آلودگی صوتی یکی از موارد رایج و خاموش در کلانشهرها به‌ویژه پایتخت بوده که پیامدهای مخرب آن بسیار بیشتر از آلودگی هواست؛ اما از آنجا که آثار آن مانند تنگی نفس زیاد مشهود نیست، توجه چندانی به آن نمی‌شود.
آلودگی صوتی فراتر از یک عامل مزاحم است؛ طبق تحقیقات سازمان جهانی بهداشت، این پدیده پس از آلودگی هوا، دومین عامل محیطی تأثیرگذار بر سلامت انسان محسوب می‌شود و پیامدهای آلودگی صوتی روی سلامت جسمی، سلامت روانی و کیفیت زندگی بسیار تأثیرگذار است.
استفاده نکردن از روکش مناسب برای خیابان‌ها، استفاده نکردن از تایرهای کم‌صدا، بی‌توجهی به چینش مناسب کاربری‌های مختلف در درون ساختمان‌ها، بی‌توجهی به استفاده از مصالح جاذب صوت در دیوارها، درها، پنجره‌ها و سقف و بی‌توجهی رانندگان در استفاده بیش از حد از بوق هنگام رانندگی ناشی از فقر فرهنگی از جمله چالش‌های آلودگی صدای شهر تهران است.
صدای ممتد بوق خودرو و موتورسیکلت‌ها، همراه با سروصدای بی‌شمار خودروها و حتی نشست و برخاست هواپیما، شهروندان بسیاری از مناطق تهران را با مشکلات و آلودگی صوتی مواجه و حتی زندگی در حاشیه بزرگراه‌ها نیز شهروندان را کلافه کرده است.
مطالعات دانشگاهی و ارزیابی‌های محیط زیست، نشان‌دهنده وضعیت نگران‌کننده آلودگی صوتی در بیشتر کلانشهرهای ایران ازجمله تهران، مشهد، اصفهان، شیراز، تبریز، اهواز، کرج، رشت و ساری است.
پایتخت ایران همواره در صدر فهرست شهرهای آلوده از نظر صوتی قرار دارد. مطالعات فراوان ازجمله بررسی‌های انجام‌شده روی آلودگی صوتی در مناطق تهران نشان می‌دهد اکنون میزان آلودگی صوتی در مناطق مسکونی کنار اتوبان‌های تهران ۷۵ تا ۸۰ دسی‌بل است در حالی که بر اساس استانداردهای محیط زیست، این مقدار باید در روز ۵۵ و در شب ۴۵ دسی‌بل باشد.
مناطق مرکزی، خیابان‌های اصلی و نواحی نزدیک به بزرگراه‌ها و فرودگاه‌ها، کانون‌های اصلی آلودگی صوتی هستند. منابع اصلی شامل ترافیک سنگین، وسایل نقلیه عمومی، ساخت و ساز و فعالیت‌های تجاری است.
سهم موتورسیکلت‌ها در تولید آلودگی
بنا بر آمار پلیس راهنمایی و رانندگی ۱۴میلیون موتورسیکلت در کشور تردد می‌کنند که ۴میلیون و ۸۰۰ هزار مورد از آن‌ها یعنی بیش از ۳۰ درصد تعداد کل موتورسیکلت‌های کشور در تهران تردد دارند. از این رو با توجه به اینکه ۹۰ درصد از موتورسیکلت‌های پایتخت به سن فرسودگی رسیده‌اند، شما خود بخوانید حدیث مفصل از میزان آلودگی هوا و صوتی که به پایتخت تحمیل می‌شود.
در همین راستا عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران در گفت‌وگو با قدس در خصوص آلودگی صوتی در تهران می‌گوید: این کلانشهر به دلیل حجم بالای جمعیت، مشکلات زیادی دارد که یکی از این موارد بحث آلودگی صوتی بوده که سهم موتورسیکلت‌ها و خودروها در تولید این آلودگی قابل توجه است.
سوده نجفی می‌افزاید: بر اساس آنچه از سطح شهر قابل مشاهده بوده، سهم موتورسیکلت‌های بیشتر است. پرواز هواپیما نیز دارای آلودگی صوتی بوده که معمولاً این آلودگی را مناطق مسکونی اطراف فرودگاه احساس می‌کنند و این‌گونه نیست که این مسئله در همه مناطق شهر وجود داشته باشد. البته بسیاری از ساکنان این مناطق مسکونی به این موضوع اعتراض دارند.
مشکلات عصبی و شنوایی شهروندان
رئیس کمیته سلامت شورای اسلامی شهر تهران در پاسخ به این پرسش که آلودگی صوتی در تهران در چه وضعیتی است و این آلودگی‌ها چه تبعاتی برای سلامت شهروندان دارند، اظهار می‌کند: آلودگی صوتی برای سلامت شهروندان دارای تبعات منفی زیادی است و می‌تواند مشکلاتی در سیستم عصبی و شنوایی شهروندان ایجاد کند که این موارد نیز می‌توانند مبدأ مشکلات و عوارض دیگر برای شهروندان باشند. یکی از دلایلی که آلودگی صوتی در مقایسه با آلودگی هوا کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، نبود قوانین مشخص در این زمینه و تعیین وظایف هر دستگاه است.
نجفی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر آلودگی صوتی به دلیل تأثیر درازمدتی که بر سلامت شهروندان می‌گذارد، کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. آلودگی هوا نیز این‌گونه است و در درازمدت روی سلامت انسان تأثیر می‌گذارد؛ اما اطلاع‌رسانی که درباره عوارض ناشی از آلودگی هوا بر سلامت شهروندان صورت گرفت، موجب شد حساسیت‌ها نسبت به آن افزایش یابد. در خصوص آلودگی صوتی نیز باید متخصصان، صاحب‌نظران و مسئولان این حوزه در این زمینه اظهارنظر و شهروندان را از این موضوع مطلع کنند.
آلودگی‌های فراوان و مشکلات پیوسته
این عضو هیئت رئیسه شورای اسلامی شهر تهران می‌گوید: کلانشهر تهران دارای مشکلات زیادی است که به صورت پیوسته به هم متصل هستند. یکی از این موضوعات هم بحث آلودگی صوتی است. همان‌طور که عنوان شد، بیشتر آلودگی صوتی در شهر تهران از خودروها و موتورسیکلت‌ها تولید می‌شود که این دو عامل بر آلودگی هوا نیز تأثیرگذار است و موجب افزایش ترافیک می‌شود و مشکلات دیگری را نیز در ابعاد مختلف به همراه دارد.
نجفی می‌افزاید: علت این حجم از فعالیت موتورسیکلت و خودرو در شهر تهران بی‌شک جابه‌جایی شهروندان است. وقتی کارشناسان و متخصصان حوزه شهری این موضوع را مطرح می‌کنند که جمعیت تهران بیش از ظرفیت خود شهر افزایش پیدا کرده، همین مسائل و معضلات است.
تبعات افزایش جمعیت تهران
به گفته وی افزایش جمعیت شهر تهران چالش‌های اجتماعی، فرهنگی، محیط زیستی، کمبود آب، ناترازی انرژی و ترافیکی را به همراه دارد که آلودگی صوتی نیز در این راستاست. شورای ششم شهر تهران به منظور کاهش آلودگی هوا، ترافیک و آلودگی صوتی و سهولت در جابه‌جایی شهروندان در سطح شهر، افزایش ناوگان حمل و نقل عمومی مترو و اتوبوس را در دستور کار گذاشته و اعتبارات ویژه‌ای را به همین موضوع اختصاص داده و شهرداری اقدام‌هایی نیز برای خرید اتوبوس داشته؛ اما نقدهایی به عملکرد شهرداری در این حوزه وارد است که امیدواریم تا پایان دوره ششم مدیریت شهری تهران، برنامه‌ها و وعده‌هایی که در این زمینه داده شده، به سرانجام برسد.
کلام آخر
آلودگی صوتی، معضلی پنهان اما ویرانگر، به یکی از چالش‌های اصلی زندگی شهری در ایران تبدیل شده است. این پدیده نامرئی، نه‌تنها بر سلامت جسمی و روانی شهروندان تأثیر می‌گذارد؛ بلکه کیفیت زندگی و بهره‌وری افراد را نیز به شدت کاهش می‌دهد.
در سال‌های اخیر با افزایش شهرنشینی، ترافیک، فعالیت‌های صنعتی و ساخت و ساز، شدت آلودگی صوتی در کلانشهرهای ایران؛ ازجمله آلودگی صوتی در مناطق تهران به مرز بحرانی رسیده است. کمبود استانداردها و قوانین کارآمد در خصوص حد مجاز صدا برای تجهیزات و ماشین‌آلات مورد استفاده در فعالیت‌های عمرانی سطح شهر، بی‌توجهی به تهیه پیوست فرهنگی برای مکان‌یابی بزرگراه‌ها، خیابان‌های شلوغ شهری و کاربری‌های مختلف شهر در برنامه‌ریزی‌های شهری و طرح‌های جامع و تفضیلی و تردد موتورسیکلت‌ها و وسایل نقلیه پرسر و صدا در سطح شهر از عوامل توسعه انواع مختلف آلودگی‌ها؛ به ویژه آلودگی صوتی در کلانشهر تهران محسوب می‌شود که هنوز چاره‌ای برای آن اندیشیده نشده است.