به گزارش خبرنگار خبرگزاری خانه ملت،کمیسیون ویژه برجام مجلس جلسه امروز (شنبه 28 شهریورماه) خود را با حضور حقوق دانان و با محوریت بررسی ابعاد حقوقی الزام آور و تعهدات برجام تشکیل شد.

علیرضا زاکانی در نشست امروز  کمیسیون ویژه بررسی برجام با اشاره به حضور اساتید و حقوقدانان کشور گفت: از شما می خواهیم درموضوع تخصصی حقوق عمومی و حقوق بین الملل کمیسیون را یاری کنید تا بتوانیم از لحاظ حقوق عمومی و بین الملل قطع نامه را بررسی کنیم.

رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام ادامه داد: همچنین عنوان کنید که مجلس از چه ظرفیت ها و ا صول قانون اساسی می تواند برای بهره گیری حداکثری از قوانین به دولت در اجرای برجام کمک کند.

وحید احمدی به عنوان رئیس کمیته حقوقی کمیسیون ویژه بررسی برجام چند سوال مطرح کرد و گفت: در سوال اولیه این موضوع به ذهن می رسد که آیا برجام تعهد آور است یا خیر و اگر در بین اساتید کسی بر این باور است که تعهد آور و الزام آور نیست دلایل خود را اعلام کند.

نماینده مردم هرسین و کنگاور در مجلس شورای اسلامی افزود: همچنین توضیح دهید گلوگاه های جدی در بحث برجام از لحاظ حقوق بین الملل کدام فرازهاست به این معنا که بدانیم نواقص حقوقی این سند در  کجاست تا بتوانیم با در نظر گرفتن آن تصمیم درست را اتخاذ کنیم.

موسوی: مذاکرات ایران با 5+1 نابرابر بود

موسوی یکی از اساتید حقوق بین الملل توضیح داد: در خصوص برجام دو گروه مدافع و منتقد وجود دارد مدافعان بر این باورند که در این سند به خوبی نحوه برداشته شدن تحریم ها لحاظ شده است و آنها به طور کلی این موضوع را عنوان می کنند اما ما حقوقدان ها باید بر اساس دلایل و موارد حقوقی از آن دفاع یا به آن انتقاد کنیم.

این حقوقدان با تأکید بر اینکه در حقوق بین الملل دو نکته اصلی در خصوص معاهده ها وجود دارد گفت: براین اساس معاهده نباید نابرابر باشد اما در مذاکرات ایران با گروه 1+5 یک طرف ایران به تنهایی بود و طرف دیگر 6 قدرت جهانی وجود داشت بنابراین این مذاکرات نابرابر بود.

وی همچنین ادامه داد: در موضوع دوم تهدیدها مدنظر قرار می گیرد به این معنا که نباید تفاهمی براساس تهدیدها صورت بگیرد که اگر چنین شود براساس کنوانسیون 1969 وین آن معاهده لغو می شود اما در طول مذاکرات شاهد بودیم که طرف مقابل مداوم ما را با گزینه نظامی تهدید می کرد.

موسوی توضیح داد: توصیه می کنم که دولتمردان از این دو نکته برای فرصتی در آینده استفاده کنند تا در صورتی که لازم بود توافق را باطل کنند در معاهده 1975 بین ایران و عراق شاهد بودیم که صدام حسین به این دلیل از ادامه تعهد سر باز زد که تحت فشار بود هر چند که این استدلال به لحاظ حقوق بین الملل درست نبود.

این حقوقدان برای بررسی موضوع برجام 7 سوال پیشنهادی مطرح می کند و ادامه می دهد: باید بررسی شود که آیا برجام از نظر حقوق بین الملل معاهده محسوب می شود یا خیر یا صلاح است که نظام تصمیم بگیرد این توافق به تصویب مجلس برسد و همچنین لازم است بدانیم از نگاه حقوق بین الملل برجام و قطعنامه شورای امنیت چه اصالت و رابطه ای دارند.

وی ادامه داد: برخی اعتقاد دارند که بعضی از بندهای برجام لازم الاجرا و تعهدآور است بنابراین باید بررسی کنیم آیا همه برجام تعهد آور است یا بخشی از آن. نکته دیگری که باید مدنظر گرفت مدت اتمام قطعنامه و برجام است چرا که قطعنامه بعد از 10 سال به پایان می رسد اما در برجام مواردی بعد از 10، 15، 25 سال و در برخی موارد تعهد بی انتها باقی می ماند. این سوال به وجود می آید که تفاوت اتمام تعهدات در قطعنامه و برجام چه ارتباطی با هم دارند.

به گفته موسوی لازم است اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از لحاظ حقوق بین الملل بررسی شود و گفته شود آیا نیاز به تصویب مجلس دارد یا خیر در سوال آخر این حقوقدان نیز مطرح شد مذاکرات و متن برجام مطابق با قانون الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته ای است یا خیر.

بقایی:حضور ایران در مذاکرات این نکته را به جهانیان مخابره کرد که ما توانستیم به تنهایی در مقابل قدرت های جهانی بایستیم

اسماعیل بقایی از حقوقدانان تیم مذاکره کننده همچنین عنوان کرد: اینکه آقای موسوی چند پیش فرض را برای بحث برجام در نظر گرفتند مناسب نمی دانم ایشان تأکید دارند که جمهوری اسلامی ایران از موضع ضعف وارد مذاکرات هسته ای شدند همچنین تهدید را عامل دیگری برای بر هم زدن برجام پیشنهاد می کنند اما موضوع این است که ما 35 سال است که با تهدید روبرو هستیم و با اراده توانستیم به تنهایی در مقابل تهدیدها بایستیم.

وی با بیان اینکه در طول 12 سال گذشته و به ویژه 22 ماه مذاکرات ایران آگاهانه وارد میدان گفتگو شده است ادامه داد: حضور ایران در مذاکرات این نکته را به جهانیان مخابره کرد که ما توانستیم به تنهایی در مقابل قدرت های جهانی با اقتدار بایستیم و از منافع ملت کوتاه نیاییم.

سادات میدانی یکی دیگر از اعضای حقوقی تیم مذاکره کننده کشور در پاسخ به تعهدآور بودن برجام گفت: در طول مذاکرات و تنظیم سند روی چند اصول از جمله انعطاف عمل، عدم اعتماد و در نظر گرفتن میزان قدرت طرف مقابل براساس قوانین داخلی و مورد نظر قرار گرفت تا در نهایت سندی تنظیم شد که براساس اراده های سیاسی الزام آور باشد.

وی ادامه داد: در سند برجام توازن و انعطاف در خصوص تعهدات دو طرف در نظر گرفته شد تا به نوعی سن در فضای آزادی عمل سیاسی تنظیم شود. باید توجه داشت که حقوق داخلی متفاوت از حقوق بین الملل است شاید در مواردی بتوان براساس حقوق بین الملل کشوری را متعهد کرد اما از لحاظ حقوق داخلی آن دولت نتواند تعهدات خود را اجرایی کند.

این حقوقدان اظهار داشت: در سند برجام از واژه هایی استفاده شد که براساس حقوق سیاسی و نرم باشد تقریبا ماه مارس بود که طرفین تشخیص دادند که از الزامات حقوقی به سمت حقوق سیاسی حرکت کنند و از مفاهیم سیاسی به جای مفاهیم حقوق بین الملل استفاده شود این کار باعث می شود انعطاف عمل و آزادی عمل سیاسی در آینده برای طرفین ایجاد شود.

طبیب زاده:قطعنامه ضمیمه شورای امنیت سازمان ملل الزام آور بودن برجام را تایید می کند

طبیب زاده حقوقدان دیگر حاضر در جلسه با بیان اینکه دو نکته معاهده ها را تعهد آور و الزام آور می کند ادامه داد: اگر بگوییم برجام الزام آور نیست چطور می توانیم از آثار درازمدتی که بعد از روز اجرا ایجاد می شود چشم پوشی کرد همچنین قطعنامه ضمیمه شورای امنیت سازمان ملل نیز موضوعی است که الزام آور بودن برجام را تأیید می کند.

وی ادامه داد: اگر الزام آور نیست پس چطور ذیل فصل 7 است اگر ذیل فصل 7 نیست پس چطور این موضوع در برجام ضمیمه شده است اینگونه معاهده ها حرف و حدیث بسیاری دارد و به اسم سند دو وجهی از آن یاد می شود چرا که هم برجام وجود دارد و هم قطعنامه و نمی توان هر دو را به تنهایی مورد بررسی قرار داد.

 اصلانی:جمهوری اسلامی ایران سند حقوقی الزام اوری را امضا کرده است

اصلانی حقوقدان دیگر حاضر در نشست کمیسیون ویژه بررسی برجام با اشاره به تعهدآور بودن برجام اظهار داشت: در بررسی های انجام شده مشخص شد سند پیش روتعهدآور است در زبان حقوقی واژگانی برای برجام استفاده شد که ما به ازای خود را دارد برخی از این کلمات می تواند خسارت و منشأ مناقشات فراوان ایجاد کند.

وی ادامه داد: براین اساس تمام دنیا برای عقد چنین قراردادهایی بین اشخاص حقوقی و کشورها وسواس زیادی برای تعیین کلمات و پیامدهای آن خرج می کنند اما برنامه اقدام مشترک از این موضوع مستثنی شده چراکه از کلمات با بارهای حقوقی به طور متعدد استفاده شده است که نشان می دهد جمهوری اسلامی ایران سند حقوقی الزام آوری را امضا کرده است ادعای سیاسی بودن اجرایی بودن و غیر تعهدآور بودن برجام کاملا ادعای بی اساسی است.

این حقوقدان ادامه داد: برخلاف نظرهای برخی افراد که جهت دار اظهارنظر می کنند و اجازه نمی دهند بعد حقوقی برجام در اختیار افکار عمومی قرار گیرد در سند برنامه اقدام مشترک کلماتی از جمله تکالیف، تعهدات، متعهد، مشروط، منطبق با قطعنامه شورای امنیت و غیره مواجه می شویم بنابراین اظهارنظرهای بعضا مصلحت اندیش و اکثرا نادرست مهر بطلانی بر عدم تعهدآوری و دور زدن مرجع اصلی تصویب برجام است.

اصلانی با اشاره به اصول 77 و 125 قانون اساسی که در آن تأکید دارد معاهده ها به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد گفت:  فراوانی کلمات به کار رفته در برجام دلالت بر معاهده بودن این سند دارد. در یک نگاه به سند می توان عنوان کرد 29 بار کلمه تعهدات به کار رفته شده است، 5 بار از کلمه تکالیف استفاده شده، 5 کلمه کلمه متعهد ذکر شده، 10 بار کلمه مشروط و 2 بار عبارت منطق با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل آورده شده است.

وی اظهار کرد: در بند 13 برجام آمده است ایران منطبق بر اختیارات مربوط به رئیس جمهور و پارلمان و در بند 22 با ذکر عبارت منطبق بر جایگاه های رئیس جمهور و پارلمان جهت تصویب سند اقدام خواهد کرد. تصریح سند برجام بر موقتی بودن اجرای پروتکل تا زمان تصویب حاکی از اطلاع طرف های خارجی از قوانین داخلی ایران است.

این حقوقدان تأکیدکرد: توافق وین معاهده ای بین المللی است باید وفق چارچوب اصول قانون اساسی به تصویب مجلس برسد شورای عالی امنیت ملی شأن تصویب معاهده ها را ندارد بنابراین دولت نمی تواند تعهدات طولانی مدت بدون تصویب مجلس بر دوش ملت قرار دهد این تعهدات نه تنها برای این نسل است بلکه به نسل های آینده نیز کشیده می شود.

ضیایی:از منظر حقوق بین الملل منافع ما اقتضا می کند که برجام را معاهده بدانیم

ضیایی با بیان اینکه باید بدانیم فلسفه سوال الزام آور چیست توضیح داد: به دنبال پاسخی برای این هستیم که بدانیم آیا مجلس مسئولیت تصویب دارد یا خیر باید گفت که از دومنظر می توان آن را بررسی کرد و اگر هدف از سوال این است که بدانیم با الزام آور بودن چه مسئولیت هایی در قبال نقض طرفین داریم بحث دیگر است.

این حقوقدان با تاکید براینکه در این جلسه برجام از منظر حقوق بین المللی بررسی می شود گفت: در کنوانسیون 1969 در ذیل ماده 2 آن آنچه که در توافق نامه ها در نظر گرفته می شود اسامی آنها نیست بلکه محتوای متن آن است.

وی تأکید کرد: از منظر حقوق بین الملل منافع ما اقتضا می کند که برجام را معاهده بدانیم اما از نظر حقوق داخلی نظری عکس دارم و نباید این سند را معاهده بین المللی بدانیم.

پروین: برجام شروط چهارگانه معاهده را دارد/اسم اسناد بین المللی مهم نیست بلکه باید ماهیت آنها مدنظر باشد

پروین حقوقدان دیگر حاضر در جلسه کمیسیون ویژه بررسی برجام با تأکید بر اینکه فارغ از اشکالات فنی بر برجام باید موضوع برجام را از دو دیدگاه حقوق داخلی و بین المللی بررسی کرد گفت: تا کنون برجام بدون توجه به مباحث حقوقی بررسی شده است اما موضوع این است که آیا ماهیت آن تعهد آور است یا خیر معاهده در آن بین کشورهایی که تابع حقوق بین الملل هستند منعقد می شود که ملزم به انجام کارهایی خواهند بود.

وی ادامه داد: در ماده 2 کنوانسیون 1969 شروط چهارگانه ای برای معاهده ها عنوان شده است. تعهدآور بودن، محدود بودن، تابعان حقوق بین  الملل بودن و تابع قواعد بین الملل بودن از شروط چهارگانه این کنوانسیون است. روشن است که برجام تمام چهار شرط را دارد با این وجود برخی اعتقاد دارند که برجام معاهده نیست.

این حقوقدان با بیان اینکه اسم اسناد بین المللی مهم نیست بلکه باید ماهیت آنها مدنظر باشد تأکید کرد: تمام معاهده ها براساس قانون اساسی ملزم به مصوبه مجلس است در برجام 30 بار از واژه تعهد استفاده شده است بنابراین برجام تعهد آور است.

پروین با بیان اینکه باید به رویه های حقوق بین الملل توجه کرد گفت: در این رویه گاهی تعهدات اخلاقی و نزاکتی داریم و گاهی تعهدات حقوقی و تشریفاتی. برخی اعتقاد دارند که تعهدات اخلاقی و نزاکتی الزام آور نیست اما وقتی که این تعهدات سیاسی می شود اجرای آن الزام آور است زیرا بار سیاسی به دنبال دارد.

مومنی راد:برجام تعهد آور است/قطعنامه به نسبت برجام در اولویت است

مومنی راد با تأکید بر اینکه برجام تعهدآور است توضیح داد: در سه دعوای بین المللی دادگاه براساس اظهارات مقامات رسمی کشورها رأیی برخلاف ادعاهای آنها صادر کرد بنابراین برجام که سندی کتبی و امضا شده است بالاتر از اظهارنظر مقامات دیده می شود پس الزام آور است.

نژندی:قطعنامه ضمیمه بر برجام مهمتر از برجام است /در برجام امضایی وجود ندارد و طرف ها آن را با عنوان سند معاهده نمی شناسند

نژندی با تأکید بر اینکه قطعنامه ضمیمه بر برجام مهمتر از برجام است گفت: در ماده 102 کنوانسیون 1969 تأکید دارد که تمام تعهدات و توافقات بین کشورها که ضمیمه متن اصلی می شود ایجاد تعهد می کند بنابراین اعتقاد دارم قطعنامه به نسبت برجام در اولویت است و در این جلسه باید ابتدا قطعنامه را از لحاظ تعهدآوری مورد بررسی قرار دهیم.

موسوی: در برجام امضایی وجود ندارد و طرف ها آن را با عنوان سند معاهده نمی شناسند

همچنین موسوی با اشاره به ماده 2 کنوانسیون1969 تأکید کرد: توافقی بین المللی محسوب می شود که چند کشور برای خروج از اختلافات پای آن را امضا می کنند اما در برجام امضایی وجود ندارد و طرف ها آن را با عنوان سند معاهده نمی شناسند چرا که بارها ذکر کردند قصد معاهده ندارند بلکه می خواهند داوطلبانه اقداماتی انجام دهند.

این حقوقدان ادامه داد: اما برخی دیگر با استناد به اصل 77 و 125 قانون اساسی و با استناد به تفسیر شورای نگهبان تأکید دارد برجام معاهده است . با توجه به دو دیدگاه باید بررسی کنیم که برجام چه گفته است این سند 5 مرحله اجرایی دارد از روز توافق تا پایان آن.

وی تأکید کرد: از زمان توافق تا زمان اجرایی شدن 90 روز فرصت است تا طرفین تصمیم بگیرند می خواهند برجام را بپذیرند یا خیر با توجه به اینکه تعهدات ذکر شده برای ایران در برجام بسیار سنگین است ما تا پایان 90 روز باید بررسی کنیم که می خواهیم تعهدات را اجرا کنیم یا به دنبال اصلاح برخی از این موارد هستیم.

عسگری:برجام سندی بسیار عالمانه است/ضمانت اجرایی شدن این سند در خود برجام آمده

عسگری با تأکید بر اینکه برجام سندی بسیار عالمانه است در پاسخ به این سوال که این سند چه ضمانت اجرایی دارد یا تعهدآور است و معاهده است گفت: این سه سوال مترادف هم نیستند بنابراین نباید پاسخ به آنها را در یک پکیج قرار دهیم توصیه می کنم که برای بررسی این موضوع از دور به برجام نگاه کنیم.

این حقوقدان با تاکید بر اینکه از سه منظر باید برجام را بررسی کرد گفت: اول باید تعهدات دیده شود در بحث دیگر تحریم ها مدنظر قرار گیرد و در آخر         ضمیمه ب مورد توجه قرار گیرد. براساس توافق برجام ما یک گام نسبت به بازرسی ها آزادی عمل داده ایم و طرف مقابل نسبت به وضع تحریم ها یک گام به عقب برگشته است.

وی در خصوص ضمانت اجرایی برجام گفت: ضمانت اجرایی شدن این سند در خود برجام آمده و بارها توضیح داده هر طرف که به توافق عمل نکند به وضعیت ماقبل توافق بر می گردد.

 

سادات میدانی:  در متن انگلیسی برجام از عبارتی که مفهوم سیاسی دارد استفاده شده نه مفهوم حقوقی

سادات میدانی حقوقدان تیم مذاکره کننده وزارت امور خارجه کشور با اشاره به اینکه درمتن فارسی برجام از کلمه تعهد استفاده شده است توضیح داد: باید دقت داشت که این کلمه در زبان انگلیسی از عبارتی که بار حقوقی داشته باشد استفاده نشده بلکه از لغطی که مفهوم سیاسی دارد قید شده است.

وی همچنین تأکید کرد: در برجام تعهداتی عنوان شده است که در گذشته نیز وجود داشت به عبارتی تعهدات قبلی بازتولید شده است بنابراین تعهدی جدید به وجود نیامده که آن را معاهده ای برای تصویب در مجلس بدانیم. 

این حقوقدان تاکید کرد که در برجام از ادبیات رقیق شده سیاسی استفاده شده است تا آزادی عمل برای طرفین ایجاد شود.

سادات میدانی ادامه داد: دوستان که به کنوانسیون 1969 استناد می کنند باید به بند نهایی آن نیز توجه داشته باشند چرا که در آن آمده است مرجع حل اختلاف دیوان عالی دادگستری است که این موضوع در برجام نیست پس این سند توافقنامه نیست و الزام آور نخواهد بود.

رحمانی : مگر توافق بدون تعهد امکان پذیر است

از سوی دیگر رحمانی باطرح این موضوع که مگر توافق بدون تعهد امکان پذیر است، گفت: توافق بستری برای همکاری و رفع اختلافات است بنابراین اگر دو طرف مذاکره و توافق، متعهد به انجام کارهایی نشوند چطور می توانند اختلاف را رفع کنند. پس عدم تعهدآوری نادرست است.

این حقوقدان کشور با بیان اینکه تعهدات سیاسی فراتر از تعهدات بین المللی است، عنوان کرد: برخی می گویند، در ادبیات برجام از واژه هایی استفاده شد که تعهدات حقوق در بر ندارد بلکه بار سیاسی دارد،اعتقاد دارم تعهدات سیاسی از اهمیت بیشتری برخوردار است و تعهدات آن را باید در نظر داشت.

وی ادامه داد: در حالی که دو طرف تاکید دارند با توافق به دستاوردهای بزرگی رسیده اند چطور می توانند از عدم تعهد آن صحبت کرد. طرف مقابل بر این باور است صلح جهانی را به واسطه بسته شدن دست ایران به ساخت سلاح هسته ای فراهم کرده است و از سوی دیگر ایران بر این موضوع تاکید دارد که سایه جنگ را از کشور برداشته است در این شرایط توافق هسته ای مهم و پر اهمیت است و باید تعهدات آن را بررسی کنیم.

رحمانی در خصوص ارائه لایحه برجام از دولت به مجلس گفت: با وجود اصول قانون اساسی اما تا دولت نخواهد لایحه ای در خصوص این توافقنامه به مجلس ارائه کند، قوه مقننه نمی تواند اقدامی در این زمینه داشته باشد.

این استاد دانشگاه عنوان کرد: در زمینه بررسی تعهدات برجام باید از این دریچه نگاه کرد که اگر طرفین به تعهداتشان عمل نکنند که تبعاتی به دنبال خواهد داشت.

 

قره سید رومیانی:سند برجام الزام آور است

قره سید رومیانی نماینده مجلس در کمیسیون حقوق و قضا عنوان کرد: سند مورد بحث الزام  آور است بنابراین باید بررسی کنیم تایید و عدم تایید آن در مجلس چه تاثیری بر آینده کشور خواهد داشت.

این نماینده با بیان اینکه تیم مذاکره کننده به دنبال جعل مفهوم جدید در مفاهیم حقوق بین الملل است، گفت: در شرایطی مفهوم جدیدی عنوان می شود که هیچ مکانیزمی برای تفسیر آن ارائه نشده و همین مسئله به محلی برای اختلاف تبدیل شده است. در حال حاضر با سندی رو به رو هستیم که با منافع ملی سر و کار دارد.

نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: متاسفانه از متن برجام این طور  برداشت می شود که برای تنظیم آن از حقوقدانان برجسته کشور استفاده نشده است و این متن می تواند در آینده محلی برای ایجاد اختلاف باشد.

وی اعتقاد دارد اگر برجام نقض شود و به شرایط قبل از توافق بر گردیم ایران برای همیشه به عنوان ناقض حقوق بین الملل در جهان شناخته خواهد شد که این موضوع اثرات خوبی برای کشور در پی نخواهد داشت.

رومیانی با انتقاد به نحوه حل اختلاف در برجام گفت: مرجع حل اختلافات در مجامع بین المللی دیوان عالی دادگستری است اما در برجام بعد از آنکه کشور معترض به کمیسیون مشترک و وزرای امور خارجه کشورهای 5+1 مراجعه می کند در مرحله نهایی اعتراض خود را به شورای عالی امنیت می برد که این شورا مرجع اصلی حل اختلاف نیست.

اسماعیل بقایی:برجام را نمی توان فارغ از سابقه 12 سال موضوع هسته ای در نظر گرفت

اسماعیل بقایی همچنین توضیح داد: در زمان مذاکرات، چندین جلسه با استاتید حقوق بین الملل برگزار شد و تلاش شد از نظر تمام صاحب نظران در این زمینه استفاده شود. از آنجایی که این سند مشمول حقوق بین الملل نیست، برجام ساز و کار خاص خود را دارد برای اینکه طرفین و به خصوص جمهوری اسلامی می خواست دست خود را باز بگذارد.

وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی تا جایی به تعهدات خود در برجام پا برجاست که طرف مقابل به تعهدات خود پایبند باشد، گفت: بنابراین از لحاظ حقوقی الزام نیست یعنی سند به مفهوم قانونی است  اما از لحاظ سیاسی تعهد آور است و گرنه این اندازه مذاکره و گفت و گو صورت نمی گرفت.

این حقوقدان تاکید کرد: برجام را نمی توان فارغ از سابقه 12 سال موضوع هسته ای در نظر گرفت. برجام در واقع جایگزین قطعنامه هایی است که به ناحق علیه ما صادر شده بود.

تاکید رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام بر لزوم تشریح موضوع گلوگاه اصلی برجام

در ادامه رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام تاکید کرد که حقوقدانان موضوع گلوگاه اصلی برجام را تشریح کنند تا اعضای کمیسیون بدانند بر اساس این نکات چگونه می توانند بر اساس نقاد ضعف و قدرت برجام تصمیم گیری کند.

احمدی : بر اساس قانون مجلس وظیفه بررسی برجام را دارد

وحید احمدی نیز با بیان اینکه بر اساس قانون مجلس ذاتا وظیفه بررسی برجام را دارد، ادامه داد: ضرورت ندارد که دولت نسبت به ارائه لایحه اقدام کند و یا ابتدا باید توافق امضا شود بعد مجلس ورود کند. با توجه به این بحث ها این نکته مطرح است، در شرایط فعلی در محتوا و بندهای برجام چه استفاده می توانیم از ظرفیت حقوق بین الملل در راستای منافع ملی داشته باشیم.

زارعی: تعهدات طرف مقابل در برجام به نسبت تعهدات ایران مبهم است

علی اصغر زارعی با بیان اینکه تعهدات طرف مقابل در برجام به نسبت تعهدات ایران مبهم است، گفت: دولت با عدم ارائه لایحه اختیار فرا قوه ای برای خود قائل شده است، اما دوستان توضیح دهند آیا مجلس می تواند مسئولیت رد یا قبول برجام را بر عهده دولت قرار دهد چرا که گفته می شود مجلس نمی تواند قانون گذاری را به نهادی واگذار کند.

این نماینده مجلس شورای اسلامی همچنین مطرح کرد: مجلس چگونه می تواند با استفاده از  نقاط قوت حقوق بین الملل در موضوع برجام ورود کند و در عین حال دولت را ملزم به اجرای آن کند. دولت می خواهد دستش باز باشد ما هم همین را می خواهیم اما در چارچوب اجرایی برجام نقاط ضعفی وجود دارد که عامل نگرانی است چطور می توانیم این نقاط ضعف را برطرف کنیم.

بذرپاش: اگر دیدگاه رئیس جمهور جدید با اوباما متفاوت باشد تکلیف تعهدات رئیس جمهور در برجام چه خواهد بود

مهرداد بذرپاش عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام با بیان اینکه چهار سوال دارد، گفت: اگر در موضوع قطعنامه به خصوص بند ب آن در اجرا نقضی داشته باشیم چه تبعاتی به دنبال خواهد داشت؟ تاریخ انقضا قطعنامه و برجام یکی نیست این تفاوت چه تاثیری بر نظارت بر معادن اروانیوم کشور دارد؟ از سوی دیگر سال آینده رئیس جمهور آمریکا تغییر خواهد کرد اگر دیدگاه رئیس جمهور جدید با اوباما متفاوت باشد تکلیف تعهدات رئیس جمهور در برجام چه خواهد بود و در نهایت توضیح دهید توصیه شما به مجلس در زمینه بررسی و تایید و رد برجام چیست؟

درخواست ابراهیم کارخانه برای تشریح تبعات حقوقی رد برجام

ابراهیم کارخانه ای نیز در ادامه جلسه سوالات خود را مطرح کرد و گفت: در توافق ژنو گفته شد توافق نهایی بر اساس این توافق نوشته می شود اما اختلافات زیادی بین برجام و توافق ژنو وجود دارد آیا به استناد این اختلافات می توانیم مواردی که به نفع کشور نیست را اصلاح کنیم؟

 نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه رد برجام از نظر حقوق بین الملل چه تبعاتی دارد، ادامه داد: آیا می توانیم بعد از بررسی راه های نفوذ دشمن نسبت به جلوگیری از آن مفادی را در برجام قید کنیم که قابل تایید و اجرا باشد؟

موسوی: مجلس در رد یا تصویب برجام مختار است اما در عمل انجام این موضوع فایده‌ای نخواهد داشت

موسوی از اساتید رشته حقوق در رابطه با مسئولیت مجلس در تصویب یا رد توافق برجام گفت: مجلس در رابطه با تصویب یا رد برجام این اختیار را دارد اما در عمل انجام این موضوع فایده‌ای نخواهد داشت و این سوال پیش می‌آید که در رابطه با مسئولیت این حوزه چه کسی باید مورد سوال قرار گیرد.

وی درباره رابطه قطع‌نامه و برجام گفت: در این حوزه این رابطه بعد از 10 سال بستگی به زمان دارد، به طوری که این رابطه قبل و بعد از 90 روز متفاوت است، به طوری که براساس برجام بعد از 90 روز است که تعهدات برای کشورها تاثیرگذار می‌شود، از این‌رو قبل از 90 روز خود برجام اصل بوده و اصالت و هویت با برجام است. از این‌رو بعد از 90 روز آنچه که اصالت دارد قطع‌نامه بوده و برجام پیوست آن می‌شود.

این استاد رشته حقوق با اشاره به یکی از محورهای قطع‌نامه 2231 درخصوص لغو تمام قطع‌نامه‌ها بعد از 10 سال گفت: این موضوع به هیچ وجه درست نبوده و بعد از 10 سال این قضیه تمام نمی‌شود. البته درست است؛ در قطع‌نامه آمده که این فرآیند خاتمه می‌یابد اما در برجام می‌توانیم آثار ادامه‌دار بودن آن را مشاهده کنیم، زیرا در صورت اتمام قطع‌نامه بعد از 10 سال، برجام به حیات خود ادامه داده و برخی محدودیت‌های 15 ، 20 و 25 ساله وجود دارد.

وی درباره حالات و شرایط پس از رد برجام از سوی طرفین گفت: در صورت رد برجام به شرایط قبل و 6 قطع‌نامه مذکور در رابطه با ایرن بازمی‌گردیم ، اما فرقی که گذشته با شرایط پس از تایید برجام و قطع‌نامه دارد این است که ما آن زمان می‌گفتیم که تحریم‌ها و قطع‌نامه‌های علیه ایران ظالمانه است، اما با تصویب برجام این موضوعات و موارد را عملا پذیرفته‌ایم.

توکل حبیب‌زاده: اگر عبارت اجرای داوطلبانه در برجام می‌آمد برای ایران در اجرای توافق بهتر بود

در ادامه این نشست توکل حبیب‌زاده استاد حقوق دانشگاه امام صادق (ع) در رابطه با ابعاد مثبت و منفی سند برجام و محورها و گلوگاه‌های مربوطه در این حوزه گفت: این گلوگاه‌ها ابعاد مثبت و منفی برای ما داشته به طوری از فواید این سند می‌توان به تغییر بنیادین و عادی‌سازی روابط ایران با شورای امنیت، عادی‌سازی روابط اقتصادی با کشورهای اروپایی، لغو قطع‌نامه‌های شورای امنیت،‌ ایجاد فضای تعامل کشورهای غربی با ایران، همکاری‌های مشترک در حوزه هسته‌ای، عادی‌سازی برنامه هسته‌ای ایران بعد از 15 سال، جلوگیری از وضع تحریم‌های جدید، تعهد کشوره به اجرای برجام با حُسن نیت اشاره کرد.

وی در تشریح معایب برجام و قطع‌نامه 2231 افزود: تفسیربردار بودن اطلاعات و عبارات متن، نامشخص بودن روز اجرای توافق و اجرای آن منوط به راستی‌آزمایی و تایید آژانس، نامشخص بودن روز انتقال در 8 سال بعد از توافق و نقش آژانس در نظارت‌های فراپروتکلی در این حوزه، نامتناسب بودن تعهدات میان ایران و گروه 1+5 و بیشتر بودن تعهدات ایران در برجام،‌ منحصربه‌فرد بودن ایران در برنامه جامع اقدام مشترک به ویژه در حوزه نظارت برخلاف نظر رهبر معظم انقلاب، وضعیت خاص و منحصر ایران در 15 سال بعد از توافق، مغایر بودن اجرای موقت پروتکل الحاقی با اصول قانون اساسی، لغو و تعلیق برخی تحریم‌ها و به‌جای خود ماندن برخی دیگر از تحریم‌ها، بخشی از معایب برجام است.

حبیب‌زاده ادامه داد: به طور قطع اجرای موقت پروتکل الحاقی دارای مشکل و ایراد است، از این‌رو اگر عبارت اجرای داوطلبانه در برجام می‌آمد، این برای ایران در اجرای توافق بهتر بود. از طرف دیگر در رابطه با تعهدات آمریکا و تحریم‌های ایالتی باید گفت که براساس برجام، دولت آمریکا ایالت‌های خود را تشویق می‌کند تا قوانین مغایر با برجام تصویب نکنند.

وی با اشاره به موضوع برگشت‌پذیری در قطع‌نامه و شرایط ایران در صورت نقض آن گفت: به طور حتم براساس برجام در صورت نقض قطع‌نامه 2231، قطع‌نامه‌های قبلی برنمی‌گردند، اما در هر صورت این اقدام نقض قطع‌نامه تلقی شده و شورای امنیت این موضوع را در قالب منشور پیگیری می‌کند. از طرف دیگر براساس قانون اساسی آمریکا، کنگره می‌تواند قوانین بعدی را پس از اجرای توافق علیه ایران وضع کند.

خیرالله پروین:مجلس باید طی یک طرح موارد مغایرت و نواقص برجام را تدوین و تصویب کرده و دولت را ملزم به اصلاح آن کند

در ادامه این نشست، خیرالله پروین استاد حقوق دانشگاه تهران گفت: در رابطه با موضوع برجام، داوطلبانه بودن به معنای امری اختیاری بوده و اختیاری بودن از ویژگی معاهدات بین‌المللی است. از این‌رو با استناد به این موضوع طرفین نمی‌توانند این تعهدات را نقض کرده و عملاً امکان بازگشت تحریم‌های گذشته را فراهم می‌کند. از طرف دیگر موضوع فسخ و لغو تعهد نمی‌تواند در ماهیت برنامه تاثیر داشته باشد، اما در قطع‌نامه مذکور اختیار خروج از موضوع از ایران گرفته شده و قطع‌نامه در اختیار طرف مذاکره‌کننده به‌عنوان اعضای اصلی شورای امنیت است.

وی در رابطه با موضوع رد یا تصویب برجام از سوی مجلس تصریح کرد: به نظر من صرف‌نظر از اینکه ما برجام را یک معاهده تلقی کنیم یا نکنیم، اگر این تلقی صورت نگیرد، مزیت‌های نسبی به دنبال دارد و برای اجرای امور حقوقی مناسب است. بنابراین به نظر من مجلس باید طی یک طرح موارد مغایرت و نواقص برجام را تدوین و تصویب کرده و دولت را ملزم به اصلاح آن کند. همچنین مجلس می‌تواند بدون تصویب یا رد برجام به معاهده بودن آن اشاره کند.

همچنین میرهادی قره‌سید رومیانی در این جلسه گفت: به نظر می‌رسد طرف مقابل با توجه به استیلایش در تنظیم برجام، قطعاً به تفسیر ادبی و کلمه ‌به کلمه آن خواهد پرداخت و کاری به مباحثات و موضوعات مطروحه ندارد. از طرف دیگر در این اسناد، هیچ تحفظ و رزروی دیده نشده، از این‌رو ما نمی‌توانیم در برجام شرطی را قرار ددهیم، تنها چیزی که می‌توانیم به آن استناد کنیم، قبول یا رد کردن کلیات برجام است و نمی‌توانیم در جزئیات وارد شویم، اما می‌توانیم با یک نکته راهی را برای خود باز کنیم که آن هم نقض آشکار حقوق داخلی است.

وی ادامه داد: باید به آن توجه کنیم که موارد مربوط به نقض آشکار حقوق داخلی را شناسایی کرده و اساتید این موارد را به مجلس اعلام کنند تا اینها را در قالب خطوط قرمز ارائه دهیم.

عزیزی:نقش مهم مجلس در بررسی برجام نباید کمرنگ شود

در ادامه این نشست عزیزی از اساتید رشته حقوق گفت: به نظر من باید به این موضوع دقت کنیم که بهرحال دولت‌ها آمده و می‌روند و چیزی که مهم بوده منافع ملی کشور و نظام است، حال باید توجه کنیم که بهانه به دولت‌ها داده نشود که تعهدات بین‌المللی مهمی را برای برجام برای کشور اجرایی کنند و با استناد به این رویه بخواهند دیگر معاهدات و موضوعات را به این طرف پیش ببرند. بنابراین مجموعه ارکان نظم باید در این رابطه تصمیم گرفته و نقش مهم مجلس نباید کمرنگ شود.

وی ادامه داد: در رابطه با برجام آنچه که مهم بوده وجود تعهدات است. اینکه در خود سند، تشریفات خاص تصویب پیش‌بینی نشده، اما براساس کنوانسیون معاهدات وین تصریح شده که اشکال مختلفی بریا تعهدآور شدن یک سند وجود دارد و یکی از شیوه‌ها تصویب سند است. از طرف دیگر در سازوکارهای حل و فصل اختلافات براساس برجام، مشکلاتی وجود دارد که در این رابطه پیشنهادات عملی وجود داشته که مجلس می‌تواند آنها را به دولت ارائه دهد.

در این نشست وحید احمدی نایب‌رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: آنچه که ما در این کمیسیون در حال بررسی آن هستیم و احتمالا به صورت پیشنهادات تدوین می‌شود، خارج از برجام خواهد آمد، زیرا در توافق برجام پیش‌بینی نشده که جایی برای مذاکره باشد. البته درست است که یک ماده در برجام آمده اما آن ناظر بر بعد از اجرای توافق است، از این‌رو نکاتی که بیان می‌شود به ملاحظات مجلس باز می‌گردد که قرار است در قالب طرح یا ترکیب دیگری ارائه شود.

قدرت‌الله رحمانی: تشریح دو راهکار برای نقش مجلس در عملکرد برجام/قانونگذاری مجلس در رابطه با برجام، دست دولت را خواهد بست

در ادامه قدرت‌الله رحمانی عضو هیات علمی دانشکده حقوق علامه طباطبایی گفت: در رابطه با عملکرد مجلس دو راه وجود دارد. نخست اینکه مجلس این موضوع را رد یا تصویب کند که در صورت رد کردن، مرحله بعدی الزام مجلس به دولت برای تجدید مذاکرات است. یکی دیگر از راه‌ها پذیرش مشروط برجام است که این موضوع نیز دو مشکل دارد. یکی از مشکلات این است که برجام یک توافق دوجانبه بوده و نمی‌توان آن را به صورت بندبند تصویب و اصلاح کرد.

وی ادامه داد: یکی دیگر از راه‌ها تدوین و ارائه اعلامیه و بیانیه تفسیری بوده که این مابه‌ازای شرط است، زیرا براساس قوانین توافقات بین‌المللی آنجا که به درج شروط امکانپذیر نیست، می‌توان بیانیه‌هایی را صادر کرده و در آن اعلامیه یک‌جانبه فهم و برداشت خود را از متن مذکور اعلام کنیم. البته متاسفانه طرف غربی در چند وقت اخیر به صورت مدام تفاسیر خود را اعلام کرده که این موضوع قطعا دررابطه با برجام عرف ایجاد می‌کند،‌ از این‌رو در ایران نیز باید این تفاسیر از سوی مسئولان و نمایندگان محترم مجلس و روسای قوای سه‌گانه مدام اعلام شود که متاسفانه تاکنون این موضوع کمتر صورت گرفته است.

این عضو هیات علمی دانشکده حقوق علامه طباطبایی در رابطه با تفسیر برجام گفت: درخصوص این موضوع دو راه وجود دارد؛ نخست اینکه مجلس طرحی را در صحن علنی به‌عنوان تبصره ماده واحده آورده و مواردی را به دولت اعلام کند که براساس آن به دولت اجازه داده می‌شود برجام را از لحاظ موضوعات مجلس اجرایی کند. یکی دیگر از راه‌ها این است که به دولت گفته شود که بیانیه تفسیری را در رابطه با برجام صادر کند و یا اینکه مجلس متن بیانیه را تنظیم و دولت را ملزم کند که این موضوعات مربوط به ظرفیت‌های بالفعل مجلس و دولت است.

وی درخصوص موضوع تصویب برجام در مجلس گفت: قانونگذاری مجلس در رابطه با برجام، دست دولت را خواهد بست زیرا ماهیت مصوبات مجلس درباره معاهدات بین‌المللی همیشه ماهیت اجازه دادن بوده و قانونگذاری هیچ وقت در این حوزه رخ نداده است.

عباسعلی منصوری آرانی: اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی نیازمند مجوز مجلس است

در ادامه این نشست عباسعلی منصوری آرانی گفت: قطعاً نقض قطع‌نامه 2231 هزینه بسیاری را برای ما به دنبال دارد، همچنین ورود مجلس به برجام و بررسی کلمه به کلمه ان امکانپذیر نیست. از طرف دیگر اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی نیازمند مجوز مجلس بوده و دولت و شورای عالی امنیت ملی در اجرای این موضوع بدون مجوز مجلس چنین قدرتی ندارند.

وی ادامه داد: از طرف دیگر نباید اجازه دهیم در صدسال دیگر موضوع دور زدن مجلسی‌ها به وسیله تغییر عناوین روال شود. از این‌رو به نظر من، ما باید دو سال اجازه اجرای برجام را به دولت بدهیم تا اگر بعد از اوباما روسای جمهور دیگر آمریکا توافق را نقض کردند، ما نیز به سرعت اقدام کنیم. همچنین اجازه اجرای پروتکل الحاقی را تا دو سال به صورت داوطلبانه می‌دهیم تا در نهایت طی این دو سال کشور بتواند براساس اقدامات آنها عمل کند.

در این نشست همچنین حمیدرضا عزیزی فارسانی نماینده مردم اردل، فارسان،‌ کیار و کوهرنگ در مجلس شورای اسلامی گفت: ما معتقدیم که تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای با استفاده از حقوقدانان و متخصصان خود بعد از 22 ماه این مذاکرات را به سرانجام رساندند، حال اخیراً اعضای تیم‌ مذاکره‌کننده اعلام کرده‌اند که اگر 1+5 و مذاکرات اخیر وجود نداشت، کشور برنامه‌ای را مانند برجام برای حوزه هسته‌ای خود در نظر داشت. حال این سوال مطرح است که اینگونه صحبت‌ها بر پایه واقعیت بوده یا درست نیست؟

سادات‌میدانی:برجام نباید به معنای چشم‌پوشی ایران از حقوق خود براساس اسناد بین‌المللی تفسیر شود

در ادامه همچنین سادات‌میدانی کارشناس وزارت خارجه گفت: حتما می دانید که در حین تصویب قطع‌نامه 2231 علاوه بر سخنرانی نماینده ایران، وزارت خارجه بیانیه سیاسی خود را در رابطه با برجام و این قطع‌نامه صادر کرده و آن متن به‌عنوان سند شورای امنیت به ثبت رسیده است. البته این سند به طور حتم می‌تواند به خیلی از سوالات و ابهامات مطرح شده در این نشست پاسخ دهد.

وی ادامه داد: در بیانیه مذکور تمام موضوعات از جمله سوءاستفاده احتمالی، بحث تحقیق و توسعه، میزان پایبندی کشورها به برجام و رابطه نقض برجام و قطع‌نامه به طور کامل درج شده است. از طرف دیگر در مهمترین بند برجام موضوع عدم تقبل مشروعیت اقدامات طرف مقابل ذکر شده است، به طوری که براساس این بند ایران همچنان بر موضوع خود مبنی بر بی‌پایه و بی‌اساس و غیرقانونی بودن همه تحریم‌ها و اقدامات محرومیت‌ساز تاکید می‌کند و در برجام نباید تفسیر شود که این موضوع به‌معنای پذیرش کل تحریم‌ها است.

سادات‌میدانی تصریح کرد: همچنین این اسناد نباید به معنای چشم‌پوشی ایران از حقوق خود براساس اسناد بین‌المللی تفسیر شود. حال شاهد بودیم که در زمان قرائت بیانیه در شورای امنیت، سکوت با رضایت آنها وجود داشت که این سوال پیش می‌آید که این سکوت چه نتیجه‌ای به دنبال دارد. از طرف دیگر به نظر من در راه‌حل‌ها و پیشنهادات مجلس باید تمامیت و محتوای بیانیه مورد عنایت قرار گیرد.

وی درخصوص رویکرد مجلس در تصویب یا رد برجام گفت: تا هفته قبل معتقد بودم که مداخله حداقلی مجلس نیاز است، اما با اقدام اخیر سنای آمریکا و ورود قوه قضائیه این کشور به مسئله برجام، به نظر من مداخله حداقلی مجلس به نوعی آزادی عمل در این حوزه را محدود خواهد کرد.

نجنی: همکاری با شرکای بین‌المللی فرصت خوبی است تا بتوانیم بهتر از ظرفیت‌های بین‌المللی در توسعه هسته‌ای استفاده کنیم

در این نشست همچنین نجنی استاد حقوق دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در رابطه با برجام همکاری ما با آژانس بسیار تعیین‌کننده است. یکی دیگر از مباحث، موضوع مکانیزم حل اختلاف بوده که این مسئله از جهاتی به نفع ما است، زیرا یک روش غیرحقوقی بوده و از سوی دیگر با توجه به طولانی شدن دور درخواست‌های ارائه شده این مسئله می‌تواند تبعاتی داشته باشد. همچنین علاوه بر طرف‌های مرتبط با برجام یکسری مشارکت‌کنندگان بین‌المللی اعم از شرکت‌ها و کشورها در فرآیند رسیدگی وجود دارند که این موضوع قطعاً مشکل‌ساز خواهد شد.

وی ادامه داد: به طور حتم همکاری با شرکای بین‌المللی فرصت خوبی است تا بتوانیم بهتر از ظرفیت‌های بین‌المللی در توسعه هسته‌ای استفاده کنیم. از طرف دیگر به نظر من بعد از اجرای برجام، طرف‌های غربی با متوصل شدن به مباحثی ادعایی مانند حمایت ایران از ترویسم و نقض حقوق بشر، تحریم‌های جدیدی را خارج از بحث هسته‌ای بر علیه جمهوری اسلامی به تصویب برسانند.

نجنی ادامه داد: در شرایط کنونی مجلس در رابطه با برجام دو راه دارد؛ نخست صدور اعلامیه تفسیری و دوم اینکه بررس برجام توسط این کمیسیون به منزله پایان کار و وظیفه مجلس در این حوزه نباشد، از این‌رو به نظر من می‌بایست کمیته‌ای در پارلمان تشکیل شده تا در زمان اجرای برجام این کمیته بر نحوه اقدامات صورت گرفته، نظارت داشته باشد.

علاءالدین بروجردی:

در این نشست همچنین علاءالدین بروجردی عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: به طور حتم پایه و اساس برجام، مذاکرات عمان بوده و اگر این موضوع رخ نمی‌داد این توافق نیز حاصل نمی‌شد. از طرف دیگر طی بازدیدی که ما از رآکتور اراک داشتیم و توضیحاتی که از سوی مسئولان و کارشناسان مربوطه مطرح شد این بود که وضعیت ما در این بخش بهتر خواهد شد. به طور مثال تولید رادیوداروها چند برابر شده و اگر غربی‌ها در زمان اجرای برجام آن را برهم بزنند، ما می‌توانیم به حالت قبل بازگردیم.

وی ادامه داد: از طرفی به طور حتم اگر مجلس بخواهد برجام را رد کند، حتما قطع‌نامه‌های قبلی شورای امنیت دوباره باز می‌گردد، بنابراین فرضیه رد کردن برجام، تامین‌کننده منافع ما نیست و همچنین تصویب مطلق به صلاح نظام نیست، از این‌رو به نظر من، ما باید مجوز مشروطی به دولت بدهیم تا برجام را براساس خطوط قرمز نظام و به صورت مشروط اجرایی کند و تبصره‌ها در آن براساس پیشنهاداتی بیاید. همچنین ما در مصوبه قانونی باید به دولت ابلاغ کنیم که اگر طرف مقابل تحریم جدیدی وضع کرد این اقدام به منزله نقض برجام است که در این حوزه اساتید می‌توانند پیشنهادات مناسبی را برای مصوبه آتی مجلس داشته باشند.

محمود نبویان:نسبت به تعهدات و محدودیت‌های برجام برای ما، باید توجه کرد

در ادامه محمود نبویان عضو کمیسیون ویژه بررسی برجام گفت: توضیحات بروجردی درخصوص تاسیسات اراک جنبه سیاسی دارد، زیرا در مسئله بازدید از این تاسیسات آنچه که گذشت این بود که رآکتور جدید اراک از لحاظ تولید رادیودارو چند برابر رآکتور قبلی تولید می‌کند، اما رآکتور کنونی اراک ویژگی‌ها و کاربردهای دیگری نیز داشت.

وی افزود: این موضوع شفاف است که آمریکا دوست ما نیست تا بگوییم این کشور چون می‌خواهد رآکتور بهتری به ما بدهد، این اقدام را کرد. از این‌رو این طبیعی است که آنها به دنبال چیز دیگری بودند و آن اینکه برای حفظ امنیت کشور ما نیاز به بازدارندگی در مقابل رژیم صهیونیستی داریم، حال آن رآکتور می‌توانست این هدف را تامین کند و آمریکا از همین موضوع به شدت واهمه داشت و در این موضوع به پیروزی رسید.

نبویان افزود: به طور حتم نقض برجام مشکلات بسیاری را در عرصه بین‌الملل برای ما به‌وجود می‌آورد، حال نسبت به تعهدات و محدودیت‌های برجام برای ما، باید توجه کرد.

پوریا عسگری: تبعات رد برجام از سوی مجلس تنها محدود به برگشت 6 قطع‌نامه نخواهد بود

در ادامه نشست پوریا عسگری استاد دانشگاه علامه طباطبایی در این‌رابطه گفت: یکی از نکات حائز اهمیت نقش نمایندگان مجلس در اجرای درست برجام است. از این‌رو به نظر من برای نظارت پارلمان بر نحوه اجرای برجام باید این کمیسیون به کار خود ادامه دهد.

وی ادامه داد: در رابطه با قطع‌نامه 2231 باید توجه کرد که وقتی در مقدمه قطع‌نامه به این اشاره می‌شود که انعقاد این برجام می‌تواند موجب یک تحول بنیادین در روابط ایران و شورای امنیت شود، حال این عبارت براساس ادبیات این شورا یک بار سنگین معنایی به دنبال دارد و به نظر می‌آید که با خواندن قطع‌نامه منظور این عبارت یک تحول بنیادین مثبت در این روابط است و امروز ما در رابطه با آن یک ایده و روش درست نداریم.

عسگری تصریح کرد: یکی دیگر از موارد قطع‌نامه این است که از تمامی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی خواسته می‌شود که در راستای اجرای این برنامه با یکدیگر با ایران و اعضای برجام همکاری کنند، حال این همکاری شاید برای مجموعه دستگاه‌های اجرایی یک معنی بدهد و برای سایر دستگاه‌ها به ویژه دستگاه تقنینی کشور یک معنای دیگر بدهد.

وی ادامه داد: از طرف دیگر من با نظر دوستان مبنی بر اینکه رد برجام از سوی مجلس تبعاتی برای کشور به دنبال دارد، موافق هستم و فکر می‌کنم که تبعات آن تنها محدود به برگشت 6 قطع‌نامه نخواهد بود.

هاشمی:برجام فرآیندی است که موافقت یا رد آن نمی‌تواند کارساز باشد

در این نشست همچنین هاشمی یکی دیگر از اساتید برجسته حوزه حقوق گفت: برجام یک فرآیندی است که موافقت یا رد آن نمی‌تواند کارساز باشد. از طرفی دیگر براساس دیدگاه حقوق داخلی، دخالت مجلس در این حوزه براساس اصول 77 و 135 قانون اساسی از حقوق قوه مقننه محسوب می‌شود، اما به نظر من برجام بیش از آنکه یک معاهده باشد یک گفتمان بوده و یک متن سیال است و نمی‌توان آن را تصویب کرد.

وی با بیان اینکه برجام نیازی به تصویب مجلس ندارد، تصریح کرد: به طور حتم اگر یک مقاوله‌نامه نهایی که فیکس و ثابت باشد، داشته باشیم، می‌توانیم اصل 77 را بر آن حاکم کنیم. از طرف دیگر در انشاء این موضوع، مجلس نمی‌تواند ابتکار تدوین مقاوله‌نامه را داشته باشد و امضای این مقاوله‌نامه تنها توسط رئیس‌جمهور قانونی است، از این‌رو پس از تصویب یک قانون رئیس جمهور می‌تواند آن را امضا کند یا نکند.

این استاد برجسته حوزه حقوق کشور افزود: در کشور ما متاسفانه رقابت بر رفاقت برتری دارد. اگر چنانچه یک دولت از نظر حزبی و گروهی هم‌آوای مجلس نباشد، باید به مشترکات موجود که همان منافع ملی است، به این اعتبار است که مجلس باید دقت و نظارت لازم را داشته باشد.

سید ناصر ضیایی:3 ایراد مهم برجام/ بحث تحریم‌ها در برجام به صورت یکجانبه مطرح شده است

در این نشست همچنین سید ناصر ضیایی استاد حقوق دانشگاه قم گفت: در برجام 3 ایراد مهم وجود دارد؛ نخست اینکه برجام توانست از گزینه‌های نظامی علیه ایران مشروعیت‌زدایی کند، منتهی نقض برجام به هر دلیلی می‌تواند وضعیت را در آن زمان به یک وضعیت نامعلوم تبدیل کند و حمله نظامی علیه ایران را توجیه بیشتری می‌کند. از طرف دیگر بحث تحریم‌ها نیز به صورت یکجانبه بوده و بعید نیست که بعد از اجرای برجام همین تحریم‌های کنونی در حالت دیگر اجرایی شود.

وی ادامه داد: در رابطه با قطع‌نامه شورای امنیت نیز آمده که بعد از 10 سال قطع‌نامه‌های علیه ایران خاتمه می‌یابد که این موضوع بدان معنا نیست که قطع‌نامه‌های دیگری علیه ایران وضع نمی‌شود. از طرف دیگر به نظر من مجلس باید به مسئله ورود پیدا کند، زیرا در این صورت دولت برجام را اجرایی کرد و مشکلاتی به‌وجود می‌آید. همچنین رد یا تصویب برجام در مجلس به هیچ وجه خوب نیست. از این‌رو راه مناسب این است که ماده‌واحده‌ای برای بررسی برجام و اجرای داوطلبانه (موقت با مشروط) در نظر بگیریم و قید آن هم چند موضوع مانند نامشروع بودن تحریم‌های یکجانبه، ذکر موضوع پیگیری حقوقی مسائل مالی و پولی ایران در صورت اجرای برجام، تاکید بر موقتی بودن محدودیت‌ها به ویژه در مسئله ارسال سوخت اراک و فردو ذکر شود.

ضیایی در رابطه با موضوع ارائه لایحه برجام از سوی دولت گفت: مجلس می‌تواند خود را مقید به انتظار برای ارائه لایحه از سوی دولت نکند، چون براساس قانون قبلی مجلس پارلمان حق نظارت داشته و یا طرحی را برای این موضوع تدوین کند.

مومنی زاده:شرایط تعیین تکلیف برجام در مجلس/ دولت لایحه‌ای به مجلس ارائه کند

در این نشست همچنین احمد مومنی زاده استاد دانشگاه تهران در حوزه حقوق عمومی و بین‌الملل گفت: به طور حتم مقوله نظام حل اختلاف برای ما بسیار شکننده است زیرا به محض اینکه طرفین ادعای نقض برجام را کنند، این موضوع وارد فرآیند شده و به نوعی هفت کشور عضو این کمیته در مقابل ما هستند. از این‌رو اگر یکی از طرفین ادعای نقص اساسی برجام کند، این فرآیند نیز طی نمی‌شود و آن کشور می‌تواند از اجرای برجام خارج شود. البته این مقوله به‌نوعی هم برای ما و هم برای طرف مقابل فرصت است.

وی درخصوص شرایط تعیین تکلیف برجام در مجلس گفت: در این حوزه راه‌های بسیاری وجود دارد. به طور مثال اینکه دولت لایحه‌ای به مجلس ارائه کند که فعلا چنین اقدامی را در نظر ندارد،‌حال اگر دولت لایحه‌ای به مجلس ارائه کند یا باید آن را تایید یا رد مطلق کرد یا تایید مشروط و یا آن را بررسی و مسکوت گذاشته و سپس یک بیانیه تفسیری ارائه شود.

مومنی‌زاده افزود: یکی دیگر از راه‌ها این است که مجلس با ارائه یک طرح به مسئله برجام ورود کند. همچنین ورود شورای عالی امنیت ملی و رد یا تصویب مطلق و یا مسکوت گذاشتن  آن یکی دیگر از راه‌های مذکور است. یکی دیگر از راه‌های ورود شورای عالی امنیت ملی این است که سیاست‌های کلی را به صورت شفاف ارائه داده و آن را در اختیار دولت بگذارد. یکی دیگر از مسائل مربوط به برجام باقی ماندن ایران ذیل فصل 7 تا 10 سال، دسترسی و نظارت‌های بسیار و نظام بازگشت‌پذیری است.

قدرت‌الله رحمانی: متن برجام ناشی از یک نگاه فرامتنی طرف مقابل و تیم مذاکره‌کننده کشورمان بوده است

در این نشست همچنین قدرت‌الله رحمانی گفت: در رابطه با ملاحظات و پیشنهادات مجلس در حوزه برجام لازم نیست که مفاد آن برخلاف اراده دولت باشد، از این‌رو می‌توان مواردی که مبهم بوده و در کمیسیون ویژه مطرح و دولت پاسخ به آنها داده و اعضا از آن اغنا شده‌اند، آنها را در بندهای مذکور پیشنهادی بیاورد. همچنین می‌توان مفاد و اظهارات مسئولان مربوطه را در آن قید کرد. از طرف دیگر نگاه ما به برجام می‌تواند هم درون‌متنی یا فرامتنی باشد.

وی ادامه داد: در کل مسئله حقوق بازتاب‌دهنده سیاست است. از این‌رو متن برجام ناشی از یک نگاه فرامتنی طرف مقابل و تیم مذاکره‌کننده کشورمان بوده است، بنابراین طرف مقابل از پایگاه دشمن‌انگاری وارد مذاکرات شده و شما را به مانند دشمن خود دیده و سعی کرده مانند دشمنش وارد تعامل شود، اما ما از این‌سو از خاستگاه دشمن‌زدایی وارد مذاکره شدیم.

موسوی: برجام در حال حاضر یک معاهده نیست اما در پایان 90 روز تعهدات سنگینی را برعهده ما می‌گذارد

در این نشست همچنین موسوی گفت: برجام دارای ابعاد مختلفی از جمله بُعد سیاسی، فنی، اقتصادی، اجتماعی، روانی و حقوقی است. از طرف دیگر به من نظر من برخی خطوط قرمز توسط برجام رعایت نشده است. به طور مثال لغو کامل و یکجای تحریم‌ها، عدم محدودیت در تحقیق و توسعه، نظارت پادمانی و متعارف هیچکدام رعایت نشده است.

وی درباره مسئله پروتکل الحاق گفت: این موضوع به صورت داوطلبانه طی 2 سال از سوی ایران انجام گرفت و مجلس هفتم نیز قانونی مصوب کرده و آن را ممنوع کرد. حال برخی می‌گویند که اگر پروتکل الحاقی را می‌خواهیم مجدداً اجرایی کنیم باید مجلس آن را تصویب کند. اما به نظر من اگر مجلس برجام را پذیرفت این بدان معناست که اجرای داوطلبانه 8 ساله نیز پذیرفته شده است.

وی درخصوص شرایط تصویب برجام در مجلس گفت: برجام در حال حاضر یک معاهده نیست اما در پایان 90 روز تعهدات سنگینی را برعهده ما می‌گذارد. از طرف دیگر براساس اصول 75 و 125 قانون اساسی، معاهدات باید به تصویب مجلس برسد، اما قطعاً برجام یک مسئله نظام بوده و ما را سال‌ها گریبانگیر خود می‌کند. از این‌رو کل نظام باید تصمیم بگیرد که آیا این توافق را قبول یا رد کند. در این رابطه سه حالت وجود دارد. یا اینکه آن را رد کرده یا نقاط گلوگاه را اعلام کند که لازمه آن از سرگیری مذاکرات بوده و یا بیانیه تفسیری در رابطه با برجام ارائه شود. در هر صورت هر اقدامی که قصد انجام آن را داریم، می‌بایست قبل از 90 روز صورت پذیرد.

این استاد دانشگاه گفت: حال اگر تصمیم نظام پذیرش برجام است، در مجلس نیازی به تصویب آن نسیت، بنابراین اگر تصویبی صورت بگیرد، باید آن را به شورای عالی امنیت ملی ارائه دهد تا آن شورا برجام را به صورت مصوبه قرار دهد، بنابراین طبق اصل 176 قانون اساسی، رهبر معظم انقلاب می‌بایست مصوبه مذکور را امضا کند که این موضوع به صلاح نیست، از این‌رو در این رابطه باید مجلس یا شورای عالی امنیت ملی تنها اقدام به صدور بیانیه‌ای در این رابطه کند.

بقایی: ما عضو کنوانسیون 69 معاهدات نیستیم و من اعتقاد ندارم که برجام را باید طبق این کنوانسیون ببینیم

در ادامه این نشست بقایی کارشناس وزارت خارجه گفت: دوستان تاکید کردند که مسئله تفسیر برجام بسیار مهم است، حال من باید بگویم که در حین و پس از مذاکرات، این موضوع مورد توجه بوده و بیشتر موارد در بیانیه وزارت خارجه منتشر شده است. از طرف دیگر یکسری از موارد مطرح شد که آنها براساس سناریوهای بدبینانه مطرح شده است. بهرحال دراین مدت موضوعی که از سوی غربی‌ها مورد دستاویز قرار گرفت، بحث هسته‌ای بود. از طرف دیگر براساس قطع‌نامه 2231 بعد از 10 سال این قطع‌نامه به صورت اتوماتیک لغو می‌شود. حال چگونه ممکن است که ایران بار دیگر ذیل فصل 7 قرار بگیرد؟

وی تصریح کرد: حال از طرف دیگر موضوع بازگشت تحریم ها با اشکال و بهانه‌های دیگر یکی دیگر از موضوعات مطروحه بوده است، از این‌رو در برجام آمده است که بازگشت به تحریم‌ها به صورت دیگر نقض برجام است. همچنین اینکه گفته می‌شود که ما نمی‌توانیم تعهدات و ادعاهای خود را پیگیری کنیم، به هیچ وجه درست نیست، زیرا در بیانیه وزارت خارجه آمده است که ایران از هیچ حق خود کوتاه نمی‌آید و عقب‌نشینی نمی‌کند.

بقایی ادامه داد: در نشست امروز درخصوص آیین‌نامه تنظیم توافقات بین‌المللی اشاراتی شد. در این آیین‌نامه تفاوت‌ها بین توافق حقوقی تشریفاتی و توافق حقوقی ساده را مطرح کرده، از طرف دیگر ما عضو کنوانسیون 69 معاهدات نیستیم و من اعتقاد ندارم که برجام را باید طبق این کنوانسیون ببینیم ولی به جهت اینکه بیشتر تحلیل‌ها براساس این کنوانسیون مطرح شد، باید بگویم بخشی از این کنوانسیون جزو حقوق عرفی است.

حبیب زاده: براساس توافق اگر برجام نقض شود تحریم‌ها برمی‌گردد

در ادامه حبیب‌زاده گفت: با توجه به اینکه قرار نیست لایحه‌ای از سوی دولت درخصوص برجام به مجلس داده شود، پیشنهاد می‌کنم که در قالب طرحی قانون نظارت بر نحوه اجرای برجام تدوین شود و در دل این طرح به ویژه مباحث نظارتی موارد و ملاحظات کمیسیون برجام قید شود. از طرف دیگر ما در شرایط کنونی جز صدور بیانیه تفسیری کار دیگری نمی‌توانیم بکنیم.

وی درخصوص موضوع نقض برجام و قطع‌نامه و شرایط پس از آن گفت: براساس توافق اگر برجام نقض شود تحریم‌ها برمی‌گردد و اگر قطع‌نامه نقض شود این موضوع بار دیگر به شورای امنیت رفته و قطعاً آنها بی‌تفاوت نمی‌مانند، از این‌رو ضمانت اجرایی در این حوزه متفاوت بوده و در صورت نقض قطع‌نامه 2231 قطع‌نامه دیگری صادر می‌شود.

عزیزی: برای تعهدات از سوی ایران که عمدتاً فنی بوده، نهاد فنی ناظر یعنی آژانس برای اجرای تعهدات وجود دارد

عزیزی نیز در ادامه درخصوص سیستم حل اختلاف گفت: این موضوع یکی از گلوگاه‌های اساسی در مسئله برجام است و نقد اساسی من در این حوزه این است که ما در برجام باید یک سیستم سیاسی را به جای سیستم حقوقی پیش‌بینی کردیم، البته این سیستم  دو ایراد دارد؛ زیرا وقتی که این حوزه سیاسی شود، هر طرف مذاکره‌کننده یک نماینده در آن هیات دارد، در حالی که تعهدات برجام از جمله رفع تحریم‌ها از سوی غرب و اجرای تعهدات از سوی ایران دوسویه است.

وی ادامه داد: از طرف دیگر برای تعهدات از سوی ایران که عمدتاً فنی بوده، نهاد فنی ناظر یعنی آژانس برای اجرای تعهدات وجود دارد ولی برای اجرای تعهدات از سوی غربی‌ها که عمدتاً حقوقی و فنی بوده، هیچ مکانیزمی و نهاد فنی‌ای پیش‌بینی نشده است. حال با توجه به وضعیت مذکور احتمال نقض تعهد از سوی ما مطرح نمی‌شود، اما وضعیت آمریکا و تغییرات سیاسی این امر را محتمل می‌کند که آنها عملاً دبه کنند، به طوری که تمام 11 نامزد جمهوری‌خواه گفته‌اند که برجام را اجرایی نمی‌کنند.

عزیزی افزود: به نظر من برای اجرای تعهدات غربی‌ها باید یک روش حقوقی تمهید می‌شد، به طوری که باید یک نهاد حقوقی با استفاده از داوری یا مراجعه به دیوان تمهید می‌شد؛ از این‌رو پیشنهاد من به مجلس این است که می‌توان دولت را ملزم به الحاق یک ضمیمه در رابطه با ارجاع هرگونه اختلاف ناشی از تفسیر و اجرای برجام به یک هیات داوری یا دیوان بین‌المللی دادگستری به برجام کرد تا در صورت عدم اجرای تعهدات از سوی غربی‌ها یک نهاد بین‌المللی تفسیر خود را در این رابطه ارائه دهد تا در نتیجه هزینه‌های سیاسی برای طرف غربی زیاد شود.

وی تصریح کرد: همچنین امکان عملی و حقوقی وجود دارد، از این‌رو یک سازوکار حقوقی را برای اجرای تعهدات از سوی غربی‌ها پیشنهاد کردیم. از سوی دیگر شرکت‌های اروپایی و آسیایی نیز با یک تضمین بیشتر حقوقی عمل می‌کنند و وارد معامله با ما خواهند شد. 

پایان پیام