بارانا موسوي: بروز فاجعه منا، زنجيره حوادث تلخ موسم حج امسال را تکميل کرد تا مديريت سعودي‌ بر مراسم حج بيش از هر زمان ديگري زير سوال قرار گيرد. اما چه عواملي در بروز اين حادثه تلخ تاثيرگذار بود؟ به گزارش فريادگر، صبح روز پنجشنبه دهم ذي حجه1436 هجري قمري مناسک و اعمال حج در روز عيد قربان همانند سال‌هاي گذشته در حالي برگزار شد که منابع سعوي از شرکت دو ميليون نفر زائر در اين مراسم خبر مي‌دادند. اجراي مراسمي‌که پيش‌بيني مي‌شد با توجه به انواع و اقسام بي‌تدبيري و بي‌کفايتي مسوولان سعودي در برگزاري آن به خوبي و خوشي آنهم در روز «عيد قربان» بزرگترين عيد مسلمانان جهان به پايان برسد که متاسفانه اينگونه نشد و تنها ساعتي پس از پايان مراسم، شبکه تلويزيوني الاخباريه رياض طي خبري اعلام کرد که به دليل افزايش و ازدحام بيش از حد جمعيت در «دره منا» برخي از زائران در زير دست و پاي ساير زوار دچار خفگي شده اند. فاجعه ناگواري که تا کنون بيش از 1600 کشته برجاي گذاشته و ژنرال منصور الترکي ، سخنگوي وزارت کشور عربستان در نشستي خبري علت وقوع آنرا «قضا و قدر» الهي ناميد! دليل مضحکي که پس از آن هم توسط وزير بهداشت و پادشاه اين کشور نيز تکرار شد. اما با نگاهي دقيق تر به اصل ماجرا مي‌توان به اين نکته پي برد که نه تنها اهمال کاري مقامات سعودي در حين برگزاري اين مراسم، بلکه تعمدي بودن مسدود کردن مسير زائران يکي از مهمترين دلايلي بود که فاجعه عيد قربان امسال را رقم زد.

بر‌اساس تحليل‌ها و گزارش‌هاي رسيده توسط برخي منابع در اين حادثه که ساعت 9 صبح روز پنجشنبه رخ داد، هزاران نفر از حجاج حاضر در منا که براي فريضه رمي‌جمره به سمت جمرات مي‌رفتند، در تقاطع خيابان‌هاي 204 و 223 به هم پيوستند که در اثر ازدحام جمعيت، نزديک به هزار و ششصد نفر جان خود را از دست داده يا مجروح شدند. سعودي‌ها که امسال به دليل ساخت و ساز و اجراي طرح جديد مسجدالحرام تعداد حاجيان خود را در سال‌هاي اخير کاهش داده‌اند؛ پذيراي حدود يک و نيم ميليون نفر از سراسر جهان بودند که آمار نشان مي‌دهد روز وقوع حادثه در دره منا بيش از دو ميليون زائر حضور داشتند.

اما با اين حال اخبار و تصاوير هفته‌هاي اخير بيانگر اين موضوع بود که رژيم سعودي در مراسم حج امسال تمهيدات امنيتي بسيار شديدي را اتخاذ کرده بودند و علاوه بر نيروهاي پليس و ماموران ويژه کميته عالي حج، يگان‌هاي ويژه ارتش نيز به دستور محمد بن نايف، وليعهد سعودي بکار گرفته شده بود تا پس از وقوع حادثه وحشتناک سقوط جرثقيل اتفاق ديگري در حين برگزاري مراسم مناسک حج رخ ندهد. اما امنيتي کردن فضاي شهر مکه و حضور نيروهاي ويژه و نظامي‌در نقطه به نقطه شهر مکه و به ويژه در مسيرها علاوه بر حاجيان، حتي براي اهالي شهر نيز مشکلاتي ايجاد کرده بود بطوري که طي چند روز گذشته اغلب صفحات کاربران عربستاني در شبکه‌هاي اجتماعي مملو از مطالب و عکس‌هايي در اين زمينه بود که بيانگر اوضاع نامساعد و کنترل بدون برنامه براي برگزاري مراسم امروز حج بود. اين بي برنامگي و شتاب زدگي در کنترل اوضاع در حالي ادامه يافت که در روز عيد قربان، تدابير امنيتي در مسيرهاي اصلي حجاج به شدت افزايش يافت و تمام مسيرهاي فرعي مسدود شدند. ضمن اينکه رديف سربازان مسلح در دو طرف مسيرها مستقر شده و فضاي تردد حجاج به شدت کاهش يافته و محدود شده بود. در نهايت تدابير امنيتي سعودي‌ها باعث شد که ازدحام جمعيت در يکي از مسيرها به شدت افزايش يابد و از آنجايي که در چندصد متر مانده به پل بزرگراه فهد، سرعت حرکت حجاج کم مي‌شود و راه در رو و مسير ديگري در نزديکي آن وجود ندارد، در همان ساعات نخستين صبح انتهاي يکي از خيابان‌هاي در طول مسير مملو از جمعيتي شد که لحظه به لحظه به تعداد آنها افزوده مي‌شد. در اين شرايط، نيروهاي امنيتي که مسيرهاي فرعي را بسته بودند، تنها مسيري را نيز که تنها راه در رو حجاج بود، مسدود کردند تا امنيت ساختمان امنيتي - نظامي‌انتهاي خيابان تهديد نشود. لحظاتي پس از اين اقدام، جريان حرکت حجاج که به کندي صورت مي‌گرفت، در نزديکي‌هاي پل فهد متوقف شد و اين درحالي بود که موج حاجيان پشت سر همچنان روبه جلو حرکت مي‌کرد و کساني که گرفتار شده بودند، در اين وسط دچار خفگي مي‌شدند. علاوه بر اين شاهدان عيني که در آنجا حضور داشتند اين اقدام نيروهاي امنيتي را عامل اصلي فاجعه عنوان کرده‌اند. فاجعه تاسف‌باري که تاکنون بيش از 135 زائر ايراني هم در آن جان خود را از دست داده‌اند.

و اما سناريوي دومي ‌که روز گذشته پايگاه خبري روزنامه الديار از فاجعه روز عيد قربان در منا به آن پرداخت به اين شرح بود که «مقامات سعودي خبر عبور خودروي يکي از سران اين کشور از منطقه «مشعر منا» را که به کشته شدن صدها تن از حجاج منجر شد رد مي‌کنند اما واقعيت آن است که «محمد بن سلمان» پسر پادشاه، جانشين وليعهد و وزير دفاع عربستان در زمان حضور شمار زيادي از حجاج در منا تصميم گرفت در اين منطقه حضور يابد. وي به همراه بيش از 200 نيروي ارتش و 150 مامور پليس که او را از همه طرف محاصره کرده بودند وارد صفوف حجاج شده و به مرکز منا رسيد. پس از اين حضور، وي در جريان عکس حرکت حجاج قصد داشت محل را ترک کند که همين امر موجب تراکم جمعيت شد و حجاج دسته دسته بر روي يکديگر افتادند و فاجعه اي بزرگ رخ داد.

پس از مرگ «ملک عبدالله» عربستان سعودي با روي کار آمدن «ملک سلمان» با تحولات بسيار زياد و عمدا شتاب زده اي همراه شد. جريان تند روي که به رهبري شاهزاده «محمد بن سلمان» باعث شده تا بسياري از آن به عنوان «افتادن حکومت به دست جوانان تندرو و بي‌تجربه آل سعود» ياد کنند. همزمان با در دست گرفتن حکومت توسط ملک سلمان حمله به يمن اولين شاهکاري بود که اين جوانان براي آل سعود به همراه داشت که تاکنون نتوانسته‌اند خود را از باتلاق اين جريان نجات دهند. علاوه بر اين بسياري از مردم منطقه خاورميانه به ويژه دو کشور سوريه و عراق هم بر اين باورند که داعش از طريق آل سعود تغذيه مالي و نظامي ‌مي‌شود. تا از طرفي از خطر نفوذ ايران در منطقه جلوگيري کند. اما با اين وجود نزديک شدن به ماه مناسک حج در اين کشور باعث شد تا نه تنها مسلمانان بلکه بسياري از کشورهاي جهان نيز با بي‌تدبيري و نا‌پختگي حکمرانان سعودي در اين کشور بيش از پيش آشنا شوند. چرا که کشته شدن مسلمانان در حادثه جرثقيل، آتش‌سوزي در هتل و فاجعه عيد قربان به خوبي بيانگر بي‌لياقتي اين حکام است. اين در حالي است که پس از انتشار گزارش حادثه سقوط جرثقيل برخي از تحليلگران بر اين باور هستند که حوادث حج به ويژه سقوط جرثقيل کار مخالفان پادشاه و محمد بن سلمان بوده است. آنها با اين کار مي‌خواهند دولت سعودي را ناکارآمد نشان دهند. اگر اين تحليل درست باشد، بازهم تاييدي است بر بي کفايتي حکومت آل سعود. جان مسلمانان کشورهاي مختلف جهان تبديل به دست مايه سياسي، مخالفان و موافقان حکومت سعودي شده است. بحران يمن و حوادث ايجاد شده در مکه، بهترين سند براي بي‌کفايتي عربستان سعودي است و همانگونه که مرحوم «جلال آل احمد» در پنجاه سال پيش در کتاب «خسي در ميقات» به آن اشاره داشت؛ کشورهاي اسلامي‌بايد تلاش کنند مديريت حج را به دست يک سازمان مسلمان و يکپارچه‌اي بسپارند تا بيش از اين آل سعود نتواند با بي کفايتي خود با جان ميليون‌ها نفر مسلمان در سراسر جهان بازي کند.