سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرجانه حسین زاده: نفس‌زنان مسیر پلکانی روستای سه‌هزار ساله کنگ را بالا می‌روم. خانه‌های خشتی با دیوارهای کاهگلی و شمعدانی‌های کنار پنجره‌ها و عطر خاک و نان تازه بیشتر از هرچیزی توجهم را جلب می‌کند. اینجا، در دلِ این روستای کهن، زندگی با تمام سادگی‌اش جریان دارد. مسیر «بالا ده» را ادامه می‌دهم و به پی‌قلعه می‌رسم که تابلوی آبی «دبیرستان حضرت فاطمه (س)» به چشمم می‌خورد. کتابخانه سیار «پیک دانایی یازده» روبه‌روی درب این دبیرستان در کنجی دنج، رنگ و بوی دیگری به محیط روستا بخشیده است.
این کتابخانه وانتی رنگارنگ با نقاشی‌های کودکانه دارد که مانند یک نگین در میان بافت سنتی روستا می‌درخشد، هم‌زمان با رسیدنم صدای زنگ آخر دبستانی که در نزدیکی کتابخانه سیار است شنیده می‌شود و بلافاصله دور تا دور کتابخانه از دخترکان قد و نیم‌قد با روپوش‌های سرمه‌ای و مقنعه‌های سفید پر می‌شود و هیاهوی دلنشینی فضا را لبریز می‌کند. گروهی دیگر با شور و شوق وصف‌ناپذیری به سمت کتابخانه هجوم می‌آورند، دست همهگیشان کتاب‌هایی است که هفته قبل به امانت گرفته‌اند.
لحظه دیدار با یار مهربان
ساعت از حوالی ۱۳ گذشته و دختران دانش‌آموز در صف منتظرند تا نوبتشان شود و کتاب یا کتاب‌های قبلی که هفته گرفته‌اند را تحویل دهند و کتاب‌های جدید امانت بگیرند. بعضی دیگر، با چشمانی کنجکاو، در میان قفسه‌های رنگارنگ به دنبال گمشده خود می‌گردند، قصه‌ای نو، داستانی هیجان‌انگیز، یا شاید دریچه‌ای به دنیایی دیگر.
مسئول مهربان کتابخانه با صبر و حوصله به تک‌تک بچه‌ها کمک می‌کند. او مثل یک راهنما، آن‌ها را در دنیای کتاب‌ها همراهی می‌کند و با معرفی کتاب‌های مناسب، آن‌ها را به خواندن تشویق می‌کند. اینجا، کتاب‌ها پلی هستند بین دنیای کودکی و بزرگسالی، بین واقعیت و خیال، و بین دیروز و فردا. پیک دانایی یازده، چراغی است که در دل روستای کنگ روشن شده و امید را در دل کودکان این سرزمین زنده نگه می‌دارد.
فضایی صمیمی و دلنشین
فضا گرم و صمیمی است هرکدام از بچه‌ها با مسئول کتابخانه دقیقه‌ها گفت‌وگو می‌کنند، قفسه‌های کتاب پر از آثار رنگارنگ متعلق به کودک و نوجوان است، دیوارهای کتابخانه سیار با نقاشی‌های کودکانه تزئین شده‌اند، برخی از بچه‌ها روی صندلی‌های اطراف نشسته‌اند و غرق در خواندن کتاب هستند. بعضی‌ها هم در گوشه‌ای دورِهم جمع شده‌اند و با صدای بلند برای هم قصه‌ای که هفته قبل خوانده‌اند را تعریف می‌کنند. خنده‌هایشان در فضا می‌پیچد و حس خوبی را به هر رهگذری منتقل می‌کند.
بیشتر از یک کتابخانه
حمید فیضی، مسئول «کتابخانه سیار پیک دانایی ۱۱» در خصوص این کتابخانه گفت: پیک دانایی یازده فقط یک کتابخانه نیست، بلکه یک پاتوق فرهنگی است. جایی که بچه‌ها بعد از مدرسه دور هم جمع می‌شوند، کتاب می‌خوانند، با هم گفت‌وگو می‌کنند و از بودن در کنار هم لذت می‌برند.
وی افزود: کتابخانه سیار «پیک دانایی یازده» که به نام شهدای طرقبه مزین شده، از خرداد ۱۴۰۲ فعالیت خود را آغاز کرد و با هدف توسعه عدالت فرهنگی به خدمت‌رسانی فرهنگی مشغول است. این کتابخانه با بیش از ۷۰۰ عضو و ۳۰۰ عضو فعال، توانسته است شور کتابخوانی را در دل کودکان و نوجوانان روستاهای محروم زنده کند.
فیضی بیان کرد: کتابخانه سیار «پیک دانایی یازده» برای فراهم‌سازی دسترسی به منابع مطالعاتی در مناطق فاقد کتابخانه در پنج روستای ازغد، جاغرق، نقندر، کنگ و طرقدر مشغول خدمت‌رسانی است و هر روز در یکی از این پنج روستا فعالیت دارد.
وی با بیان اینکه با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای و جمعیتی در برخی روستاها، ایجاد کتابخانههای ثابت کار ساده‌ای نیست، گفت: کتابخانههای سیار با قابلیت خدمت‌رسانی به چندین روستا، توانسته‌اند جایگزینی مؤثر و کارآمد باشند. «پیک دانایی یازده» اکنون با بیش از ۷۰۰ عضو به یکی از پرمخاطب‌ترین کتابخانههای سیار منطقه تبدیل شده است.
چالش‌های کتابخانههای سیار
حمید فیضی با اشاره به چالش‌های این کتابخانه گفت: رانندگی در جاده‌های کوهستانی، شرایط سخت آب‌وهوایی، کمبود جای پارک، حفظ سلامت کتاب‌ها در برابر رطوبت و قطعی‌های مکرر برق و اینترنت برخی از مشکلات و مصائب این حرفه هستند. با این حال، عشق به خدمت فرهنگی و استقبال پرشور کودکان و نوجوانان، انگیزه‌ای مضاعف برای کتابداران کتابخانههای سیار فراهم کرده است.
وی افزود: از سویی دیگر کتابخانههای سیار محیطی شادتر و مفرح‌تر از کتابخانههای عمومی ثابت دارند و اغلب این کتابخانه‌ها رویدادهایی نظیر بازی‌های فکری، قصه‌گویی و مسابقات فرهنگی هم مستمرا برگزار می‌کنند.
کسبه ابتدا مقاومت کردند و پس از مدتی فرزندانشان عضو کتابخانه شدند
فیضی گفت: این ویژگی باعث شده تا کودکان با اشتیاق بیشتری به کتابخانه جذب شوند. یکی از خاطرات شیرین آغاز فعالیت این کتابخانه، برخورد اولیه با کسبه‌ای بود که در ابتدا مخالف حضور کتابخانه‌سیار بودند اما پس از آشنایی با اهداف فرهنگی آن، فرزندان خود را عضو کتابخانه کردند.
حمید فیضی گفت: عضویت در این کتابخانه رایگان است و هر عضو می‌تواند تا پنج کتاب به مدت دو هفته به امانت بگیرد. تمدید کتاب‌ها نیز به صورت حضوری یا تلفنی امکان‌پذیر است.
برنامه‌های فرهنگی این کتابخانه سیار
وی با اشاره به برنامه‌های فرهنگی و هنری این کتابخانه سیار گفت: ما هم‌زمان با امانت دادن کتاب برخی روزها مسابقات نقاشی، رنگ‌آمیزی، داستان‌پردازی، پانتومیم و گل یا پوچ در روستاها برگزار می‌کنیم که همواره با استقبال گسترده کودکان همراه بوده است.
این کتابدار اظهار کرد: لحظات شیرینی که کودکان در ساعات اولیه صبح برای تعویض کتاب منتظر می‌مانند لحظاتی به یادماندنی و تاثیرگذار هستند، لحظاتی که امید به آینده‌ای روشن را می‌توان در چشم‌های نسل جدید کتابخوان دید.
کتاب و کتابدار، مرهمی بر زخم‌های کودکان
وی با ذکر خاطره‌ای گفت: وقتی زنگ آخر مدارس می‌خورد، دور تا دور کتابخانه سیار خیلی شلوغ می‌شود، من همیشه می‌گویم بچه‌ها صف تشکیل بدهند، به ترتیب جلو بیایند و کتاب قبلی را پس بدهند و کتاب جدید بگیرند، من هم کتاب‌ها را ثبت کنم. یکبار در یکی از روستاهای طرقبه یکی از بچه‌ها گفت «یک نفر آمده و چندکتاب برداشته و رفته» هفته بعد وقتی آن دانش‌آموز آمد به او گفتم «من متوجه شدم هفته قبل چند کتاب را بدون ثبت‌کردن، بردی» از او خواستم دفعه بعد با پدرش بیاید، او گفت «پدرم فوت کرده» و گفت «من هر هفته از اینجا به محل کارم می روم و تا آخر شب آنجا هستم، این زمانی که در صف می‌ایستم همیشه باعث می‌شود دیر به محل کارم برسم، برای همین هفته قبل مجبور شدم سریع بروم».
حمید فیضی گفت: این برای بنده درسی شد تا بدانم هر کدام از این بچه‌ها در دنیای خودشان با مشکلات متعددی سر و کار دارند، لذا کتاب و کتابدار، باید مرهمی بر زخم‌هایشان باشد.
مسئول این کتابخانه سیار از مردم و خیرین خواست تا بیشتر قدر کتابخانههای عمومی را بدانند و ادامه داد: ما خیر مدرسه‌ساز خیلی داریم اما چرا نباید خیر کتابخانه‌ساز داشته باشیم؟ خدمات کتابخانه‌ها دست‌کمی از مدارس ندارند و می‌توانند بستری برای رشد فرهنگی همه اقشار جامعه باشند، امیدوارم بتوانیم از کمک خیرین هم در این حوزه استفاده کنیم.
وی افزود: هر کتابخانه عمومی حدود ۳۰ هزار کتاب دارد امروزه در هر محله‌ای یک کتابخانه مجهز وجود دارد، منابع کتابخانههای عمومی خیلی بیشتر از کتابخانههای سیار هستند اما کتابخوانان در شهرهای بزرگ شاید به خاطر دسترسی به منابع دیجیتال آنقدر که باید از کتابخانه‌ها بهره نمی‌برند.
∎