به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، احمد رضایی، عضو هیئت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه بین‌المللی قم و دبیر علمی «همایش ملی پژوهش‌های بلاغی» در نشست خبری که صبح امروز، یکشنبه ۱۸ آبان ماه در تالار فرهنگ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه قم برگزار شد، با اشاره به اهمیت جایگاه دانش بلاغت در میان علوم ادبی و قرآنی، گفت: بلاغت از نخستین قرون اسلامی یکی از پایه‌های اصلی پژوهش‌های زبانی و تفسیری بوده و امروزه نیز نقشی اساسی در فهم متون دینی و زیبایی‌شناسی ادبیات ایفا می‌کند.
وی افزود: مطالعات بلاغی، چه در ادبیات فارسی و چه در ادبیات عربی، از نخستین سده‌های اسلامی مورد توجه بوده است. در ابتدا، این دانش در میان متکلمان و مفسران قرآن شکل گرفت و از قرن دوم هجری به بعد، گسترش یافت. در قرن چهارم هجری، در میان علمای کلام رواج بیشتری پیدا کرد و از قرن پنجم به بعد، به‌طور جدی وارد حوزه مطالعات ادبی شد.
دبیر علمی همایش «پژوهش‌های بلاغی» بلاغت را دانشی وسیع دانست که مجموعه‌ای از مباحث مربوط به زبان، معنا، زیبایی‌شناسی و تأثیرگذاری سخن را در بر می‌گیرد و بیان کرد: اهمیت این دانش ایجاب می‌کرد که همایشی تخصصی برای بررسی و تبیین آن برگزار شود. همایش ملی پژوهش‌های بلاغی از نخستین رویدادهایی است که به‌طور ویژه به این عرصه اختصاص یافته است.
رضایی در تشریح روند شکل‌گیری این رویداد گفت: طرح برگزاری همایش با همکاری اعضای هیئت علمی دانشکده ادبیات در سال گذشته مطرح شد و پس از طی مراحل اداری، در بهمن‌ماه سال گذشته به‌صورت رسمی اعلام گردید. این همایش در محورهای گوناگون از جمله علوم بلاغی، زبان‌شناسی، نقد ادبی و حتی حوزه‌هایی چون سینما و بلاغت در حدود ده شاخه برگزار می‌شود.
وی ضمن اشاره به مبانی نظری بلاغت تصریح کرد: بلاغت در تعریف تخصصی خود، عبارت است از رساندن پیام از سوی فرستنده به گیرنده، به شیوه‌ای که روشن، بی‌ابهام و مؤثر باشد. به‌گونه‌ای که مخاطب پیام را دریابد و پاسخی متناسب ارائه کند. فصاحت، در مقابل، بیشتر ناظر به گزینش درست و زیبای واژه‌ها و ساختارهایی است که باعث می‌شوند پیام مؤثرتر منتقل شود.
دبیر علمی همایش در تبیین پیشینه تاریخی این دانش افزود: در آغاز، تمرکز بلاغت بر فهم آیات قرآن بود. این پرسش مطرح می‌شد که با آن‌که قرآن به زبان عربی مبین نازل شده است، چه ویژگی‌هایی در ساختار زبانی آن وجود دارد که آن را از دیگر متون متمایز می‌سازد و سبب می‌شود خداوند انسان‌ها را به تحدی فراخواند.
وی در ادامه با اشاره به ریشه‌های کلاسیک بلاغت گفت: پیش از تمدن اسلامی نیز در یونان باستان، مباحثی درباره‌ی تأثیر زبان در آثار خطابه ارسطو و دیگران وجود داشت. اما در تمدن اسلامی، بلاغت دو مرحله مهم را پشت سر گذاشت که نخست، دوره تفسیر و کلام و دوم، ورود به مطالعات ادبی بود. در این دوره، پژوهشگران می‌کوشیدند ویژگی‌هایی را که زبان ادبی را از زبان عادی متمایز می‌سازد، بشناسند. نکته جالب این است که بسیاری از محققان برجسته‌ی این حوزه ایرانی بوده‌اند.
رضایی با اشاره به آثار بلاغی قرون گذشته گفت: در ابتدا، مطالعات بلاغی به قرآن اختصاص داشت و آثاری با نام‌هایی چون «مَجازُ القرآن» تألیف شد که به بحث درباره وجود یا عدم کاربرد مجاز در قرآن می‌پرداختند.
وی در پایان با اشاره به مشارکت گسترده پژوهشگران در این همایش گفت: در همایش «پژوهش‌های بلاغی»، حدود ۱۵۰ مقاله به دبیرخانه ارسال شد که از میان آن‌ها ۱۰۳ مقاله دارای شاخص‌های علمی لازم تشخیص داده شد. در روز ۲۰ آبان، ۲۵ مقاله منتخب در قالب پنج پنل تخصصی ارائه خواهد شد.
پذیرش ۱۰۳ مقاله در دبیرخانه همایش «پژوهش‌های بلاغی»
همچنین در بخش دیگر این نشست محمود مهرآوران، دبیر اجرایی همایش «پژوهش‌های بلاغی» با بیان اینکه این رویداد علمی با حضور استادان سرشناس زبان و ادبیات فارسی و عربی در دانشگاه قم برگزار می‌شود، گفت: از سال گذشته که برگزاری همایش در سایت رسمی اعلام شد، محورهای ده‌گانه آن معرفی گردید. قرار بود این رویداد در اردیبهشت‌ماه سال جاری برگزار شود، اما وقوع جنگ ۱۲روزه تحنیلی موجب شد تا برگزاری آن به تعویق افتد. پس از بازگشایی دانشگاه و تمدید فراخوان، تا نیمه مهرماه مقالات دریافت شد و در مجموع ۱۰۳ مقاله برای همایش پذیرفته گردید.
وی افزود: از میان آثار دریافتی، ۲۲ مقاله به عنوان مقالات برگزیده انتخاب شده که در روز همایش از مجموعه چاپی آن رونمایی می‌شود. همچنین ۱۲ مقاله برگزیده برای انتشار در شماره ویژه مجله پژوهش‌های دستوری و بلاغی انتخاب شده است. سایر مقالات نیز به‌صورت الکترونیکی در سایت همایش در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.
مهرآوران با اشاره به برگزاری پنج نشست تخصصی در این همایش عنوان کرد: در هر پنل پنج مقاله ارائه می‌شود و مجموعاً ۲۵ مقاله به‌صورت سخنرانی مطرح خواهد شد. سخنران اصلی مراسم افتتاحیه نیز از استادان برجسته‌ی ادبیات فارسی حضور خواهند داشت.
وی درباره اهداف برگزاری این رویداد علمی تصریح کرد: هدف اصلی ما برپایی همایشی تخصصی در حوزه بلاغت است؛ دانشی که به‌حق، مادر همه مطالعات ادبی به‌شمار می‌رود. بلاغت دانشی میان‌رشته‌ای است و همه حوزه‌های علوم انسانی با آن ارتباط دارند. این علم، لایه‌ی دوم معنا را در زبان می‌کاود و به ما می‌آموزد که چگونه معناهای نهفته در متون، از جمله قرآن کریم را دریابیم. بدون بلاغت، فهم مفاهیم عمیق قرآن و ادبیات ممکن نیست.
مهرآوران در توضیح دیگر اهداف همایش گفت: یکی از مقاصد این رویداد، آشنایی با رویکردهای جدید بلاغت در دوران معاصر و بررسی آخرین دستاوردهای علمی در این زمینه است. بلاغت نوین در عین تکیه بر میراث سنتی، ساختاری تازه یافته و با حوزه‌هایی چون زبان‌شناسی، سبک‌شناسی، نقد ادبی، موسیقی کلام، هنر، رسانه و تفسیر پیوند خورده است. در این همایش نیز مقالاتی از این شاخه‌ها ارائه می‌شود.
دبیر اجرایی همایش ملی پژوهش‌های بلاغی افزود: دانشگاه قم به دلیل حضور استادان برجسته در دو گروه زبان و ادبیات فارسی و عربی، میزبان این رویداد علمی شده است. آثار ارزشمند استادان از جمله کتاب‌های «استعاره و تشبیه» از نمونه‌های مرجع در این زمینه به‌شمار می‌روند.
وی در ادامه از استقبال گسترده پژوهشگران از این همایش خبر داد و گفت: با وجود فرصت محدود، بیش از ۴۰هزار بازدید از سایت همایش ثبت شده است و این نشان می‌دهد که جامعه علمی کشور توجه ویژه‌ای به موضوع بلاغت دارد.
دبیر اجرایی این همایش همچنین از برگزاری نشست‌های مقدماتی در فضای مجازی خبر داد و عنوان کرد: در ماه‌های گذشته، هر دو هفته یک پیش‌همایش با حضور استادان برگزار شد. موضوعاتی چون بلاغت در داستان، بلاغت در گفتمان، بلاغت در شعر غیرایرانی و بلاغت در تحلیل انتقادی گفتمان از جمله مباحث نو و پرمخاطب این جلسات بودند.