به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اصفهان، سید مهدی سیدین‌نیا، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان سه شنبه سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در استان اصفهان با اشاره به جایگاه بنیادین نویسنده در زنجیره تولید کتاب، اظهار کرد: نویسنده رکن اساسی و نخستین حلقه در مسیر شکل‌گیری کتاب است و اگر نویسنده نباشد، تولید و عرضه کتاب نیز معنا و موجودیتی نخواهد داشت.
وی افزود: امروز تولید کتاب در کشور با مشکلاتی از جمله تورم و هزینه‌های بالای انتشار روبه‌روست و در سال‌های اخیر گرانی کاغذ، کاهش یارانه‌های نشر و نبود حمایت‌های کافی از نویسندگان و ناشران، از موانع اصلی پویایی جریان کتاب و کتابخوانی در کشور به شمار می‌رود.
وی تصریح کرد: با وجود تمام این چالش‌ها، تلاش فعالان حوزه نشر و کتاب در شرایط دشوار اقتصادی شایسته قدردانی است. آنان با عشق و دغدغه فرهنگی در مسیر ترویج اندیشه قلم می‌زنند و آثار خود را به جامعه عرضه می‌کنند، هرچند در مسیر عرضه و توزیع نیز با مشکلات ساختاری متعددی روبه‌رو هستند.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان بر ضعف فرهنگ مطالعه در جامعه امروز تأکید کرد و گفت: متأسفانه سرانه مطالعه و اقبال عمومی به کتاب در میان اقشار مختلف جامعه پایین است و کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی باید برای احیای این فرهنگ، نقش فعال‌تری ایفا کنند. باید بتوانیم کتاب را به زندگی روزمره مردم بازگردانیم و آن را از حالت تشریفاتی و مناسبتی خارج کنیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به جایگاه کتاب در اندیشه رهبر معظم انقلاب اشاره کرد و افزود: دو جمله از فرمایشات ایشان درباره کتاب بسیار گویا و الهام‌بخش است؛ فرآیند کمال بشری به وسیله کتاب تحقق می‌یابد و کتاب مادر تمدن‌ها و عصاره آن‌هاست. سیدین‌نیا تأکید کرد: با الهام از این نگاه عمیق باید باور کنیم که کتاب مادر تمدن و اساس پیشرفت و تمدن‌سازی در جمهوری اسلامی ایران است و تحقق تمدن نوین اسلامی بدون توجه به کتاب، مطالعه و ارتقای فرهنگ عمومی ممکن نخواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: در آستانه هفته کتاب، همه دستگاه‌ها و نهادهای فرهنگی باید هم‌افزایی و همراهی بیشتری برای ارتقای فرهنگ مطالعه و تقویت جریان نشر داشته باشند، چراکه اعتلای فرهنگی جامعه از مسیر کتاب می‌گذرد.
رویکرد تازه و متنوع در برنامه‌های هفته کتاب
محمدعلی جعفری، معاون فرهنگی و رسانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان نیز ضمن تشریح جزئیات برنامه‌های امسال هفته کتاب، اظهار کرد: امسال برنامه‌ها با رویکردی جدید و متفاوت برگزار می‌شود تا فضایی تازه و متنوع برای علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی فراهم آید و برنامه‌ها از حالت تکراری خارج شود. وی افزود: هفته کتاب یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی کشور است که هر سال در استان‌ها با محوریت استانداران و همکاری همه دستگاه‌های فرهنگی برگزار می‌شود.
جعفری با اشاره به مشارکت گسترده دستگاه‌های مختلف در این رویداد گفت: آموزش و پرورش، شهرداری اصفهان، دانشگاه‌ها، مؤسسات فرهنگی و هنری و نهادهای مرتبط با کتاب، با همکاری متقابل، در برگزاری برنامه‌ها سهیم هستند و شهرستان‌های استان نیز با برنامه‌های به‌روزتر و متنوع‌تر نسبت به سال‌های گذشته حضور پررنگ خواهند داشت.
وی افزود: بخش مهمی از برنامه‌ها به فعالیت‌های تخصصی دانشگاه‌ها اختصاص یافته است و دانشگاه اصفهان، دانشگاه آزاد اسلامی و دیگر مراکز علمی در اجرای نشست‌های علمی و پژوهشی مشارکت دارند. همچنین هر روز در کتابخانه‌های شهرداری برنامه‌های متنوعی برگزار می‌شود و در کنار آن نمایشگاه کتاب با حضور ناشران اصفهانی و کشوری برپا خواهد شد.
معاون فرهنگی و رسانه اداره کل ارشاد اصفهان با اشاره به جزئیات نمایشگاه گفت: این نمایشگاه شامل چهار هزار عنوان کتاب با تخفیف ۲۰ درصدی است و در چهارباغ عباسی برگزار می‌شود و تلاش شده تا تمام سلایق فرهنگی جامعه از کودک و نوجوان تا بزرگسال پوشش داده شود. بخشی از برنامه‌ها به حوزه‌هایی چون استعدادیابی کودکان و نوجوانان، ارزیابی حافظه، تحلیل فیلم و معرفی کتاب اختصاص دارد.
جعفری در ادامه سخنان خود به نشست‌های علمی و فرهنگی متعدد هفته کتاب اشاره کرد و گفت: نشست‌هایی با موضوعاتی نظیر توانمندسازی زنان در مطالعه، کتاب حکمرانی نوین در میدان رسانه، تحلیل فیلم درباره معایب کمال‌گرایی، معرفی کتاب‌های ایرانی و بررسی نقش ایرانیان به‌عنوان کهن‌ترین مستندنویسان جهان برگزار خواهد شد. همچنین در شهرهای دوستدار کتاب مانند جلال‌آباد و شاهین‌شهر نیز برنامه‌های متنوعی برگزار می‌شود.
وی با تأکید بر سیاست‌های کلی نظام فرهنگی در طراحی و اجرای برنامه‌ها گفت: انتظار ما از جامعه رسانه‌ای استان این است که با اطلاع‌رسانی دقیق و گسترده، زمینه تأثیرگذاری بیشتر برنامه‌ها فراهم شود، چرا که اگر پوشش رسانه‌ای مناسب انجام نشود، اثربخشی فرهنگی آن کاهش خواهد یافت.
جعفری به نقش برنامه‌های کودک و نوجوان در توسعه فرهنگ مطالعه اشاره کرد و اظهار کرد: مؤسسات فرهنگی فعال استان در حوزه کودک و نوجوان بخش مهمی از بار برنامه‌ها را بر دوش دارند و کودکان با فرآیند تولید کتاب از مرحله نگارش تا چاپ و عرضه آشنا می‌شوند و در کارگاه‌های آموزش نویسندگی و هنرهای سنتی ایرانی شرکت خواهند کرد. وی همچنین به طرح یارانه کتاب اشاره کرد و افزود: امسال یک میلیارد تومان یارانه کتاب با استفاده از کد ملی به خریداران اختصاص یافته است و حدود ۹۰ کتاب‌فروشی در استان اصفهان در این طرح مشارکت دارند.
معاون فرهنگی و رسانه اداره کل ارشاد اصفهان درباره مقابله با چاپ‌های غیرمجاز کتاب نیز گفت: متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد افزایش کتاب‌های کپی و غیرقانونی بوده‌ایم که با نام‌های جعلی و تخفیف‌های غیرواقعی در برخی نمایشگاه‌ها عرضه می‌شوند و لازم است با همکاری دستگاه‌های نظارتی و امنیتی با آن مقابله شود.
وی در پایان تأکید کرد: وضعیت کتاب‌فروشی‌های استان مطلوب است و بسیاری از آن‌ها به مکان‌های فرهنگی پویا تبدیل شده‌اند که در آن‌ها علاوه بر خرید کتاب، امکان مطالعه، گفت‌وگو و صرف صبحانه نیز فراهم است. برنامه‌های هفته کتاب با هدف ترویج فرهنگ مطالعه، افزایش سرانه کتابخوانی و پیوند هرچه بیشتر مردم با کتاب طراحی شده است و اطلاع‌رسانی دقیق رسانه‌ها می‌تواند به گسترش جریان کتابخوانی کمک مؤثری کند.
وضعیت مطالعه و عملکرد کتابخانه‌ها
سجاد کرم، سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان، با اشاره به وضعیت مطالعه و عملکرد نهاد کتابخانه‌ها، اظهار کرد: طی سال‌های اخیر با وجود رشد فضای مجازی و افزایش مصرف محتوای دیجیتال، میزان مطالعه مکتوب در جامعه کاهش یافته است و این کاهش در رفتار و سبک زندگی مردم کاملاً مشهود است. بسیاری از خانواده‌ها که پیش‌تر برای فرزندان خود کتاب داستان تهیه می‌کردند، اکنون وقت فرزندان خود را در فضای مجازی سپری می‌کنند.
وی با اشاره به مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی افزود: نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که سرانه مطالعه در کشور روندی نزولی دارد و باید با سیاست‌گذاری‌های تازه و متناسب با شرایط روز، زمینه بازگشت خانواده‌ها و به‌ویژه کودکان به فضای کتاب فراهم شود.
سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان ادامه داد: آمارهای به‌دست‌آمده از سامانه‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نشان می‌دهد که در استان اصفهان طی سال جاری بیش از دو میلیون و هفتصد هزار جلد کتاب به امانت گرفته شده است که نسبت به سال گذشته رشد قابل‌توجهی را نشان می‌دهد. در حال حاضر حدود ۶۹۰ هزار نسخه کتاب در بخش کودک کتابخانه‌های عمومی استان موجود است و از ابتدای سال تاکنون بیش از ۱۸ هزار و ۸۰۰ جلد کتاب در قالب طرح‌های مختلف اهدا شده است.
وی با تأکید بر نقش خانواده‌ها در شکل‌گیری عادت مطالعه کودکان گفت: بخش کودک کتابخانه‌ها تقویت شده و فعالیت‌هایی همچون خرید اسباب‌بازی‌های آموزشی، تهیه کتاب‌های پارچه‌ای و برگزاری بازی‌های مشارکتی برای کودکان در دستور کار قرار گرفته است تا پیوندی جذاب میان کتاب و بازی ایجاد شود و کودکان در فضایی شاد و خلاق با کتاب آشنا شوند.
کرم همچنین به وضعیت نگهداری و حفاظت از نسخ خطی و منابع ارزشمند اشاره کرد و اظهار کرد: مجموعه‌ای از این آثار در قالب بانک‌های اطلاعاتی و نسخه‌های دیجیتال نگهداری می‌شود و بخشی از آن‌ها از طریق همکاری با آستان قدس رضوی و برخی دستگاه‌های فرهنگی و میراثی دیجیتال‌سازی شده و در اختیار پژوهشگران قرار گرفته است.
وی ضمن قدردانی از همکاری رسانه‌ها و فعالان حوزه کتاب و فرهنگ، بر ضرورت استمرار حمایت از برنامه‌های ترویجی و همکاری دستگاه‌های فرهنگی برای افزایش سرانه مطالعه تأکید کرد و گفت: تجربه نشان داده است که با برنامه‌ریزی خلاقانه و همراهی نهادهای فرهنگی می‌توان نسل تازه‌ای از کتاب‌خوانان را تربیت کرد.
مشارکت مردمی و برنامه‌های خلاقانه کتابخانه‌ها
امیرهلاکویی، معاون امور کتابخانه‌ها و همکاری‌های اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان، با تشریح برنامه‌ها و چالش‌های ساختاری حوزه کتاب و کتابخوانی اظهار کرد: در هفته کتاب امسال بیش از هزار و ۴۰۰ برنامه در کتابخانه‌های عمومی استان برگزار می‌شود که تمرکز آن بر حضور و مشارکت مردمی است. وی افزود: جشنواره‌های متنوع فرهنگی از جمله جشنواره پاییزی فصل آگاهی؛ مهر بیداری با اجرای ۲۵۰۰ برنامه فرهنگی در دست اجرا هستند و جشنواره مادران قصه‌گو با هدف تربیت مادران فعال در حوزه قصه‌گویی و ترویج کتابخوانی در خانواده‌ها برگزار خواهد شد.
وی به جشنواره نذر صدا و نذر کتاب اشاره کرد و گفت: این اقدام مردمی منجر به اهدای حدود یک میلیون جلد کتاب توسط مردم استان اصفهان در چند سال اخیر شده است. امیرهلاکویی افزود: جشن بزرگ هفت کتاب با همکاری بنیاد شهید و امور ایثارگران برگزار خواهد شد و همزمان رونمایی کشوری از سه اثر ادبی شامل تب ناتمام، همسر آتش و برف و خانم ما انجام می‌شود.
معاون امور کتابخانه‌ها و همکاری‌های اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان از اجرای ویژه‌برنامه‌هایی برای گروه‌های سنی مختلف خبر داد و گفت: جشنواره مدال در کاشان با حضور ۵۰۰ نوجوان و نونهال برگزار می‌شود و هر یک بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب در یک سال مطالعه کرده‌اند. همچنین دومین دوره جشن کتاب کودک و نوجوان با اجرای کامل توسط کودکان و نوجوانان در شهرستان نجف‌آباد برگزار می‌شود و از ۷۰ برگزیده استان تقدیر خواهد شد.
وی به ساختار مدیریتی حوزه کتاب و چالش‌های چنددستگی دستگاه‌های فرهنگی اشاره کرد و اظهار کرد: حدود ۱۳۰ دستگاه فرهنگی کشور بودجه فرهنگی دریافت می‌کنند، اما هیچ‌یک متولی مشخصی برای موضوع کتاب و کتابخوانی نیستند. بر اساس قانون مصوب سال ۱۳۸۲ نهاد کتابخانه‌های عمومی با هدف حذف موازی‌کاری و چابک‌سازی در حوزه کتاب تأسیس شد، اما هنوز نهادهای مختلف از جمله آموزش و پرورش، شهرداری‌ها و سازمان تبلیغات به‌صورت موازی فعالیت دارند.
هلاکویی افزود: استان اصفهان در شاخص‌هایی چون تعداد اعضای امانتی، تعداد کتاب‌های موجود و خرید منابع جزو استان‌های برتر کشور است و طی یک سال گذشته بیش از دو میلیون و ۷۰۰ هزار جلد کتاب از طریق کتابخانه‌های عمومی استان به امانت رفته است.
وی با اشاره به اهمیت خانواده در ترویج فرهنگ مطالعه اظهار کرد: نخستین حلقه تأثیرگذار بر کتابخوانی، خانواده است و تا زمانی که فضای کتاب در خانه و مدرسه تقویت نشود، انتظار افزایش سرانه مطالعه واقعی ممکن نخواهد بود. در برخی مدارس هنوز کتاب‌های غیر درسی برای دانش‌آموزان ممنوع است، در حالی که باید فرهنگ آزادخوانی در نظام آموزشی تقویت شود.
معاون امور کتابخانه‌ها و همکاری‌های اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان اصفهان خاطرنشان کرد: باوجود محدودیت‌ها، اصفهان در حوزه کتابخوانی و عضویت در کتابخانه‌ها جایگاه ممتاز کشوری دارد و تلاش مجموعه نهاد کتابخانه‌های عمومی استان بر این است که با همکاری دستگاه‌های فرهنگی، زمینه دسترسی و علاقه‌مندی بیشتر مردم به کتاب فراهم شود.
∎