نفوذ خود تا نزدیک مرزهای اسرائیل بوده است، مقامات اسرائیلی نگرانیهای خود را در مورد توافق آتشبس بیان کردند. آنها حضور ایران، حزبا... یا دیگر گروههای شبهنظامی در نزدیکی مرزهای اسرائیل را غیرقابلقبول دانستند. نتانیاهو مخالفت شدید خود با این توافق آتشبس را در زمان بازدیدش از فرانسه اعلام کرد.
شاید بتوانیم رویکرد دولت ترامپ نسبت به قضیه اسرائیل- فلسطین را بهعنوان تنها جنبه مثبت برای رابطه آمریکا و اسرائیل در نظر بگیریم. نتانیاهو اخیرا درگیر رسواییهای زیادی شده است و ترامپ نیز باید روی مسائل داخلی و خارجی زیادی تمرکز کند. درنتیجه هیچکدام از آنها آمادگی شروع فرآیند صلح را ندارد.
تلاشهای نافرجام برای صلح
نتانیاهو تردیدهای زیادی در مورد یک راهحل دوکشوری دارد. ترامپ نیز اعلام کرده است که هر دو راهحل دوکشوری و تککشوری را مورد بررسی قرار خواهد داد و به نظر هر دو طرف احترام خواهد گذاشت. جرد کوشنر، داماد و مشاور ارشد ترامپ در گفتههای فاششده خود بیان کرده است که شاید هیچ راهحلی برای این مناقشه وجود نداشته باشد. دولت ترامپ در حال حاضر بیشتر روی مراحل ابتدایی و جزئیتر فرآیند صلح تمرکز کرده است. برای مثال، در تیرماه امسال توافقی برای توسعه زیرساخت آب با حضور جیسون گرینبلات، نماینده ویژه رئیسجمهور حاصل شد.
اما حتی در این حوزه نیز برنامهریزان اسرائیلی به دلیل گفتههای ضد و نقیض مقامات دولت آمریکا با مشکل روبهرو شدهاند. دیوید فریدمن، سفیر آمریکا در اسرائیل اخیرا اعلام کرد که شهرکهای یهودینشین بخشی از اسرائیل هستند. اما هیثر نوئرت، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در جمع خبرنگاران گفت: «حرفهای سفیر آمریکا به معنی یک تغییر عمده در سیاستهای آمریکا نیست. در این وضعیت مشخص نیست که چه کسی تعیینکننده مسیر سیاست خارجی واشنگتن است. در نتیجه اسرائیل نمیتواند حرفهای مقامات دولت آمریکا را همیشه جدی بگیرد.»
در همان هفته اول ریاستجمهوری ترامپ وقتی پیام رئیسجمهور به مناسبت روز یادبود بینالمللی هولوکاست اشاره مستقیمی به نسلکشی شش میلیون یهودی به دست نازیها نکرد، زنگ خطر به صدا درآمد. این رویداد در کنار برخی بحثهای دیگر ترامپ و طرفدارانش نشان میداد که کاخ سفید نسبت به حساسیتهای یهودیان بیتفاوت است. هفتهها بعد از نامه محرمانه رهبران یهود به ترامپ بود که ترامپ بالاخره گفت: «تهدیدهای ضدیهودی که جامعه یهودیان ما و مراکز جمعی را هدف گرفته وحشتناک و دردناک هستند و یادآور تلخی هستند که نشان میدهد هنوز باید برای ریشهکن کردن نفرت، تعصب و شرارت تلاش کنیم. بعد از آن مساله شارلوتسویل پیش آمد.»
حمایت ترامپ از صهیونیستهای سفید پوست
واکنش مبهم ترامپ به راهپیمایی متعصبان معتقد به برتری سفیدپوستان در 21 مرداد در دانشگاه ویرجینیا، تمام جامعه یهود را به خشم آورد. او اصرار داشت که هر دو طرف مقصر بودهاند و عملا گروه نژادپرست کوکلاس کلان را با کسانی که علیه آنها شعار میدادند برابر میدانست و این مساله حتی برای برخی از طرفداران او هم قابلقبول نبود. گری کان که رئیس شورای اقتصادی کاخ سفید و یهودی است، ظاهرا در اعتراض به این اقدام نامه استعفای خود را نوشت اما ارائه نداد. ائتلاف یهودیان جمهوریخواه به برادران مذهبی و سیاسی خود پیوست و از رئیسجمهور خواست که شفافیت اخلاقی بیشتری به خرج دهد. گروه خاخامهای یهودیان ارتودکس آمریکا که در انتخابات بهشدت طرفدار ترامپ بودند، از رئیسجمهور خواستند که نتایج وحشتناک حرفهای خود را درک کند. کمیته فعالیت سیاسی اسرائیلی آمریکا که حافظ روابط آمریکا- اسرائیل است در انتقادی تند از رئیسجمهور از تمام مقامات منتخب خواست که برابری اخلاقی کسانی که به ترویج خشونت پرداخته و کسانی که مخالف آن هستند را رد کنند. یک گروه دوحزبی متشکل از 11 رابط سابق کاخ سفید در جامعه یهود شدیدا به ترامپ حمله کردند. آنها نوشتند: «ابهام و بیمیلی او به شفافیت و برخورد صریح با نمونههای نژادپرستی، ضدیهودی و نمایش خشم و نیز امتناع او از محکوم کردن خشونت مخالف رسوم نیک ریاستجمهوری و رفتار روسای جمهور قبلی است.»
مقامات عالی اسرائیل با دیدن عکسها و اخبار جریان شارلوتسویل جا خوردند. از نظر آنها هم رفتار ترامپ از موضع ضعف بود و نتانیاهو را واداشت که به او هشدار دهد. نتیجه یک شکاف اخلاقی اجباری بود. وی سخنانی با تأخیر و مبهم مطرح کرد که بخشهایی از جامعه یهودیان آمریکا را که قبلا هم منتقد اسرائیل بودند بیشتر ناراحت کرد. در این پیچیدگی عجیب، ریچارد اسپنسر، چهره راست افراطی به دنبال آن بود که با یافتن وجه مشترک با اسرائیل از اتهام نژادپرستی طفره برود و در مصاحبه با شبکه دو اسرائیل گفت که او به اسرائیلیها بهعنوان صهیونیستهای سفیدپوست احترام میگذارد.
اسرائیل دست به دامن ترامپ
در حقیقت، به قدرت رسیدن ترامپ تاثیر مخربی بر روابط یهودیان با اسرائیل داشته است. بخش اعظم یهودیان آمریکا که اغلب آنها طرفدار هیلاری کلینتون بودند از رژیم اسرائیل میخواستند که تعاملی سازنده با دولت آمریکا داشته باشد. طبق یک نظرسنجی از سوی کمیته یهودیان آمریکا، حدود 80 درصد یهودیان آمریکا دیدگاه بدی نسبت به عملکرد ترامپ دارند و نظر اکثریت آنها در مورد تمام تصمیمات ترامپ منفی است. حال مساله اولویتبندی متفاوت منافع پیش میآید. یهودیان آمریکا در وهله اول بر امنیت خود و آینده کشورشان تاکید دارند،
اما اسرائیل اصولا به فکر حفظ اتحاد خود با دولت ترامپ بهعنوان تضمینی برای بقای رژیمش است.
این محاسبه بهوضوح توسط ایوب کارا، وزیر ارتباطات نتانیاهو بیان شد که به «جروزالمپست» گفت: «ما باید اعلامیه علیه نازیها را در اولویت قرار دهیم. ترامپ رهبر پذیرفته شده جهان آزاد است و ما نباید بپذیریم که کسی به ما آسیب بزند.» مدیر شعبه اسرائیل مرکز سیمون ویزنتال از سکوت اولیه نتانیاهو دفاع کرد. او گفت: «ورود نتانیاهو به این بحث میتوانست نشانگر بدرفتاری و توهین به آمریکا باشد.»
فوتبال سیاسی
با دوقطبی شدن بحث عمومی در آمریکا، شرایط دشوار اسرائیل بدتر شد. شدت اختلاف سیاسی که پدیده جدیدی نبود از زمان به صحنه آمدن ترامپ به اوج خود رسید. اسرائیل که همواره از حمایت دو حزب آمریکا برخوردار بوده است، حال در شرایطی قرار گرفته که تماما به ضررش است. در این شرایط اگر اسرائیل با رئیسجمهور جدید آمریکا همکاری کند، این خطر وجود دارد که حمایت مخالفان وی را از دست بدهد. به گفته تونی بلر، نخستوزیر سابق انگلیس، اسرائیل نمیتواند در جایگاهی باشد که با ترامپ طوری رفتار کند که انگار بخشی از یک نمایش کمدی جالب است. طبق نصیحت بلر، اسرائیل باید بهعنوان دوست هر دو طرف این بحث، موضع خاص خود را اتخاذ کند. اگر فکر کنیم تمام این سیاستها داخلی بوده اشتباه است. وقتی ترامپ باعث تفرقه در داخل آمریکا میشود، تبعات آن در تمام جهان دیده میشود. در واقع اقدامات ترامپ باعث میشود که همراهی اسرائیل و کشورهای دیگر با او، برای حفظ روابط کاری مهمشان با هر دو طرف دعوا بسیار دشوار شود.
آیا رابطه پایدار میماند؟
تنشهای محدود در برخورد اسرائیل با فلسطینیان برای واشنگتن بسیار بیاهمیت بوده و سیاستمداران آمریکا توجهی به آن نداشتهاند و اسرائیل را تنها گذاشتهاند تا بتوانند به مشکلاتی مانند کره شمالی و قانون سلامت عمومی (اوباماکر) بپردازند. از سوی دیگر، مقامات اسرائیل فکر میکنند رابطهشان با آمریکا اهمیت خود را از دست داده است. البته، این اصلا ساده نیست.
همکاری اقتصادی، نظامی و دیپلماتیک آمریکا با اسرائیل بسیار زیاد است. هیچیک از دوستان جدید اسرائیل در آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین یا غرب آسیا هرگز نمیتوانند با آن رقابت کنند. روسای جمهور آمریکا و نخستوزیران اسرائیل تغییر میکنند اما روابط دوجانبه که برای هردو کشور ارزشمند است در مقابل تمام اختلافات تاب آوردهاند. هیچکس نباید در مواجهه با شرایط پیشبینی نشده توقع تغییر در این روند را داشته باشد. در مورد دولت فعلی، همه ما شناخت کافی داریم. ترامپ ممکن است هر لحظه تغییر رویه داده و هر یک یا همه وعدههایش را عملی کند. اسرائیل ممکن است شاهد باز شدن سفارت آمریکا در بیتالمقدس، رد توافق با ایران، انحلال آژانس حمایت و کاریابی برای پناهجویان فلسطینی سازمان ملل و آتشبس مناسب در سوریه باشد.
البته اسرائیلیها باید مراقب خواستههایشان باشند، زیرا در آن صورت نمیتوانند مشکلات بعدی را به گردن واشنگتن بیندازند و بار چنین مشکلاتی بر دوش خودشان خواهد بود. قطعا این بدان معنا نیست که تیم ترامپ و نتانیاهو نمیتوانند برای غلبه بر موانع پیش رو اقدام کنند. گفتوگوی جدیتر بین مقامات اسرائیل و آمریکا باعث میشود به جایگاه یکدیگر بیشتر احترام بگذارند و تا حد ممکن همکاری گستردهای در راستای اهداف مشترک داشته باشند. شاید هم قبلا این درس را آموخته و اجرا کرده باشند.
بعد از آنکه اسرائیل با آتشبس در سوریه مخالفت کرد، تیم عالیرتبه اسرائیلی که ریاست آنها با یوسی کوهن، رئیس موساد بود وارد واشنگتن شد و مورد استقبال گرم مکمستر قرار گرفت، زیرا هر دو طرف برنامههای مشترکی برای فشار بیشتر بر ایران و عوامل نیابتی آن داشتند. حتی مشاور امنیت ملی رئیسجمهور از تیم اسرائیل برای صرف شامل در منزلش دعوت کرد. ترامپ و نتانیاهو میتوانند از حمایت داخلی قویتر و کارآمدتر بهره ببرند، گرچه مشخص نیست که به این توصیهها عمل کنند یا نه. کاخ سفید ترامپ به لانه آشفته شیر شباهت یافته که در آن گروههای مختلف با هم میجنگند و هر کدام سمت و سوی سیاسی خود را دارند. اخلاق بحثبرانگیز ترامپ و چالشهای ناشی از جمهوریخواه ارتدوکس بودن وی باعث شده که کارشناسان میانهرو از دولت او فاصله بگیرند.
به این ترتیب، ترامپ و کارشناسانش از استفاده از فرصتهای موجود طفره رفتهاند. حلقه معتمدان نتانیاهو هم مدام کوچکتر شده و برخی از همین معتمدان مستقیما به او توصیه میکردند که با اوباما تا سرحد جنگ مخالفت کند. درنهایت، وقتی دو طرف واقعبینانه رفتار کرده و انتظارات خود در مورد محدودیتهای همکاریشان را تعدیل کنند، بهتر میتوانند رابطه خود را حفظ کنند.
نظر شما