مسئول کارگروه علمی و ارزیابی نخستین جشنواره ملی اعطای نشان نیکوکاری و مدیرعامل بنیاد تعالی اجتماعی زندگی، گفت: کارگروه علمی و ارزیابی جشنواره نشان نیکوکاری در حال حاضر حدود دو هزار مؤسسه را در دست بررسی دارد تا فرایند غربالگری پیش برود.
او تصریح کرد: امروز خیلی بیش از قبل مشخص است که دولت‌ها به تنهایی نمی‌توانند مسائل اجتماعی کشور را حل کنند. امروز بیش از قبل به مشارکت مجموعه‌های مردمی نیاز داریم که دغدغۀ اجتماعی و خیر جمعی دارند که بیایند و برای حل مسائل کشور کمک کنند. یکی از مهم‌ترین مجموعه‌ها، مؤسسات خیریه هستند که در کشور ما سابقه خوبی دارند و توانسته‌اند باری را از روی دوش کشور بردارند.
ضرورت تغییر نگاه به خیریه‌ها
جعفری در ادامه افزود: اما مسئله‌ای که در این زمینه داریم این است که شاید نگاه عموم مردم و حتی نگاه برخی از فعالان اجتماعی به مؤسسات خیریه، به عنوان یک رکن حل مسئله در کشور نیست. نیاز داریم که این نگاه را در کشور تغییر بدهیم. مؤسسات خیریه مؤسساتی هستند که باید کاملاً تخصص‌محور، دانش‌بنیان و حرفه‌ای اداره شوند و فعالیت کنند. در این زمینه مجموعه‌های خیلی خوبی در کشور داریم؛ مجموعه‌هایی که در سطح ملی و بین‌المللی می‌توانند الگو باشند و مورد توجه قرار بگیرند، اما کمتر به معرفی این الگوها پرداخته‌ایم.
مسئول کارگروه علمی و ارزیابی نخستین جشنواره ملی اعطای نشان نیکوکاری تصریح کرد: در حوزه مؤسسات خیریه آمار و ارقام دقیقی در کشور نداریم، اما براساس آماری که از سوی دستگاه‌های مختلف ارائه می‌شود به نظر می‌رسد که حدود هشت تا 10 هزار مؤسسه خیریۀ فعال در کشور داریم که دارند فعالیت می‌کنند. البته تعداد مؤسسات مجوزدار تا حدود بیست هزار مورد هستند، اما مؤسساتی که فعال باشند، حدود هشت تا 10 هزار مورد هستند. مؤسسات خیریه‌ای که در این جشنواره مورد توجه قرار داده‌ایم مؤسساتی هستند که از یکی از چهار مرجع رسمی کشور مجوز فعالیت دارند که این مراجع رسمی عبارت از: وزارت کشور، سازمان بهزیستی، وزارت ورزش و جوانان و فراجا هستند. البته سایر مجموعه‌های خیریه مردمی مانند گروه‌های جهادی یا مجموعه‌های مشابه را نیز داریم اما در قدم اول و دور نخست این جشنواره، تمرکزمان بر مؤسسات خیریه‌ای است که دست‌کم از یکی از این مراجع رسمی کشور مجوز فعالیت داشته باشند. همچنین منظور ما مؤسساتی است که علاوه بر اینکه مجوز دارند و ثبت شده‌اند اما فعال هم هستند.
فرایندهای ثبت‌نام در جشنواره
جعفری با اشاره به فرایندهای ثبت‌نام در این جشنواره گفت: فرایندی که برای شناسایی نامزدهای دریافت نشان نیکوکاری داشتیم دو فرایند اصلی بود؛ فرایند اول، فراخوانی بود که به صورت رسمی اعلام شد و از مؤسسات خیریه‌ای که شرایط لازم را داشتند خواستیم تا ثبت‌نام را انجام دهند تا در فرایند ارزیابی و بررسی قرار بگیرند و خودشان را به عنوان نامزد دریافت نشان مطرح کنند. هزار و 808 مؤسسه خیریه خودشان را معرفی کردند و ثبت‌نام به عمل آوردند؛ یعنی اطلاعات اولیه را در سایت بارگذاری کردند و این مؤسسات در فرایند غربالگری توسط کارگروه علمی و ارزیابی قرار گرفتند.
او با اشاره به فرایند دوم ثبت‌نام بیان کرد: فرایند دومی را هم پیش‌بینی کردیم که فرایند معرفی نامزد توسط افراد شاخص در حوزه فعالیت‌های خیریه است؛ یعنی از عزیزان شاخصی که در حوزه فعالیت‌های خیریه در کشور فعالیت می‌کنند خواستیم تا اگر فکر می‌کنند مؤسسه‌ای شایسته دریافت نشان نیکوکاری است، آن را به دبیرخانه جشنواره معرفی کنند. تیم دبیرخانه نیز در یک فرایند کشف و رصد تلاش کرد که این فعالیت‌ها را مورد بررسی قرار بدهد و به موازات پیش رفتن فرایند غربالگری برای عزیزانی که خودشان ثبت‌نام کرده‌اند، این فرایند بررسی برای مؤسساتی که دیگران یعنی افراد مرجع اجتماعی آن‌ها را معرفی کرده‌اند نیز پیش می‌رود و در جریان است. حدود 150 مؤسسه در این بخش به ما معرفی شده است. بنابراین کارگروه علمی و ارزیابی در حال حاضر حدود دو هزار مؤسسه را در دست بررسی دارد تا فرایند غربالگری پیش برود.
توجه به سه شاخص مهم در غربالگری اولیه
مسئول کارگروه علمی و ارزیابی نخستین جشنواره ملی اعطای نشان نیکوکاری در پاسخ به این پرسش که شاخص‌های در نظر گرفته‌شده برای ارزیابی مؤسسات خیریه چیست؟ گفت: 11 شاخص اصلی را مورد توجه قرار دادیم که راهبری و مدیریت کلان، ساختار مدیریت داوطلبان، نوع مدیریت کارکنان، موفقیت در تأمین مالی، توانایی در جریان‌سازی اجتماعی، شفافیت مالی و انضباط مالی از جمله این شاخص‌ها هستند. اما در مرحله اول که مرحله غربالگری است، سه شاخص که مهم‌تر است را مورد بررسی قرار دادیم.
این مقام مسئول درباره شاخص نخست بیان کرد: نخستین شاخص راهبری و مدیریت کلان در این مؤسسات است که در این بخش بحث ساختار مدیریتی مؤسسات و مدیریت عرصه‌های مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد؛ به این معنا که مشخص شود چقدر در زمینه اعتباربخشی اجتماعی فعالیت کرده‌اند و چقدر توانسته‌اند برای خودشان سرمایه اجتماعی اختصاص بدهند. بنابراین این شاخص اول بود که به صورت کلان در گام اول مورد بررسی قرار می‌گیرد.
جعفری در ادامه افزود: شاخص دوم، موفقیت مؤسسات در تأمین مالی و ارائۀ خدمات است؛ یعنی بررسی می‌کنیم که ببینیم چقدر این مؤسسات موفق بودند که منابع مالی و غیرمالی (نقدی و غیرنقدی) را برای مؤسسه خود جذب کنند و چقدر در ارائه خدمت موفق بوده‌اند. شاخص سوم نیز شفافیت است. با توجه به اینکه تکیه مؤسسات خیریه بر اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی است، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که می‌تواند به مؤسسات کمک کند تا این اعتبار عمومی را جلب کنند، بحث شفافیت و گزارش‌دهی به جامعه مخاطب است. در قدم اول که گام نخست غربالگری است براساس این شاخص‌ها، حدود دو هزار مؤسسه که ثبت‌نام کرده‌اند را مورد بررسی قرار دادیم که فکر می‌کنیم تا انتهای آبان‌ماه، مرحله اول غربالگری براساس این شاخص‌های محوری توسط کارگروه علمی و ارزیابی انجام شود.
120 تا 150 مؤسسه در غربالگری اولیه انتخاب می‌شوند
مسئول کارگروه علمی و ارزیابی نخستین جشنواره ملی اعطای نشان نیکوکاری بیان کرد: حدود 120 تا 150 مؤسسه را براساس این سه شاخص در گام اول که غربالگری است انتخاب می‌کنیم و سپس وارد مرحله دوم ارزیابی می‌شویم که عبارت از بازدیدهای میدانی است. مؤسساتی که در اولین دوره اعطای نشان نیکوکاری شرکت کرده‌اند، مؤسساتی هستند که در سه سطح ملی، استانی و شهرستانی ثبت‌نام کرده‌اند و با آن‌ها مواجه خواهیم شد و این 120 تا 150 مؤسسه در سه سطح ملی، استانی و شهرستانی مورد بازدیدهای میدانی توسط عزیزان ما در دبیرخانه علمی و ارزیابی قرار خواهند گرفت و ماحصل این بازدیدها در کارگروه علمی و ارزیابی، خدمت اعضای کارگروه ارائه می‌شود. امیدواریم که براساس این ارزیابی‌های دقیق بتوانیم الگوهای موفق کار خیر در کشور را در مراسمی که برای این رویداد پیش‌بینی شده است معرفی کنیم تا این الگوها در کشور تسری پیدا کند. در نهایت 38 نشان نیکوکاری اعطا خواهد شد.
جعفری در پاسخ به این پرسش که چرا این سه شاخص را انتخاب کرده‌اید؟ گفت: زیرا اگر بنا باشد که الگوهای موفق را در کشور معرفی کنیم حتماً باید خیلی دقیق این ارزیابی اتفاق بیفتد. سه شاخصی که در گام اول بر آن‌ها تکیه کرده‌ایم، سه شاخصی هستند که عملاً برون‌داد و خروجی آن‌ها قابل ارائه است و می‌شود این را براساس اتفاقات میدانی مورد بررسی قرار داد. اما سایر شاخص‌ها را باید براساس ارتباط‌های دقیق‌تر با خود مؤسسات بررسی کرد. همچنین ما فکر نمی‌کردیم که در دور اول این رویداد، حدود دو هزار مؤسسه ثبت‌نام کنند و بر همین اساس بود که غربالگری اولیه با لحاظ سه شاخص پیش‌گفته را لحاظ کردیم تا بتوانیم کار را خوب پیش ببریم.
او با تأکید بر اینکه مؤسسات ملی با یکدیگر رقابت می‌کنند و این رویه برای مؤسسات استانی و شهرستانی نیز وجود دارد بیان کرد: ما 38 نشان را در این سه سطح اعطا می‌کنیم. مؤسسات در سه دسته، تقسیم‌بندی شده‌اند؛ یک بخش از آن‌ها مؤسساتی هستند که در حوزه عمرانی و ساخت‌وساز و مواردی از این دست کار می‌کنند، مؤسساتی که در حوزه خدمات حمایتی و خدماتی کار می‌کنند و مؤسساتی که در حوزه توسعه زیست‌بوم امر خیر فعالیت می‌کنند نیز دسته‌های دوم و سوم هستند. اما این مؤسسات در سه سطح ملی، استانی و شهرستانی قرار دارند و مؤسساتی که در سطح ملی هستند را باهم مقایسه خواهیم کرد. در اینجا ممکن است مؤسسه‌ای مجوز ملی داشته باشد اما در یکی از شهرستان‌ها فعالیت بکند که در سطح ملی رقابت خواهد کرد. مؤسسات سطوح استانی و شهرستانی نیز همین روند را دارند.
این مقام مسئول با بیان اینکه غربالگری به صورت متمرکز و براساس اطلاعاتی که از مؤسسات به‌دست دبیرخانه رسیده است، توسط دبیرخانه مرکزی انجام می‌شود، گفت: برای فرایند ارزیابی میدانی که گستردگی آن در سطح کشور است، از دبیرخانه‌های استانی که شکل گرفته‌اند کمک خواهیم گرفت.
او تصریح کرد: بنابراین گام دوم ارزیابی به صورت غیرمتمرکز انجام می‌شود و ماحصل آن به کارگروه علمی و ارزیابی ارائه خواهد شد و طی جلساتی که با اعضای این کارگروه داریم، این فرایند دوم هم پیش خواهد رفت. همچنین با توجه به اینکه 38 نشان را اعطا می‌کنیم، کارگروه علمی و ارزیابی، دوبرابر این تعداد را به شورای سیاست‌گذاری جشنواره پیشنهاد خواهد کرد که براساس بررسی‌هایی که در مرحله نهایی توسط شورای محترم سیاست‌گذاری جشنواره انجام خواهد شد، نفرات و مؤسسات برگزیده انتخاب و معرفی می‌شوند.
زمان اختتامیه جشنواره؛ احتمالاً چهارم دی
مسئول کارگروه علمی و ارزیابی نخستین جشنواره ملی اعطای نشان نیکوکاری در پاسخ به این پرسش که مراسم اختتامیه چه زمانی است و از چه کم‌وکیفی برخوردار است؟ بیان کرد: یکی از موضوعاتی که در جلسات مختلف شورای سیاست‌گذاری به آن پرداخته‌ایم این است که آیین اعطای این نشان باید یک آیین فاخر و قابل‌توجه باشد. ما به هویت‌بخشی به جامعه فعالان عرصه نیکوکاری نیاز داریم و امیدواریم که برنامه خوبی شایسته این جامعه برگزار شود. طبق برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، چهارم دی‌ماه 1403 آیین اعطای اولین دوره نشان نیکوکاری برگزار می‌شود. مکان برگزاری این مراسم نیز در دبیرخانه در دست بررسی است و ان‌شاءالله این هم به‌زودی نهایی خواهد شد و در این روز، الگوهای برتر انجام کار خیر در کشور را در سه سطح ملی، استانی و شهرستانی خدمت همۀ فعالان جامعه نیکوکاری و عموم مردم معرفی می‌کنیم.
او در پایان صحبتهای خود تصریح کرد: جلسات مختلفی را برای بررسی و نهایی‌سازی شاخص‌ها و برای تعیین زیرشاخص‌هایی که در کشور باید مدنظر قرار دهیم تا بتوانیم الگوهای موفق را انتخاب کنیم، با زحمت زیادی انجام شده است و امیدواریم نتیجه این کار، اتفاق خوبی در کشور باشد. ما به یک تغییر نگاه و تغییر رویکرد نسبت به مؤسسات خیریه نیاز داریم و باید باور کنیم که مؤسسات خیریه چه‌بسا می‌توانند الگوهای مؤثری برای نحوۀ اداره سازمان‌های دولتی و مجموعه‌های خصوصی و کسب‌وکارها باشند؛ زیرا مبتنی بر یک دغدغه جمعی و اجتماعی شکل گرفته‌اند و بیشترین اثرگذاری را ان‌شاءالله از این مجموعه‌ها در آینده خواهیم دید؛ کمااینکه امروز هم می‌توانیم این را ببینیم، اما متأسفانه نتوانستیم این الگوسازی و الگونمایی موفق را در کشور انجام بدهیم.