گروه سیاسی/ امریکا با تغییر پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از اعضای شورای امنیت خواست که درباره تمدید نامعلوم این تحریم‌ها تصمیم‌گیری کنند. واشنگتن قصد داشت پیش‌نویسی را که شامل 15 بند مقدماتی و 35 بند عملیاتی بود روز دوشنبه در اختیار سایر اعضا قرار دهد اما در نهایت با تأخیر و تلخیص و ارائه آن به سایر اعضا به انتظار جلسه رأی‌گیری هفته آینده نشست. امریکا در طرح جدید خود خواستار ممنوعیت تسلیحاتی ایران تا زمانی شده است که شورای امنیت درباره آن تصمیم‌گیری کند. به‌گزارش «رویترز» متن جدید تنها حاوی چهار پاراگراف بوده و تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران را تا زمان تصمیم‌گیری نهایی شورای امنیت تمدید می‌کند و در آن با ربط دادن تحریم‌های ایران به صلح و ثبات جهانی تأکید می‌کند که حفظ صلح و امنیت جهانی امری ضروری است.
به‌گفته شماری از منابع دیپلماتیک، واشنگتن پس از اطمینان از اینکه طرح تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از سوی کشورهای عضو شورای امنیت مورد اعتنا واقع نمی‌شود با تغییرات گسترده در متن پیشنهادی می‌کوشد دست کم لغو تحریم‌ها را برای مدتی نامعلوم به تعویق بیندازد. نشریه «فارین پالیسی» پیش‌نویس قبلی پیشنهادی امریکا را جسورانه توصیف و تأکید کرده بود که این کشور با این پیش‌نویس به‌دنبال تحمیل تعهدات حقوقی جامع به کشورها و ملزم کردن آنها به مقابله با کشتی‌های حامل بارهای ایران و توقیف آنها بوده است. این پیش‌نویس علاوه بر این، به‌دنبال اعمال مقررات تنبیهی مانند مصادره دارایی‌ها و منع سفر برای افراد و نهادهای ایرانی از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بوده است. رسانه امریکایی شانس تصویب این قطعنامه امریکا را زیاد ندانسته و تأکید کرده که از حمایت اندک در میان متحدان اروپایی این کشور برخوردار خواهد شد، زیرا این کشورها فکر می‌کنند که تصویب چنین قطعنامه‌ای به نابودی توافق هسته‌ای برجام منجر خواهد شد. طبق توافق هسته‌ای موعد تحریم‌های تسلیحاتی ایران ۱۸ اکتبر سال‌جاری میلادی (27 مهرماه) به پایان می‌رسد اما دولت امریکا از همه ابزارهای سیاسی برای ممانعت از لغو این تحریم‌ها بهره گرفته است. یک قطعنامه برای تصویب در شورای امنیت نیازمند موافقت دست‌کم ۹ عضو، بدون وتو از سوی هر یک از ۵ عضو دائم شورای امنیت (امریکا، روسیه، چین، فرانسه و انگلیس) است.
هدف‌گذاری واشنگتن برای استفاده از مکانیسم ماشه
دولت ترامپ مدعی شده در صورتی که موفق به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی نشود، خواهد کوشید از یکی از بندهای برجام موسوم به «مکانیسم ماشه» برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران استفاده کند. ادعا برای رجوع به این مکانیسم هم در نتیجه تفسیر حقوقی جدیدی است که امریکا بدون توجه به خروج خود از برجام و قطعنامه 2231 مطرح کرده و بر اساس آن مدعی است که حق دارد از ساز وکارهای مطرح در این توافق از جمله «مکانیسم ماشه» برای بازگشت تحریم‌های ایران استفاده کند. در همین چارچوب، ریچارد گلدبرگ، عضو وابسته به بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها و دستیار سابق جان بولتون مشاور امنیت ملی امریکا در دفاع از رجوع امریکا به مکانیسم ماشه مدعی شده است:«مطابق قطعنامه 2231 شورای امنیت امریکا می‌تواند شکایتنامه‌ای را تسلیم کند تا استفاده از مکانیسم ماشه را آغاز کند و پیش‌نویس قطعنامه خود را به شورای امنیت پیشنهاد دهد تا شکایتنامه خود را نادیده بگیرد.» وی ادامه داد: «امریکا سپس از وتوی دوگانه استفاده کند تا مجبور به رأی دادن به قطعنامه خود شود و سپس قطعنامه پیشنهادی خود را وتو کند تا مکانیسم ماشه را به‌کار اندازد.»این ادعا از سوی «میخائیل اولیانوف»، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی با این پاسخ رو به رو شد که «امید داریم در دولت امریکا افراد منطقی وجود داشته باشند که نگذارند کشورشان در عرصه بین‌المللی به‌دلیل ماجراجویی‌هایی همچون تلاش برای استفاده از مکانیسم ماشه که با عقل سلیم جور در نمی‌آید، بدنام شود.»
هدف‌گذاری دولتمردان امریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه در حالی است که به اعتقاد اغلب صاحبنظران سیاسی و حقوقی، امریکا به‌دلیل خروج یکجانبه‌اش از برجام جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در برجام نیست و نمی‌تواند از بندهای این توافق برای تمدید تحریم‌ها علیه ایران استفاده کند. رسانه امریکایی «بلومبرگ» رجوع دولت امریکا به توافق هسته‌ای برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران را به ضرر این کشور دانسته و نوشته است که این تهدید می‌تواند موجب منزوی شدن امریکا و تمایل فرانسه و آلمان به همراهی با روسیه و چین در شورای امنیت شود.
تهدید مسکو و پکن به استفاده از حق وتو
روسیه و چین در مواجهه با تصمیم امریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از ماه‌ها پیش مخالفت خود را با این قطعنامه اعلام و تأکید کرده‌اند که با استفاده از حق وتوی خود در شورای امنیت از تصویب این قطعنامه جلوگیری خواهند کرد. با این حال «فارین‌پالیسی» نوشته ممکن است کار اصلاً به وتو هم نکشد زیرا واشنگتن احتمالاً از ۹ رأی لازم برای تصویب قطعنامه خود نیز برخوردار نیست. در همین حال دیپلمات‌های غربی به بلومبرگ گفته‌اند امریکا احتمالاً حتی از ۹ رأی لازم برای تصویب این قطعنامه و مجبور کردن روسیه و چین به استفاده از وتو هم برخوردار نخواهد بود.
«کلی کرافت»، نماینده امریکا در سازمان ملل در گفت‌و‌گویی با «فاکس‌نیوز» درباره مخالفت روسیه و چین با قطعنامه امریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران گفته است: «امریکا بسیار محکم ایستاده است. ما می‌دانیم که روسیه و چین منتظرند تا بتوانند سلاح به ایران بفروشند.»
ظریف: امریکا جایگاهی برای رجوع به «اسنپ بک» ندارد
در بحبوحه تلاش واشنگتن برای تصویب قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران، محمد جواد ظریف ابراز اطمینان کرد که امریکا در این هدف شکست خواهد خورد. به گزارش ایرنا، وزیر خارجه ایران روز گذشته در حاشیه جلسه هیأت دولت درباره واکنش جمهوری اسلامی به احتمال تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، گفت: امریکایی‌ها سه ماه است روی یک قطعنامه بسیار طولانی و تند، با مفاد در برخی موارد بسیار غیرقابل باور، مشغول رایزنی با همه دنیا بودند و از همه توان خود در دوران کرونا استفاده کردند و در بالاترین سطوح وزارت خارجه بخصوص شخص وزیر خارجه امریکا، سفرهایی به کشورهای مختلف داشتند و به این نتیجه رسیدند که این قطعنامه کمتر از پنج رأی می‌آورد. وی افزود: حتی در برخی پیش‌بینی‌ها در نیویورک گفته شد که این قطعنامه یک یا دو رأی می‌آورد. این کار باعث می‌شد که انزوای امریکا در دنیا به‌صورت کامل و مشخص نشان داده شود. هفته گذشته امریکایی‌ها گفتند که روز دوشنبه به‌صورت رسمی سندشان را پخش می‌کنند و روز بعد درباره آن رأی‌گیری انجام می‌شود اما دیروز عصر شنیدیم که رأی‌گیری را به تعویق انداختند.وزیر امور خارجه کشورمان افزود: آنان یک قطعنامه کوتاهتر و در چند بند اما با همان هدف قبلی را منتشر کردند و به‌صورت موذیانه کوشیدند که آن را به تصویب برسانند. آنان برای اعضای شورای امنیت شعوری قائل نیستند و فکر می‌کنند اگر یک قطعنامه پنج‌صفحه‌ای را به پنج خط برسانند، تغییر محتوایی ایجاد شده است. ظریف این قطعنامه را غیرقانونی خواند و گفت: می‌خواهند از مکانیزم شورای امنیت برای نابودکردن خود شورای امنیت استفاده کنند و یقین دارم که این قطعنامه هم رأی نخواهد آورد. حتی تعداد آرای آن هم بسیار کم خواهد بود و به احتمال قریب به یقین با قطعنامه جدیدی روبه‌رو نمی‌شویم.
ظریف در ادامه به امکان رجوع امریکا به «اسنپ‌بک» یا مکانیسم ماشه اشاره کرد و گفت: امریکایی‌ها می‌دانند که قطعنامه‌شان رأی نمی‌آورد و برای همین اعلام کردند که از روش «اسنپ‌بک» استفاده می‌کنند. در این روش از نظر حقوقی، امریکا هیچ جایگاهی برای استفاده از آن ندارد. سه کشور اروپایی هم به امریکا اعلام کردند که امریکا نمی‌تواند اسنپ‌بک کند.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی یادآور شد: آقای بولتون که طراح و مهندس خروج امریکا از برجام بود در همان زمان خروج صریحاً در پاسخ به پرسشی که گفته بود آیا از اسنپ‌بک استفاده می‌کنید یا نه، تأکید کرد که ما از برجام خارج شدیم و این حق را نخواهیم داشت. آنان این کار را کردند چون تصور می‌کردند خروج از برجام و فشار حداکثری می‌تواند جمهوری اسلامی را ظرف چند ماه از پا درآورد اما امروز که در این سیاست شکست خوردند فکر می‌کنند که حقوق بین‌الملل هم با شکست خوردن و بالا پایین شدن امریکا تغییر می‌کند.ظریف در پاسخ به این پرسش که گمانه‌زنی‌هایی درباره تغییر محتوای برجام از سوی برخی کشورهای اروپایی و ارائه این طرح به امریکا مطرح شده، تصریح کرد: اگر این طرح را به امریکا داده‌اند هنوز به ما ارائه نداده‌اند. او افزود:ما هیچ طرحی که در آن تغییری در برجام داده شود را نمی‌پذیریم.
علاوه بر این، مجید تخت روانچی، سفیر دائم ایران در سازمان ملل هم در توئیتی درباره پیش‌نویس قطعنامه جدید امریکا در راستای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران نوشت: امریکا پس از مخالفت اعضای شورای امنیت، مجبور به عقب‌نشینی از پیش‌نویس قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران شد و امروز نسخه دیگری را ارائه داد که آن هم نقض قطعنامه ۲۲۳۱ است. وی افزود: پیش‌نویس جدید - در ماهیت و هدف - مشابه پیش‌نویس قبلی است. تخت‌روانچی تصریح کرد: به‌طور حتم شورای امنیت این پیش‌نویس را هم - دوباره - رد خواهد کرد.
∎
به‌گفته شماری از منابع دیپلماتیک، واشنگتن پس از اطمینان از اینکه طرح تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از سوی کشورهای عضو شورای امنیت مورد اعتنا واقع نمی‌شود با تغییرات گسترده در متن پیشنهادی می‌کوشد دست کم لغو تحریم‌ها را برای مدتی نامعلوم به تعویق بیندازد. نشریه «فارین پالیسی» پیش‌نویس قبلی پیشنهادی امریکا را جسورانه توصیف و تأکید کرده بود که این کشور با این پیش‌نویس به‌دنبال تحمیل تعهدات حقوقی جامع به کشورها و ملزم کردن آنها به مقابله با کشتی‌های حامل بارهای ایران و توقیف آنها بوده است. این پیش‌نویس علاوه بر این، به‌دنبال اعمال مقررات تنبیهی مانند مصادره دارایی‌ها و منع سفر برای افراد و نهادهای ایرانی از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بوده است. رسانه امریکایی شانس تصویب این قطعنامه امریکا را زیاد ندانسته و تأکید کرده که از حمایت اندک در میان متحدان اروپایی این کشور برخوردار خواهد شد، زیرا این کشورها فکر می‌کنند که تصویب چنین قطعنامه‌ای به نابودی توافق هسته‌ای برجام منجر خواهد شد. طبق توافق هسته‌ای موعد تحریم‌های تسلیحاتی ایران ۱۸ اکتبر سال‌جاری میلادی (27 مهرماه) به پایان می‌رسد اما دولت امریکا از همه ابزارهای سیاسی برای ممانعت از لغو این تحریم‌ها بهره گرفته است. یک قطعنامه برای تصویب در شورای امنیت نیازمند موافقت دست‌کم ۹ عضو، بدون وتو از سوی هر یک از ۵ عضو دائم شورای امنیت (امریکا، روسیه، چین، فرانسه و انگلیس) است.
هدف‌گذاری واشنگتن برای استفاده از مکانیسم ماشه
دولت ترامپ مدعی شده در صورتی که موفق به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی نشود، خواهد کوشید از یکی از بندهای برجام موسوم به «مکانیسم ماشه» برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران استفاده کند. ادعا برای رجوع به این مکانیسم هم در نتیجه تفسیر حقوقی جدیدی است که امریکا بدون توجه به خروج خود از برجام و قطعنامه 2231 مطرح کرده و بر اساس آن مدعی است که حق دارد از ساز وکارهای مطرح در این توافق از جمله «مکانیسم ماشه» برای بازگشت تحریم‌های ایران استفاده کند. در همین چارچوب، ریچارد گلدبرگ، عضو وابسته به بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها و دستیار سابق جان بولتون مشاور امنیت ملی امریکا در دفاع از رجوع امریکا به مکانیسم ماشه مدعی شده است:«مطابق قطعنامه 2231 شورای امنیت امریکا می‌تواند شکایتنامه‌ای را تسلیم کند تا استفاده از مکانیسم ماشه را آغاز کند و پیش‌نویس قطعنامه خود را به شورای امنیت پیشنهاد دهد تا شکایتنامه خود را نادیده بگیرد.» وی ادامه داد: «امریکا سپس از وتوی دوگانه استفاده کند تا مجبور به رأی دادن به قطعنامه خود شود و سپس قطعنامه پیشنهادی خود را وتو کند تا مکانیسم ماشه را به‌کار اندازد.»این ادعا از سوی «میخائیل اولیانوف»، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی با این پاسخ رو به رو شد که «امید داریم در دولت امریکا افراد منطقی وجود داشته باشند که نگذارند کشورشان در عرصه بین‌المللی به‌دلیل ماجراجویی‌هایی همچون تلاش برای استفاده از مکانیسم ماشه که با عقل سلیم جور در نمی‌آید، بدنام شود.»
هدف‌گذاری دولتمردان امریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه در حالی است که به اعتقاد اغلب صاحبنظران سیاسی و حقوقی، امریکا به‌دلیل خروج یکجانبه‌اش از برجام جزو طرف‌های مشارکت‌کننده در برجام نیست و نمی‌تواند از بندهای این توافق برای تمدید تحریم‌ها علیه ایران استفاده کند. رسانه امریکایی «بلومبرگ» رجوع دولت امریکا به توافق هسته‌ای برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران را به ضرر این کشور دانسته و نوشته است که این تهدید می‌تواند موجب منزوی شدن امریکا و تمایل فرانسه و آلمان به همراهی با روسیه و چین در شورای امنیت شود.
تهدید مسکو و پکن به استفاده از حق وتو
روسیه و چین در مواجهه با تصمیم امریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از ماه‌ها پیش مخالفت خود را با این قطعنامه اعلام و تأکید کرده‌اند که با استفاده از حق وتوی خود در شورای امنیت از تصویب این قطعنامه جلوگیری خواهند کرد. با این حال «فارین‌پالیسی» نوشته ممکن است کار اصلاً به وتو هم نکشد زیرا واشنگتن احتمالاً از ۹ رأی لازم برای تصویب قطعنامه خود نیز برخوردار نیست. در همین حال دیپلمات‌های غربی به بلومبرگ گفته‌اند امریکا احتمالاً حتی از ۹ رأی لازم برای تصویب این قطعنامه و مجبور کردن روسیه و چین به استفاده از وتو هم برخوردار نخواهد بود.
«کلی کرافت»، نماینده امریکا در سازمان ملل در گفت‌و‌گویی با «فاکس‌نیوز» درباره مخالفت روسیه و چین با قطعنامه امریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران گفته است: «امریکا بسیار محکم ایستاده است. ما می‌دانیم که روسیه و چین منتظرند تا بتوانند سلاح به ایران بفروشند.»
ظریف: امریکا جایگاهی برای رجوع به «اسنپ بک» ندارد
در بحبوحه تلاش واشنگتن برای تصویب قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران، محمد جواد ظریف ابراز اطمینان کرد که امریکا در این هدف شکست خواهد خورد. به گزارش ایرنا، وزیر خارجه ایران روز گذشته در حاشیه جلسه هیأت دولت درباره واکنش جمهوری اسلامی به احتمال تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، گفت: امریکایی‌ها سه ماه است روی یک قطعنامه بسیار طولانی و تند، با مفاد در برخی موارد بسیار غیرقابل باور، مشغول رایزنی با همه دنیا بودند و از همه توان خود در دوران کرونا استفاده کردند و در بالاترین سطوح وزارت خارجه بخصوص شخص وزیر خارجه امریکا، سفرهایی به کشورهای مختلف داشتند و به این نتیجه رسیدند که این قطعنامه کمتر از پنج رأی می‌آورد. وی افزود: حتی در برخی پیش‌بینی‌ها در نیویورک گفته شد که این قطعنامه یک یا دو رأی می‌آورد. این کار باعث می‌شد که انزوای امریکا در دنیا به‌صورت کامل و مشخص نشان داده شود. هفته گذشته امریکایی‌ها گفتند که روز دوشنبه به‌صورت رسمی سندشان را پخش می‌کنند و روز بعد درباره آن رأی‌گیری انجام می‌شود اما دیروز عصر شنیدیم که رأی‌گیری را به تعویق انداختند.وزیر امور خارجه کشورمان افزود: آنان یک قطعنامه کوتاهتر و در چند بند اما با همان هدف قبلی را منتشر کردند و به‌صورت موذیانه کوشیدند که آن را به تصویب برسانند. آنان برای اعضای شورای امنیت شعوری قائل نیستند و فکر می‌کنند اگر یک قطعنامه پنج‌صفحه‌ای را به پنج خط برسانند، تغییر محتوایی ایجاد شده است. ظریف این قطعنامه را غیرقانونی خواند و گفت: می‌خواهند از مکانیزم شورای امنیت برای نابودکردن خود شورای امنیت استفاده کنند و یقین دارم که این قطعنامه هم رأی نخواهد آورد. حتی تعداد آرای آن هم بسیار کم خواهد بود و به احتمال قریب به یقین با قطعنامه جدیدی روبه‌رو نمی‌شویم.
ظریف در ادامه به امکان رجوع امریکا به «اسنپ‌بک» یا مکانیسم ماشه اشاره کرد و گفت: امریکایی‌ها می‌دانند که قطعنامه‌شان رأی نمی‌آورد و برای همین اعلام کردند که از روش «اسنپ‌بک» استفاده می‌کنند. در این روش از نظر حقوقی، امریکا هیچ جایگاهی برای استفاده از آن ندارد. سه کشور اروپایی هم به امریکا اعلام کردند که امریکا نمی‌تواند اسنپ‌بک کند.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی یادآور شد: آقای بولتون که طراح و مهندس خروج امریکا از برجام بود در همان زمان خروج صریحاً در پاسخ به پرسشی که گفته بود آیا از اسنپ‌بک استفاده می‌کنید یا نه، تأکید کرد که ما از برجام خارج شدیم و این حق را نخواهیم داشت. آنان این کار را کردند چون تصور می‌کردند خروج از برجام و فشار حداکثری می‌تواند جمهوری اسلامی را ظرف چند ماه از پا درآورد اما امروز که در این سیاست شکست خوردند فکر می‌کنند که حقوق بین‌الملل هم با شکست خوردن و بالا پایین شدن امریکا تغییر می‌کند.ظریف در پاسخ به این پرسش که گمانه‌زنی‌هایی درباره تغییر محتوای برجام از سوی برخی کشورهای اروپایی و ارائه این طرح به امریکا مطرح شده، تصریح کرد: اگر این طرح را به امریکا داده‌اند هنوز به ما ارائه نداده‌اند. او افزود:ما هیچ طرحی که در آن تغییری در برجام داده شود را نمی‌پذیریم.
علاوه بر این، مجید تخت روانچی، سفیر دائم ایران در سازمان ملل هم در توئیتی درباره پیش‌نویس قطعنامه جدید امریکا در راستای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران نوشت: امریکا پس از مخالفت اعضای شورای امنیت، مجبور به عقب‌نشینی از پیش‌نویس قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران شد و امروز نسخه دیگری را ارائه داد که آن هم نقض قطعنامه ۲۲۳۱ است. وی افزود: پیش‌نویس جدید - در ماهیت و هدف - مشابه پیش‌نویس قبلی است. تخت‌روانچی تصریح کرد: به‌طور حتم شورای امنیت این پیش‌نویس را هم - دوباره - رد خواهد کرد.