هیچ راه‌حل ساده‌ای گره‌گشای یک بحران پیچیده نیست؛ راستی كه این گزاره حداقل درباره بحران سوریه ثابت شده است. جبهه‌های مختلف درگیری و بازیگران رنگ‌به‌رنگ داخلی و خارجی از یک‌سو، پیش‌بینی آینده این بحران را دشوار کرده و از سوی دیگر امید پایان‌یافتن جنگ را دست‌کم در کوتاه‌مدت برباد داده است. حملات هوایی ائتلاف به رهبری آمریکا که آخرین استراتژی قدرت‌های غربی و منطقه‌ای برای مهار داعش و دیگر گروه‌های تروریستی حاضر در سوریه بود هم، نه از کمیت این گروه‌ها کاسته و نه به افول کیفیت عمل آنها منجر شده. ظهور داعش اگرچه دشمن مشترکی برای هم‌پیمانان و مخالفان «بشار اسد»، رئیس‌جمهوری سوریه، پدید آورد، اما هرکدام از این کشورها بر پایه منافع خود وارد این کارزار شدند و بر پیچیدگی ابعاد این بحران افزودند.
حضور نظامی اخیر روسیه در سوریه و آغاز عملیات هوایی جنگنده‌های روسیه در روز 30 سپتامبر، یکی دیگر از اقداماتی بود که جنگ با داعش را وارد فاز جدیدی کرد. اگرچه روسیه هدف خود را مهار گروه‌های تروریستی و جلوگیری از ورود نیروهای چچنی داعش به روسیه عنوان کرده، اما کیست نداند دلایل ورود نظامی مسکو به جنگ سوریه متنوع‌تر و فراتر از اينها است. اما مداخله نظامی روسیه در سوریه همان‌طور که انتظار می‌رفت، با واکنش سریع مقامات کشورهای غربی و به‌ویژه آمریکا روبه‌رو شد و حالا بسیاری پیش‌بینی می‌کنند این اقدام، بحران سوریه را به محل نزاع مسکو و واشنگتن بدل می‌کند.
استراتژی جدید واشنگتن
پس از انتقادات آمریکا و دیگر اعضای ائتلاف علیه داعش از روسیه، پاسخ عملی واشنگتن به عملیات هوایی روسیه، ترسیم استراتژی جدیدی علیه داعش بود. روز گذشته روزنامه «نیویورک‌تایمز» با انتشار گزارشی از آمادگی کشورهای عضو ائتلاف علیه داعش برای بازکردن جبهه جدیدی در مبارزه با این گروه تروریستی خبر داد. آن‌طور که نیویورک‌تایمز به نقل از مقامات دولتی و نظامی آمریکا گزارش داده، هدف از این استراتژی جدید تحت فشار قراردادن «رقه»، پایتخت خودخوانده داعش، است. به گفته مقامات نظامی، «باراک اوباما»، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای اولین‌بار به پنتاگون دستور داده مستقیما مهمات نظامی و اسلحه در اختیار مخالفان سوری قرار دهد. بر پایه این گزارش، افزایش حملات هوایی نیروهای ائتلاف از پایگاه هوایی ترکیه نیز از سوی اوباما توصیه شده است، هرچند همچنان جزئیات مهمي در این‌باره منتشر نشده است. گزارش نیویورک‌تایمز حاکی از آن است به‌زودی سه تا پنج هزار نیروی عرب در کنار 20 هزار پیشمرگه کرد با پشتیبانی هوایی ده‌ها جنگنده نیروهای ائتلاف، شهر رقه، پایتخت غیررسمی داعش را زیر فشار و حملات خود قرار خواهند داد. در این طرح، قطع راه‌های تدارکاتی داعش نیز پیش‌بینی شده است. طبق این استراتژی جدید، مخالفان سوری به سمت مرز ترکیه و سوریه پیش می‌روند تا خطوط تدارکاتی داعش را قطع کنند. اگرچه اجرائی‌شدن این استراتژی جدید چند روز بعد از شروع عملیات نظامی روسیه در سوریه، آغاز می‌شود، اما جبهه جدید به رهبری آمریکا بسیار دورتر از حوزه عملیات هوایی روسیه در غرب سوریه است. به گفته مقامات آمریکایی، عملیات هوایی روسیه بیشتر بر گروه‌های مخالف رئیس‌جمهوری سوریه متمرکز بوده و فقط در موارد اندکی مواضع داعش را هدف قرار داده است. به گفته مقامات دولتی، باراک اوباما، در جلسه پنجشنبه گذشته خود با اعضای شورای امنیت ملی آمریکا، از ایده پیشروی مبارزان کرد و عرب به سمت رقه با پشتیبانی هوایی جنگنده‌های ائتلاف حمایت کرده است. آن‌طور که این مقامات آمریکایی گفته‌اند، شاخه عربی این نیروهای زمینی که «ائتلاف عرب‌های سوری» نامیده می‌شود، شامل 10 تا 15 گروه عرب است که تعداد آنها به پنج‌هزار نفر می‌رسد. این نیروهای عرب در کنار 25 هزار نیروی کرد در شمال شرقی سوریه می‌جنگند؛ امری که احتمالا چندان به مذاق ترکیه، هم‌پیمان منطقه‌ای آمریکا، خوش نمی‌آید. ترکیه از یک‌سو مخالف پشتیبانی آمریکا از کردهای سوریه است و از سوی دیگر، بارها از عملیات نظامی روسیه در سوریه انتقاد کرده است.
احضار سفیر روسيه در ترکیه
در تازه‌ترین مورد کار از انتقاد نیز گذشت و ترکیه رسما به خاطر نقض حریم هوایی کشورش از سوی جنگنده‌های روسی، سفیر روسیه در ترکیه را احضار کرد. وزارت خارجه ترکیه روز گذشته اعلام کرد هواپیماهای ترکیه در مرز سوریه یک جنگنده روسی را که وارد خاک این کشور شده بود مجبور به خروج از حریم هوایی خود کرده‌اند. به گزارش رویترز، وزارت خارجه ترکیه گفته است نقض حریم هوایی این کشور سه روز پیش‌تر (روز شنبه) صورت گرفته است. در پی این نقض، ترکیه سفیر روسیه در آنکارا را نیز احضار کرده و اعتراض شدید خود را به او ابلاغ کرده است. بنا بر این گزارش، دولت ترکیه نسبت به تکرار چنین اقدامی به روسیه هشدار داده و گفته است مسکو در پی چنین اقدامی، خود مسئول حوادث ناخواسته خواهد بود.
∎