بهای نفت در بازارهای جهانی به دلیل فراوانی عرضه و افزایش ارزش دلار در پایین‌ترین سطح 27 ماه گذشته معامله شد. این خبری بود که چند روز پیش، خط اول خبرگزاری‌های جهان را به خود اختصاص داد. بنا بر گزارش خبرگزاری‌های بین‌المللی، نفت برنت شدیدترین کاهش قیمت هفتگی از آوریل 2013 را تجربه کرد. در واقع نفت برنت از ماه ژوئن که به دلیل حمله داعش به عراق به رقم 116 دلار در هر بشکه رسیده بود، بیش از 20 درصد کاهش قیمت به خود دید.

در این میان، تونی نونان، مدیر ریسک نفتی در شرکت میتسوبیشی گفت: «احساس من این است که سقوط قیمت نفت کافی است. 90 دلار در هر بشکه سطحی است که عربستان برای تامین بودجه خود اجازه نخواهد داد از این پایین‌تر رود. ضمن آنکه قیمت نفت هم‌اکنون کمتر از سطح مورد نیاز برای تامین بودجه ایران و روسیه است.»

به هر حال، نفت برنت برای تحویل در ماه نوامبر با 33 سنت کاهش به 91 دلار و 98 سنت رسید. این درحالی است که در معاملات قبلی تا مرز 91 دلار و 48 سنت نیز پایین آمده بود که کمترین سطح از ژوئن 2012 است. همچنین نفت آمریکا برای تحویل در ماه نوامبر با هفت سنت کاهش به 89 دلار و 67 سنت در هر بشکه رسید.

به گفته مقامات اوپک، عربستان سعودی این هفته به شکل یکجانبه قیمت فروش نفت خود برای تحویل در ماه آینده را بدون مشورت با دیگر اعضای اوپک کاهش داد. این تصمیم بسیاری از ناظران بازار نفت را که انتظار داشتند عربستان برای کمک به افزایش قیمت‌ها تولید خود را کاهش دهد غافلگیر کرد و باعث شد که قیمت نفت بیش از پیش سقوط کند. جان کیلداف، تحلیلگر نفتی در نیویورک گفت: «افزایش ارزش دلار از دیگر عوامل فشار روی قیمت‌هاست.» وی همچنین به افزایش تولید از میادین نفتی روسیه و گزارش این هفته اوپک مبنی بر افزایش تولید این سازمان به ?1 میلیون بشکه در روز به‌عنوان دلایل کاهش قیمت اشاره کرد. تحلیل‌ها حاکی است، درگیری‌ها در خاورمیانه تاثیر قابل‌توجهی روی عرضه نفت این منطقه نداشته است. فعالیت‌های داعش در شمال عراق تاثیر اندکی روی استان‌های جنوبی نفت‌خیز عراق داشته و همچنین تولید در لیبی به‌رغم ‌بی‌ثباتی این کشور افزایش یافته است.

اگرچه برخی اعضای اوپک نظیر ایران خواستار کاهش عرضه شده‌اند اما اعضای دیگر معتقد بوده‌اند که تقاضای زمستانی باعث احیای بازار خواهد شد.

روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی درباره تصمیمات عجیب اعضای عرب اوپک که به سقوط بیشتر قیمت نفت در بحبوحه کاهش قیمت‌ها انجامید، نوشت: «عدم هماهنگی در اوپک در حال تشدید حراج نفت این سازمان است. بر‌اساس گزارش این روزنامه، ناهماهنگی در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در حال تبدیل شدن به یک جنگ قیمت و تضعیف سلطه این سازمان نفتی روی بازار جهانی نفت و تشدید حراج اخیر نفت این سازمان است.»

همزمان با تضعیف اتحاد سیاسی اعضا به دلیل ناآرامی‌ها در خاورمیانه و رقابت تولیدکنندگان برای مشتری در بحبوحه عرضه زیاد نفت آمریکا و همچنین رشد کند اقتصادی در آسیا، شکاف‌ بین اعضای اوپک بیشتر شد.

به گفته مقامات اوپک، عربستان سعودی این هفته به شکل یکجانبه قیمت فروش نفت خود برای تحویل در ماه آینده را بدون مشورت با دیگر اعضای اوپک کاهش داد. این تصمیم بسیاری از ناظران بازار نفت را که انتظار داشتند عربستان برای کمک به افزایش قیمت‌ها تولید خود را کاهش دهد غافلگیر کرد و باعث شد که قیمت نفت بیش از پیش سقوط کند. تصمیم عربستان با اقدام مشابهی از سوی کویت مبنی بر کاهش قیمت نفت خود بدون اطلاع به دیگر اعضا همراه شد. یک مقام دیگر اوپک از حاشیه خلیج‌فارس گفت: «اگر اعضای این سازمان همکاری نکنند، همه به دردسر خواهن? افتاد و قیمت‌ها بیش از پیش کاهش می‌یابد.» البته از زمان تاسیس اوپک در سال 1960 میلادی این سازمان درگیر اختلافات داخلی بین اعضا بوده است. اعضای این سازمان هنگام تصمیم‌گیری برای کاهش یا افزایش تولید دسته‌‌جمعی خود برای نفوذ روی قیمت‌ها در بازار، پشت درهای بسته تصمیم‌گیری می‌کنند. اما به گفته مقامات و تحلیلگران اوپک، در ماه‌های اخیر اختلافات بین آنها به شکل قابل توجهی زیاد شده است. این امر نفوذ این سازمان را در برهه‌ای که با برخی از بزرگترین چالش‌های کل ادوار مواجه است، کاهش داده است.

به‌نظر می‌رسد، ناآرامی‌های اخیر در خاورمیانه اتحادهای سیاسی قدیمی ‌میان برخی از مهمترین اعضای اوپک را از بین برده است. توسعه نفت شیل در آمریکا باعث شده که یکی از بهترین مشتریان اوپک (آمریکا) خرید خود را از این سازمان کاهش دهد و همچنین به عرضه کافی نفت تولیدکنندگان خارج از اوپک بیفزاید. از سوی دیگر رشد اقتصادی در آسیا که باعث شده بود در دوران رکود اقتصادی آمریکا و اروپا قیمت‌های نفت بالا بماند، نیز رو به افول گذاشته است.

تمام این مسائل باعث شد که قیمت‌های جهانی نفت از تابستان به بعد به‌شدت رو به کاهش بگذارد. در گذشته اوپک معمولا در چنین مواقعی برای افزایش قیمت‌ها به‌صورت دسته‌جمعی اقدام می‌کرد یا تولید خود را کاهش یا بازار را تهدید به انجام این کار می‌کرد. بسیاری از ناظران در داخل و بیرون این سازمان‌ تردید دارند که این گروه بتواند در میان اختلافات کنونی چنین تصمیمی‌ اتخاذ کند.

کاهش قیمت‌ها به‌ویژه تولیدکنندگان در آمریکای لاتین و آفریقا را که برای تامین هزینه‌های خود به درآمد نفتی احتیاج دارند و همچنین ایران را که صادرات نفتش به دلیل تحریم‌های بین‌المللی کاهش یافته نگران کرده است. البته کاهش قیمت‌ها کشورهای غربی را نگران نخواهد کرد. کشورهای صنعتی مصرف‌کننده نفت مدت‌هاست از اوپک به دلیل بالا نگه داشتن قیمت‌ها برای پر کردن خزانه کشورهای عضو این سازمان انتقاد می‌کنند.

اما اختلافات اوپک همچنین شبکه ایمنی جهانی را نیز تهدید می‌کند. اعضای اوپک که بیش از یک‌سوم نفت جهان را در روز تامین می‌کنند در گذشته برای جلوگیری از افزایش قیمت‌ها در بحبوحه اختلالات شدید عرضه وارد عمل شده‌اند همانطور که در آستانه حمله آمریکا به‌عراق در سال 2003 این کار را انجام دادند. اعضای اوپک ظرفیت تولید مازاد حدود 8/3 میلیون بشکه نفت در روز را دارند که معادل چهار درصد عرضه جهانی نفت است و این ظرفیت مازاد می‌تواند با یک اشاره به کار بیاید.

با این اوصاف، اختلافات اخیر در اوپک در یک مناقشه علنی غیرمعمول در سال 2011 ریشه دارد. علی النعیمی، ‌وزیر نفت عربستان در آن سال در مواجهه با کاهش عرضه و افزایش قیمت‌ها به دلیل ناآرامی‌های سیاسی بهار عربی، در یکی از نشست‌های اوپک خواستار افزایش تولید شد. نمایندگان حاضر در این نشست نتوانستند در این زمینه به توافق برسند و نعیمی ‌با عصبانیت از جلسه خارج و به خبرنگاران گفت که یکی از بدترین جلسات اوپک را تجربه کرده است. کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس در اوپک شامل عربستان، کویت، قطر و امارات از مدت‌ها قبل اتحاد سیاس? دارند که عمدتا در مخالفت با ایران دیگر عضو این سازمان است. این رقابت همزمان با تشدید جنگ‌های نیابتی در عراق و سوریه شدت بیشتری گرفته است. در عین حال اتحاد اعراب حاشیه خلیج‌فارس کمی به سردی گراییده است. برای مثال عربستان، قطر و امارات از گروه‌های مختلفی در ناآرامی‌های موجود در خاورمیانه حمایت می‌کنند. نعیمی ‌که سال‌ها با‌نفوذترین فرد در جلسات اوپک بوده در نشست‌های اخیر با شور و اشتیاق کمتری حاضر می‌شود.

ازسوی دیگر، به نقل از منابع آگاه گفته شد که ایران هم قیمت فروش نفت خام به مشتریان آسیایی را به پایین‌ترین سطح از دسامبر 2008 تاکنون رسانده است. روزنامه وال‌استریت ژورنال در این‌باره نوشت: «این اقدام ایران تا حد زیادی متاثر از کاهش قیمت هفته گذشته از سوی عربستان است. این اخبار در شرایطی است که اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) در حال رقابت برای در اختیار گرفتن سهم بازار آسیا پس از کاهش فروش به آمریکا به دلیل توسعه نفت شیل هستند.»

با این حال، شرکت ملی نفت ایران بهای فروش نفت خام سبک خود به مشتریان آسیایی برای تحویل در ماه نوامبر را 82 سنت در هر بشکه پایین‌تر از متوسط قیمت نفت عمان و دبی می‌فروشد. ایران برای ماه اکتبر نیز قیمت نفت خود را 18 سنت کاهش داده بود که دقیقا مشابه کاهش یک دلاری قیمت نفت عربستان در هفته گذشته برای مشتریان آسیایی است.  اوگن ویبنبرگ، رئیس تحقیقات در کامرزبانک فرانکفورت گفت: «زمان کاهش قیمت نفت ایران وقوع جنگ قیمت‌گذاری در اوپک را بیش از پیش محتمل می‌کند. ایران کاملا از مسیر حرکت و شرایط موجود در بازار آگاه است ? باتوجه به این مساله ما شاهد کاهش‌های پشت‌سر هم بودیم که به نظر می‌رسد یک کنش و واکنش از سوی اعضای اوپک باشد.» گویا بیژن زنگنه – وزیر نفت – هم گفته است نوساناتی که در حال حاضر در قیمت‌ها شاهد هستیم جنگ کاهش قیمت نامیده نمی‌شود.

مدیر امور بین‌الملل شرکت‌ملی نفت ایران کاهش قیمت نفت خام ایران را به‌دلیل جذب بیشتر مشتری تکذیب کرد و گفت: «قیمت نفت ایران متناسب با قیمت نفت عربستان کاهش یافت.» سید‌محسن قمصری با بیان اینکه قیمت نفت ایران همیشه به صورت موازی و رقابتی با قیمت نفت عربستان بوده است، اظهار کرد: «در دوره اخیر قیمت نفت ایران برای رقابت با عربستان در زمینه جذب بیشتر مشتری کاهش معناداری پیدا نکرده است.»

وی در این باره که عربستان برای مشتریان آسیایی خود، قیمت نفت را کاهش داده است آیا ایران نیز قیمت نفت خود را کاهش خواهد داد، اظهار کرد: «قیمت نفت به صورت ماهانه اعلام می‌شود و بر‌اساس شرایط بازار نوسان دارد. به گفته قمصری، قیمت رسمی نفت عربستان در ماه جاری در همه بازارها نسبت به ماه گذشته کاهش یافته و طبیعی است که قیمت نفت ایران نیز متناسب با قیمت نفت عربستان کاهش پیدا خواهد کرد که این موضوع دلایل فنی دارد و ارتباطی به رقابت میان دو کشور ندارد.»

مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران همچنین درباره دلایل فنی این کاهش قیمت نفت گفت: «وضعیت اقتصادی، عرضه و تقاضای بازار و قیمت فرآورده‌هایی که هم‌اکنون در بازار عملیاتی وجود دارد، برخی از عوامل این کاهش قیمت هستند.» وی با اشاره به پیچیده بودن بحث‌های فنی بازار نفت تاکید کرد: کاهش قیمت نفت ایران متناسب با عربستان به این معنی نیست که ایران می‌خواهد رقابتی معنادار با عربستان داشته باشد.»

با این اوصاف، اوپک اعلام کرد: «تولید نفت این سازمان در ماه سپتامبر به بالاترین سطح از تابستان 2013 رسیده است و کاهش شدید قیمت نفت را به دلیل گمانه‌زنی‌ها اعلام کرد. با این اتفاق، وزیر امور خارجه ونزوئلا گفت که این کشور خواستار نشست فوری سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) به دلیل کاهش بهای جهانی نفت خواهد شد. گویا ونزوئلا نگران کاهش ‌بی‌وقفه بهای جهانی نفت و به ویژه قیمت سبد نفتی خود است که طی چند هفته گذشته کاهش یافته و به پایین‌ترین سطح چهار سال اخیر رسیده است.»

وزیر نفت اکوادور نیز گفت: «باتوجه به افزایش تولید نفت آمریکا، قیمت‌های کنونی نفت خام طبیعی هستند و اوپک درباره این موضوع در نشست وزرای این سازمان در اواخر نوامبر مذاکره خواهد کرد.» با این حال، سازمان کشورهای صادرکننده نفت اوپک هشدار داد: «بهای نفت ممکن است به دلیل احتمال گرم‌تر بودن هوا در زمستان امسال نسبت به سال گذشته و کاهش تقاضای نفت، کاهش قیمت بیشتری را تجربه کند.» اوپک در گزارش ماهانه خود و در شرایطی که بهای نفت برنت به پایین‌ترین قیمت چهار سال اخیر رسیده است اعلام کرد: «پیش‌بینی‌های رسمی حاکی از این?است که گرم‌تر بودن هوا در زمستان امسال باعث کاهش تقاضای نفت و در نتیجه کاهش بیشتر بهای نفت می‌انجامد.»  در عین حال اوپک اعلام کرد که دمای هوا اخیرا به فاکتور کم‌اهمیت‌تری برای تعیین مصرف سوخت آمریکا تبدیل شده است، زیرا نفت کوره درحال حاضر کمتر از 20 درصد تقاضای فرآورده‌های نفتی پالایش شده را در این کشور تشکیل می‌دهد.

عربستان و کویت به‌عنوان دو عضو بزرگ اوپک می‌گویند که به صورت فوری تولید نفت خام خود را برای جلوگیری از روند نزولی قیمت‌ها کاهش نخواهند داد که این پیامی‌به ونزوئلا مبنی بر این است که این گروه بعید است با خواسته‌ این کشور برای برگزاری نشست فوق‌العاده اوپک موافقت کند. وزیر نفت کویت به خبرگزاری رسمی این کشور گفت: «اگرچه کشورهای تولیدکننده نفت قیمت‌های بالاتر را‌ ترجیح می‌دهند اما هیچ راهی برای رسیدن به این هدف از طریق کاهش عرضه وجود ندارد.» یک منبع آگاه به سیاست‌های نفتی عربستان نیز گفت: «عربستان که تقریبا یک ?وم تولید اوپک را در ماه گذشته به خود اختصاص داد، عرضه خود را از الان تا پایان سال جاری میلادی کاهش نخواهد داد.»  علی العمر، وزیر نفت کویت بدون اشاره به جزئیات به خبرگزاری رسمی این کشور گفت: «اگر ما راهی برای حفظ ثبات قیمت‌ها و بازگرداندن آن به سطوح قبل داشتیم، در این کار درنگ نمی‌کردیم. هیچ راهی برای کاهش تولید نفت از سوی کشورها وجود ندارد.» او افزود: «کویت هیچ دعوت‌نامه‌ای برای برگزاری نشست فوق‌العاده به منظور بررسی کاهش تولید دریافت نکرده است.» همچنین یوسف یوسفی، وزیر انرژی الجزایر نیز اعلام کرد که این ک?ور مشکلی با قیمت‌های کنونی ندارد و هیچ دعوتی برای حضور در نشست فوق العاده دریافت نکرده است.» اما از سوی دیگر عربستان احتمالا برای بالا بردن قیمت نفت با فشارهای داخلی بیشتری مواجه خواهد شد. شاهزاده الولید بن طلال آل سعود میلیاردر سعودی در نامه‌ای به علی النعیمی‌وزیر نفت عربستان گفته است: «این کشور باید رفته‌رفته نگران کاهش قیمت‌ها شود.»

رئیس آژانس بین‌المللی انرژی نیز گفته است: «بخش عمده نفت شیل آمریکا با هزینه‌ای بسیار پایین‌تر از قیمت‌های کنونی نفت خام تولید می‌شود که به معنی این است که پروژه‌های آمریکا می‌توانند رکود بازار را که دیگر تولیدکنندگان را تحت فشار گذاشته تحمل کنند.»

همچنین ماریا فاندر هوون، مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی گفته است: «تنها بخش کوچکی از تولید نفت شیل تحت تاثیر رکود قیمت‌های نفت خام که به پایین‌ترین سطح چهار سال اخیر رسیده، قرار می‌گیرد.» وی در مصاحبه با رویترز گفت: «حدود 98 درصد نفت خام و میعانات آمریکا با هزینه کمتر از 80 دلار و 82 درصد با هزینه 60 دلار یا کمتر تولید می‌شوند.»

در ادامه این روند، بهای نفت در بازارهای جهانی به مرز 88 دلار در هر بشکه رسید. سرمایه‌گذارانی که انتظار داشتند کاهش تولید از سوی اوپک به افزایش قیمت‌ها بینجامد پس از اینکه عربستان و کویت احتمال کاهش تولید از سوی این سازمان را رد کردند با ناامیدی مواجه شدند. همچنین بهای سبد نفتی اوپک به 86 دلار و 43 سنت در هر بشکه سقوط کرده که پایین‌ترین قیمت چهار سال گذشته است.

این درحالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد، رشد تقاضای نفت جهان در سال 2015 میلادی کمتر از پیش‌بینی‌های قبلی خواهد بود و قیمت نفت احتمالا بیش از این کاهش خواهد یافت. این آژانس در گزارش ماهانه خود اعلام کرد: «کاهش اخیر قیمت نفت به نظر می‌رسد بر پایه عرضه و تقاضا باشد