عبادات و دعا رشته اتصال انسان با مبدأ هستی و قدرت لایزال الهی هستند و در این میان زمان‌هایی وجود دارد که فرصت ویژه‌ای را برای ارتباط با خداوند از طریق دعا و راز و نیاز فراهم می‌کند. یکی از این روز‌ها عرفه است. در این روز رحمت خاص خداوند از مبدأ اعلی به سوی بندگان سرازیر می‌شود. پس باید تلاش کنیم خود را در معرض دریافت آن عنایات و رحمت‌های ویژه الهی قرار دهیم.

برای عظمت و بزرگی این روز در روایتی نقل شده است که شب عرفه هر دعای خیری که انسان بکند به اجابت می‌رسد؛ و برای کسی که در شب عرفه اطاعت الهی کند و اعمال صالحه انجام دهد، معادل 170 سال اطاعت و عبادت برای او منظور می‌‌شود.

در روایتی از امام باقر (ع) آمده است که حضرت فرمودند سریعترین دعایی که به هدف اجابت می‏رسد، دعایی است که یک برادر مومن، برای برادر مومن دیگرش می‏‌کند و پشت سر او برایش از خدا خیر می‏‌خواهد؛ نه در حضورش و این یعنی هرکس برای دیگری دعا کند، به سرعت به اجابت می‌رسد.

هر لحظه‌ای از لحظات امروز برای ما گرانبها است؛ بخصوص برای دعا و درخواست از خداوند. این فرصت بهترین فرصت است. پس این فرصت را از دست ندهیم! به خصوص از ظهر تا هنگام غروب را که در روایات وارد شده است.

اگر می‏خواهیم مشکلاتمان ‏را مرتفع کنیم بیاییم ‌این چند ساعت را در خانه خدا برویم و از او بخواهیم؛ چه حاجت‏های مادی و چه معنوی را، همه را از او بخواهیم. درباره دیگران دعا کنیم، که خداوند چند هزار برابرش را به ما عطا خواهد کرد.

علی بن ابراهیم از پدرش نقل کرده که او گفته است عبد اللّه بن جندب را در عرفات (در روز عرفه) دیدم و موقفی بهتر از موقف او ندیدم. او پیوسته دست‌ها را به سوی آسمان بلند کرده و اشک چشمانش ازگونه‌هایش جاری بود، تا آنجا که به زمین رسیده بود. هنگام مراجعت مردم به او گفتم: ای ابا محمّد! [عجب حال خوشی داشتی!] من چنین موقفی [و حالی] تا حال ندیده بودم! عبد اللّه پاسخ داد: به خدا قسم! یک کلمه برای خودم دعا نکردم و در تمام این مدّت برای برادران دینی‌ام دعا کردم. واین به جهت این بود که از ابا الحسن موسی بن جعفر علیه السلام شنیدم که فرمود: «مَنْ دَعا لاَِخِیهِ بِظَهْرِ الْغَیْبِ نُودِیَ مِنَ الْعَرْشِ ها وَلَکَ مِأةُ اَلْفِ ضِعفٍ مِثْلُهُ؛ هر کس برادر مؤمن خود را در غیاب او دعا کند، از عرش الهی به او ندا می‌رسد: هان! [ای بنده من!] برای تو صد هزار مثل آن (پذیرفته) می‌باشد.» بدین جهت (به خاطر همین سخن امام علیه السلام ) راضی نشدم از صد هزار دعای تضمین شده و مورد استجابت در برابر یک دعا که نمی‌دانم مستجاب می‌شود صرف نظر کنم.

عرفه روزی است که حق تعالی بندگانش را به عبادت و طاعت خود خوانده و احسان خود را برای آنها جاری کرده است. شیطان در این روز خوار و حقیرتر و رانده‌تر و در خشمناکترین اوقات خواهد بود. برای این روز اعمالی وارد شده است که برخی از آن به شرح زیر ایت:

اول: غسل

دوّم: زیارت امام حسین (علیه‌السلام) که مقابل هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد بلکه بالاتر است و احادیث در کثرت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است و اگر کسی توفیق یابد که در این روز در تحت قبه مقدسه آن حضرت باشد، ثوابش کمتر از کسی که در عرفات باشد نیست، بلکه زیاده و مقدم است.

سوم: پس از نماز عصر، پیش از آن‌که مشغول به خواندن دعاهای عرفه شود دو رکعت نماز بجا آورد در زیر آسمان و اعتراف و اقرار کند نزد حق تعالی به گناهان خود تا فایز شود به ثواب عرفات و گناهانش آمرزیده شود پس مشغول شود به اعمال و ادعیه عرفه که از حُجَج طاهره ـ صلوات اللّه علیهم ـ روایت شده و آنها زیاده از آن است که در این مختصر ذکر شود.

شیخ کفعمی در مصباح فرموده: «مستحب است روزه روز عرفه برای کسی که ضعف پیدا نکند از دعا خواندن و مستحب است غسل پیش از زوال و زیارت امام حسین ـ علیه‌السلام ـ در روز و شب عرفه و چون وقت زوال شد، زیر آسمان رود و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو به جای آورد و چون فارغ شود دو رکعت نماز کند در رکعت اوّل بعد از حمد توحید و در دوم پس از حمد قُل یا اَیهَا الْکافِروُنَ بخواند. پس از آن چهار رکعت نماز گزارد در هر رکعت پس از حمد توحید پنجاه مرتبه بخواند.» این نماز همان نماز حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) است.