به گزارش فرادید، محققان می‌گویند این مکان ۳۰۰۰ ساله مایایی در واقع یک نقشه عظیم به اندازه یک شهر است که «نظم جهان» را نشان می‌دهد. این ویرانه در بخش جنوب شرقی کنونی مکزیک، یک کازموگرام یا کیهان‌نگاره است؛ نمایشی از چگونگی درک کیهان توسط مردم باستان در آن منطقه.
این مکان که «آگوآدا فِنیکس» نام دارد، قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین معماری یادمانی در منطقه مایا است و از بسیاری از شهرهای باستانی آمریکای میانه بزرگ‌تر است. اگرچه ساخت آن یک پروژه بزرگ بوده، ممکن است اهمیت فرهنگی آن مردم را به مشارکت در ساخت آن ترغیب می‌کرد، بنابراین احتمال می‌رود سازندگان آن با اجبار کار نمی‌کردند.
در واقع، ساخت «آگوآدا فِنیکس» ممکن است برای مردم باستان یک فعالیت جمعی جشن‌گونه بوده، درست مانند چیزی که استون‌هنج در انگلیس ماقبل‌تاریخ بوده است. به گفته پژوهشگران: «رویدادهای ساخت‌وساز بزرگ و مراسم جمعی ممکن است شامل جشن‌ها، تبادل کالا بین گروه‌های مختلف و فرصت‌هایی برای یافتن همسر هم بوده باشد که شاید انگیزه اضافی برای گرد آمدن مردم فراهم می‌کرد.»
«آگوادا فِنیکس» به سال ۱۰۵۰ پیش از میلاد بازمی‌گردد، پیش از اختراع سیستم نوشتاری مایا، بنابراین هیچ سند مکتوبی از این مکان وجود ندارد. اینجا حدود سال ۷۰۰ پیش از میلاد متروک شد. دانشمندان بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ آن را بررسی کردند تا داده‌های بیشتری درباره آن به دست آورند. آن‌ها نه تنها اینجا را کاوش کردند، بلکه از تکنیک لیدار (تشخیص و اندازه‌گیری از راه دور با لیزر) استفاده کردند که در آن پرتوهای لیزر از هواپیما به زمین تابانده می‌شود و بازتاب نور برای ایجاد تصویر از منظر زمین استفاده می‌شود.
تحلیل آن‌ها نشان داده کیهان‌نگاره با استفاده از مجموعه‌ای از سازه‌ها شامل کانال‌ها، جاده‌ها و سدها ایجاد شده است. این سازه‌ها یکدیگر را قطع می‌کنند و مجموعه‌ای از شکل‌های صلیبی می‌سازند. اندازه این کیهان‌نگاره که ۹ در ۷.۵ کیلومتر است، با شهرهای آمریکای میانه‌ی بعدی از جمله تیکال و تئوتیواکان قابل‌قیاس و حتی بزرگ‌تر نیز هست.
در مرکز سازه، مجموعه‌ای از ساختمان‌ها و سکوی کوچکی وجود دارد که باستان‌شناسان آن را گروه E می‌نامند. این گروه شامل چندین گودال دفن‌شده می‌شد که اشیایی با احتمال معنای آیینی از جمله تزئینات سنگی سبز که ممکن است تمساح، پرنده و شاید زنی در حال زایمان را نشان دهند، ظروف سفالی و رنگ‌ها در آن‌ها یافت شد.
نقشه‌ای مبتنی بر لیدار از آگوآدا فِنیکس با خطوط سفید که محورهای شمال‌جنوب و شرق‌غرب مکان را نشان می‌دهند. فلات‌ها، راه‌های ارتباطی، گذرگاه‌ها، کانال‌ها و تالاب با رنگ‌های متفاوت به تصویر کشیده شده‌اند.
باوجوداینکه یک دریاچه کوچک آب کانال‌ها را فراهم می‌کرد، باستان‌شناسان اشاره کردند که اندازه عظیم کیهان‌نگاره و کوچک بودن دریاچه مانع از پر شدن طولانی مدت کانال‌ها می‌شد. همچنین هیچ نشانه‌ای از آبیاری کشاورزی یافت نشد که نشان می‌دهد کانال‌ها برای رشد محصول استفاده نمی‌شدند. کیهان‌نگاره در نهایت هنگام متروک شدن مکان در ۷۰۰ پیش از میلاد ناتمام ماند و برخی از کانال‌ها هرگز تکمیل نشدند.
محققان اشاره کردند که هیچ نشانه‌ای از سلسله‌مراتب اجتماعی در آگوآدا فِنیکس نیافتند، برخلاف مکان‌های مایایی بعدی مانند تیکال در گوآتمالا و کوپان در هندوراس که شواهدی از ساختار اجتماعی سختگیرانه مایا دارند.
تخمین زده می‌شود که بیش از ۱۰۰۰ نفر برای ساخت آگوآدا فِنیکس لازم بوده‌اند. شاید کسانی که مهارت‌ها و دانش تخصصی در رصدهای نجومی و محاسبات تقویمی داشتند، این کیهان‌نگاره بزرگ را طراحی کرده باشند.
درک معنای کیهان‌نگاره
درک معنای کیهان‌نگاره دشوار است، زیرا هیچ سند مکتوبی از آن زمان وجود ندارد، اما تاکِشی اینوماتا، استاد باستان‌شناسی دانشگاه آریزونا و پژوهشگر اصلی مطالعه که در زمینه مایا تخصص دارد، گفته که حرکت خورشید در طراحی آن بازتاب یافته است.
به گفته اینوماتا: «مردمی که از این مکان استفاده می‌کردند، احتمالاً فکر می‌کردند جهان برپایه محورهای شمال‌جنوب و شرق‌غرب نظم یافته است. محور شرق‌غرب با حرکت خورشید مرتبط بوده و احتمالاً به گذر زمان هم مربوط بوده است.»
«افزون بر این، سازندگان آگوآدا فِنیکس را در جهت مشخصی از طلوع آفتاب هم‌راستا کردند که با چرخه ۲۶۰ روزه مرتبط بود و این چرخه بعدها به مهم‌ترین چرخه تقویم آیینی مایا و آزتک تبدیل شد. بنابراین، آن‌ها احتمالاً فکر می‌کردند نظم فضا و زمان با هم مرتبط است.»
واکنش دانشمندان
پژوهشگرانی که در این پژوهش مشارکت نداشتند، واکنش‌های متفاوتی داشتند. مایکل اسمیت، استاد باستان‌شناسی دانشگاه ایالتی آریزونا گفته: «این مکان جذاب و مهم است، اما نویسندگان ثابت نکرده‌اند اینجا یک کیهان‌نگاره بوده. این تیم باید به‌درستی تعریف کند کیهان‌نگاره چیست و روش روشنی برای شناسایی آن ارائه دهد.»
دیگر پژوهشگران نسبت به یافته‌ها حمایت بیشتری نشان دادند. دیوید استوآرت، استاد هنر و نوشتار آمریکای میانه گفته: «با تحلیل بسیار دقیق تاکشی و تیمش، من این را یک کشف مهم می‌دانم.»
آرلِن چِیس، انسان‌شناس و سرپرست دپارتمان مطالعات فرهنگی تطبیقی در دانشگاه هیوستِن، نیز از یافته‌ها حمایت کرد و اشاره کرد که گودال‌های یافت‌شده در گروه E از ایده‌های تیم حمایت می‌کند. این گودال‌ها در مرکز سکونتگاه قرار داشتند و همواره به‌شکل الگوهای صلیبی چیده می‌شدند، شبیه چیدمان کلی مکان.
اِد بارنهارت، مدیر مرکز اکتشاف مایا هم گفته: «این گزارش بسیار هیجان‌انگیز است. هم کیهان‌نگاره و هم سیستم‌های کانال از نخستین نمونه‌های یافت‌شده در آمریکای میانه هستند.»
جیمز آیمرز، استاد انسان‌شناسی دانشگاه ایالتی نیویورک در جنیسیو نیز گفته که اینکه آیا این مکان می‌تواند به عنوان کیهان‌نگاره محسوب شود، بستگی به تعریف شما دارد. او افزود: «برای من، مهم‌ترین ادعای این مقاله اینست که این همه عظمت با مشارکت جمعی ساخته شده و نه به فرماندهی حکام قدرتمند.» این نکته با بسیاری از تفسیرهای جدید که بر اقدام جمعی به جای سلسله‌مراتب در آمریکای میانه تأکید دارند، همسو است.
∎