صاحبخبر - تهران / خبرگزاری صدا و سیما / سیاسی 1394/06/03
وال استریت ژورنال نوشت از نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی، سوالات در ارتباط با نقش آژانس در توافق هسته ای ایران نگران کننده و در عین حال قابل پیش بینی هستند.
به گزارش مونیتورینگ خبرگزاری صدا و سیما، روزنامه وال استریت ژورنال در گزارشی به قلم لورنس نورمن نوشت: افراد نزدیک به آژانس همواره اذعان کرده اند در این باره قضاوت های سیاسی صورت خواهد گرفت از جمله در این باره که چگونه می توان جامعه بین المللی را متقاعد کرد که ایران در حال همکاری در زمینه فعالیت هایش در گذشته است بدون این که تهران را مجبور به اعترافات علنی شرم آور کرد، اقدامی که بعید به نظر می رسد مقامات این کشور بپذیرند.
این در حالی است که آژانس انرژی اتمی برای نخستین بار از زمان توافق هسته ای تشکل جلسه می دهد. این نشست در بحبوحه انتقادات درباره شیوه انجام تحقیقات آژانس درباره فعالیت های هسته ای ایران در گذشته برگزار می شود.
نگرانی ها درباره توانایی آژانس بین المللی انرژی اتمی برای نظارت سخت گیرانه بر توافق هسته ای و اتهامات در این باره که توافق هسته ای به ایران اجازه می دهد تحقیقات درباره فعالیت های مرتبط با تسلیحات هسته ای در گذشته را رد کند، به عامل اصلی در انتقادات منتقدان غربی از توافقی تبدیل شده است که در روز چهارهم ژوئیه دروین حاصل شد. کنگره آمریکا نیز قرار است در کمتر از یک ماه درباره توافق ایران رأی گیری کند.
اما در هفته های اخیر، آژانس بین المللی انرژی اتمی با رویدادهای نامطلوبی مواجه شده است. از آنجایی که توافق هایی که آژانس با ایران امضا کرده -همانند همه اسناد آژانس- معتبر هستند، این نهاد زیر نظر سازمان ملل متحد خود را در موضع دفاع از توافقی می بیند که نمی تواند درباره آن صحبت کند.
هفته گذشته، یوکیا آمانو مدیرکل بین المللی انرژی اتمی تلاش کرد این موضوع را رد کند که آژانس پذیرفته است تا کار انجام بازرسی ها را از سایت نظامی پارچین به ایرانی ها واگذار کند. اما او نمی توانست ادعاهای خود را در این باره اثبات کند که فعالیت های آژانس درباره سایت پارچین به سبب توافق نامه های معتبر آژانس «تزلزل ناپذیر» هستند . ادعا می شود ایران در اوایل دهه 2000 آزمایشات انفجاری در حجم گسترده در پارچین انجام داد و به مدت چندین سال مانع از دسترسی بازرسان به این مکان شد.
سخنان آمانو -و برگزاری نشست خصوصی با قانون گذاران آمریکایی در اوایل ماه اوت- سبب نشدند فشارها بر آژانس بین المللی انرژی اتمی کاهش یابد. منتقدان در این باره ابراز نگرانی می کنند که اهرم های آژانس بین المللی انرژی اتمی -تهدید به بازگرداندن تحریم ها- ممکن است به اندازه کافی برای وادار کردن ایران به توضیح دادن درباره فعالیت هایش در گذشته کافی نباشد. اجرایی شدن چنین تهدیدی به تصمیم شورای حکام بستگی دارد که تحت استیلای شش کشوری قرار دارد که بر سر توافق هسته ای با ایران وارد مذاکره شدند. در حالی که قرار است پاسخ های ایران به سوالات آژانس بین المللی انرژی اتمی مخفی باقی بمانند، منتقدان بیم آن دارند حتی اگر ایران پاسخ های واضحی ندهد باز هم آژانس توصیه خواهد کرد تحریم های اعمال شده بر ایران لغو شوند.
در واشنگتن؛ جان کربی سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز دوشنبه اعلام کرد این کشور مطمئن است که اقدامات آژانس بین المللی انرژی اتمی در ارتباط با ایران به این نهاد اجازه خواهد داد به صورت موثری فعالیت های هسته ای ایران را زیر نظر بگیرد.
کربی گفت: «جان کری وزیر امور خارجه آمریکا این موضوع را مخفی یا یک طرف نمی داند زیرا این یک توافق بین آژانس بین المللی انرژی اتمی و یک کشور دیگر است و مهم است اطمینان حاصل کنیم روند بررسی ها به شیوه ای مناسب انجام خواهد شد و ما می توانیم ایران را به سبب نقض احتمالی مفاد توافق هسته ای مقصر بدانیم.»
او همچنین گفت: «ما همچنان مطمئن هستیم که این توافق به سبب همه پارامترهای موجود در آن می تواند سبب دسترسی آژانس بین المللی انرژی اتمی به مکان های تعیین شده و انجام فعالیت هایش در زمینه بررسی و تأیید می شود.»
سناتور جمهوری خواه مایک پمپئو که با توافق هسته ای ایران مخالفت کرده است روز دوشنبه با گروهی از خبرنگاران دیدار کرد تا به این سوال پاسخ گوید که آیا آژانس بین المللی انرژی اتمی می تواند به صورت موثری فعالیت های گذشته و کنونی هسته ای ایران را بررسی کند یا خیر. این نشست در کافه میلانو برگزاری شد، جایی که به گفته مقامات آمریکایی، در سال 2011 محل توطئه ایران برای ترور سفیر عربستان سعودی در آمریکا بود.
او گفت: «موضوع آژانس بین المللی انرژی اتمی مطرح نیست. همچنین این سوال مطرح نیست که آیا اینها افرادی خوب هستند که سخت تلاش می کنند کار بازرسی ها را انجام دهند یا خیر. بلکه موضوع فشارهای سیاسی مطرح است» در صورتی که ایران مخالفت خود را با نتیجه بازرسی ها اعلام کند.
بسیاری از مقامات غربی اعلام کرده اند مطمئن هستند که ایران در گذشته بر روی فن آوری تسلیحات هسته ای کار کرده است. نشست روز سه شنبه آژانس بین المللی انرژی اتمی بر روی نقش آژانس در تأیید و بررسی فعالیت های ایران بر اساس توافق هسته ای متمرکز خواهد بود از جمله پیچیدگی های اقتصادی آژانس برای انجام چنین کاری. یوکیا آمانو اوایل این ماه در گفتگو با وال استریت ژورنال اعلام کرد آژانس احتمالا به هشت میلیون یورو اضافی -یک میلیون و یکصد هزار دلار- در سال نیاز دارد اما ممکن است در این رقم تجدید نظر شود.
یک مقام آمریکایی روز دوشنبه اعلام کرد دولت اوباما با آژانس بین المللی انرژی اتمی همکاری می کند تا اطمینان حاصل کند آژانس «همه منابع لازم را در اختیار دارد و همچنین از قابلیت های لازم برخوردار است.»
نمایندگان غیر عضو شورای حکام از جمله ایران و اسرائیل -صریح ترین منتقد توافق هسته ای که هفته گذشته از آژانس خواست اسناد مرتبط با ایران را منتشر کند- در این نشست حضور دارند.
آمانو عصر روز سه شنبه کنفرانس خبری برگزاری خواهد کرد و در این کنفرانس ممکن است از او خواسته شود نخستین ارزیابی های خود را از اطلاعاتی که ایران در روز 15 ماه اوت برای توضیح درباره فعالیت هایش در گذشته ارائه کرد، بیان کند.
بر اساس توافق ماه ژوئیه، آژانس بین المللی انرژی اتمی یک ماه برای ارزیابی توضیحات ایران فرصت دارد و دو طرف یک ماه دیگر میز برای انجام هماهنگی هایی بیشتر فرصت دارند و سپس آژانس گزارش خود را در روز 15 دسامبر منتشر خواهد کرد.
آمریکا همواره از ایران خواسته است درباره فعالیت های هسته ای اش در گذشته شفاف سازی کند اما مقامات آمریکایی از جمله جان کری اخیرا ادعا کرده اند واشنگتن می داند برای ابراز اطمینان از این که ایران به سوی یک ساخت یک سلاح گام بر نخواهد داشت، چه اقداماتی باید انجام دهد.
دیوید آلبرایت بازرس سابق آژانس بین المللی انرژی اتمی که رئیس موسسه علوم و امنیت بین الملل در واشنگتن در جلسه استماع کنگره در اواخر ماه ژوئن و اوایل ماه اوت اعلام کرد آژانس به «اساسی خوب» درباره فعالیت های هسته ای نظامی ایران نیاز دارد تا اعلام کند فعالیت های تسلیحاتی ایران تا چه پیشرفت داشتند. او همچنین گفت این اقدام باید شامل دسترسی گسترده و مکرر به سایت ها، دانشمندان و اسناد ایران شود. او اظهارات کری را رد کرد و گفت اطلاعاتی که آمریکا در اختیار دارد ممکن است کامل نباشد. او خاطرنشان کرد اجازه دادن به ایران برای شانه خالی کردن از بار مسئولیت هایش در زمینه شفافیت درباره فعالیت هایش در گذشته سبب تضعیف اهرم های در دسترس آژانس بین المللی انرژی اتمی در نظارت بر متن توافق می شود.
اما گزارش اخیر رابرت اینهورن کارشناس ارشد برنامه کنترل تسلیحاتی در موسسه بروکینگز و یکی از اعضای تیم هسته ای آمریکا که با ایران مذاکره کرد، اعلام کرد بر اساس مفاد توافق نامه هسته ای، ایران نمی تواند شمار گسترده ای از فعالیت ها را انجام دهد که از آنها می توان برای ساخت تسلیحات هسته ای استفاده کرد و انجام بازرسی های گسترده ابزاری موثر در جلوگیری ایران از هر گونه فعالیت در زمینه تسلیحات هسته ای محسوب می شود.
اینهورن گفت داشتن اطلاعات کامل درباره فعالیت های ادعایی ایران در سال های گذشته لزوما به طراحی رژیم موثر بازرسی ها در حال حاضر منجر نمی شود.
مارک فیتزپارتریک مقام سابق وزارت امور خارجه آمریکا که در حال حاضر در موسسه مطالعات راهبردی در لندن فعالیت می کند؛ اعلام کرد در حالی که آمانو اقدامات کمی برای متقاعد کردن منتقدانش در کنگره انجام داده است اما او از حمایت اعضای دولت آمریکا برخوردار است.
او گفت: «اکثر اعضای دولت به آمانو اعتماد دارند زمانی که او می گوید دسترسی به پارچین و دیگر سایت ها بر اساس توافق روندی رضایت بخش است و آژانس را قادر می سازد به تعهداتش در زمینه بازرسی عمل کند البته بسته به این که آیا ایران طی روند بازرسی ها همکاری خواهد کرد یا خیر.»
http://www.wsj.com/articles/u-n-atomic-agency-board-to-meet-for-first-time-since-iran-nuclear-deal-1440446391
∎