به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، در عصر چالش‌های زیست‌محیطی، نابرابری اقتصادی و گسست اجتماعی، بازاندیشی در مدل‌های توسعه شهری ضرورتی انکارناپذیر است. محله‌ها به‌عنوان کوچک‌ترین واحدهای اجتماعی شهری، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به موتورهای پایداری و نوآوری دارند. این ظرفیت زمانی بالفعل می‌شود که سیاست‌گذاری شهری از سطح کلان به مقیاس محله منتقل شود و ابزارهای پایداری در بستر زندگی روزمره ساکنان نهادینه شود. اقتصاد سبز با تمرکز بر بهره‌برداری بهینه از منابع، کاهش آلاینده‌ها و ارتقای عدالت اجتماعی، می‌تواند بستری مؤثر برای توانمندسازی محله‌ها فراهم کند.
توسعه اقتصاد سبز در سطح محله، نه‌تنها به کاهش وابستگی به منابع متمرکز و افزایش تاب‌آوری اجتماعی کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز اشتغال پایدار، ارتقای مهارت‌های محلی و تقویت حس مالکیت اجتماعی است. راهکارهای اقتصاد سبز از انرژی‌های تجدیدپذیر گرفته تا گردشگری پایدار، از صنایع بازیافتی تا آموزش‌های تخصصی، می‌توانند به‌صورت بومی و مشارکتی در محله‌ها اجرا شوند و نتایج ملموسی در کیفیت زندگی ساکنان ایجاد کنند.
اقتصاد سبز در خدمت پایداری لوراخ؛ آلمان
شهر لوراخ در جنوب غربی آلمان با تمرکز بر توسعه اقتصاد سبز محله‌محور، توانسته است الگویی نوین از تلفیق پایداری زیست‌محیطی و اشتغال محلی ارائه دهد. این شهر با ایجاد «مناطق صنعتی چوب‌محور» در حاشیه شهر، به توسعه صنایع پایدار و اشتغال‌زایی در سطح محله کمک کرده است. در این مناطق صنعتی، کسب‌وکارهایی فعال در حوزه ساخت‌وساز چوبی، بازیافت و انرژی‌های تجدیدپذیر مستقر شده‌اند که با محیط‌زیست سازگارند و به‌طور مستقیم با منابع طبیعی و ظرفیت‌های بومی منطقه در ارتباط هستند.
کسب‌وکارهای این مناطق با بهره‌گیری از چوب‌های محلی، فناوری‌های کم‌مصرف و مدل‌های تولید حلقه‌بسته، توانسته‌اند زنجیره‌ای از تولید، مصرف و بازیافت را در مقیاس محله‌ای شکل دهند. بسیاری از این کسب‌وکارها به‌صورت تعاونی یا خانوادگی اداره می‌شوند و با ایجاد شبکه‌های همکاری میان صنعت، آموزش و جامعه محلی، به بستری برای نوآوری و کارآفرینی سبز تبدیل شده‌اند.
این سیاست موجب جذب سرمایه‌گذاری‌های سبز، ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و ارتقای مهارت‌های فنی در جامعه محلی شده است، همچنین استفاده از منابع محلی و کاهش وابستگی به واردات، به تقویت اقتصاد درون‌محله‌ای کمک کرده است. برای مثال، کارگاه‌های ساخت پنجره‌های چوبی، نه‌تنها نیاز پروژه‌های ساختمانی محله را تأمین می‌کنند، بلکه محصولات خود را به مدارس، مراکز درمانی و خانه‌های محلی عرضه می‌کنند.
لوراخ با ایجاد شبکه‌های انرژی غیرمتمرکز همچون نیروگاه‌های خورشیدی و بادی محلی، توانسته است استقلال انرژی محله‌ها را افزایش دهد. این شبکه‌ها با مشارکت تعاونی‌های محلی اداره می‌شوند و درآمد حاصل از فروش انرژی در پروژه‌های اجتماعی سرمایه‌گذاری می‌شود. همکاری با مؤسسات تحقیقاتی محلی همچون دانشگاه‌ها و مراکز فناوری، نقش مهمی در انتقال دانش و نوآوری به کسب‌وکارهای محلی داشته است. این همکاری‌ها موجب توسعه محصولات جدید، ارتقای بهره‌وری و افزایش تنوع اقتصادی در سطح محله شده‌اند.
در حوزه آموزش، برنامه‌هایی برای تربیت نیروی کار متخصص در حوزه‌های سبز، همچون ساخت‌وساز پایدار، انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت منابع، اجرا می‌شود. این برنامه‌ها با حمایت دولت محلی و بخش خصوصی طراحی و اجرا می‌شوند و به ارتقای مهارت‌های شغلی و افزایش اشتغال کمک می‌کنند. لوراخ با تمرکز بر اقتصاد سبز، مشارکت علمی و مالکیت محله‌ای، توانسته است مدلی پایدار از توسعه اقتصادی ارائه دهد که هم‌زمان با حفاظت از محیط زیست، به ارتقای کیفیت زندگی ساکنان نیز توجه دارد.
تلفیق اقتصاد سبز با میراث تاریخی جرش؛ اردن
شهر تاریخی جرش در شمال اردن، با اجرای سیاست‌هایی در حوزه اقتصاد سبز و انرژی‌های تجدیدپذیر، توانسته است مسیر توسعه اقتصادی محله‌محور را با رویکردی پایدار و بومی دنبال کند. این شهر با ایجاد شبکه‌های انرژی غیرمتمرکز، همچون نیروگاه‌های خورشیدی محلی، به تأمین انرژی پاک و اشتغال‌زایی در سطح محله کمک می‌کند.
در مناطق حاشیه‌ای جرش، پروژه‌هایی برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی کوچک با مشارکت جامعه محلی اجرا شده‌اند. این پروژه‌ها با هدف کاهش وابستگی به منابع انرژی مرکزی و ارتقای تاب‌آوری اقتصادی محله‌ها طراحی شده‌اند و به‌عنوان هسته‌های تولید انرژی پاک، نقش کلیدی در تقویت اقتصاد سبز محله‌محور ایفا می‌کنند. نیروگاه‌ها بر پشت‌بام ساختمان‌های عمومی همچون مدارس، مراکز بهداشت، کتابخانه‌ها و دفاتر شهرداری نصب شده‌اند و ظرفیت تولید آن‌ها بین ۳۰ تا ۱۰۰ کیلووات متغیر است. طراحی آن‌ها به‌گونه‌ای است که نه‌تنها نیاز انرژی ساختمان میزبان را تأمین می‌کنند، بلکه مازاد تولید برق از طریق اتصال به شبکه ملی به فروش می‌رسد.
فرایند احداث، اجرا و بهره‌برداری از این نیروگاه‌ها مشارکتی است و شوراهای محلی، گروه‌های مردمی و تعاونی‌های انرژی در مراحل انتخاب مکان، تأمین مالی، نظارت بر اجرا و مدیریت درآمد نقش فعالی دارند. در بعضی محله‌ها، خانواده‌ها با خرید سهم در تعاونی‌های انرژی، به‌صورت مستقیم در مالکیت و سودآوری نیروگاه‌ها مشارکت دارند. این مدل، حس مالکیت اجتماعی را تقویت کرده و موجب افزایش اعتماد عمومی به پروژه‌های زیست‌محور شده است.
درآمد حاصل از فروش برق، به‌جای انتقال به بودجه‌های مرکزی، در پروژه‌های اجتماعی همان محله سرمایه‌گذاری می‌شود. برای مثال، در یکی از مناطق جنوبی جرش، درآمد نیروگاه خورشیدی مدرسه محلی صرف تجهیز کلاس‌های درس، تأمین رایانه‌های آموزشی و برگزاری دوره‌های مهارت‌آموزی برای نوجوانان شده است. در محله‌ای دیگر، بخشی از درآمد نیروگاه مرکز بهداشت به خرید تجهیزات پزشکی و تأمین داروهای رایگان برای خانواده‌های کم‌درآمد اختصاص پیدا کرده است.
علاوه بر مزایای اقتصادی، این نیروگاه‌ها نقش مهمی در آموزش و ارتقای آگاهی زیست‌محیطی دارند. دانش‌آموزان مدارس میزبان، در قالب برنامه‌های درسی و کارگاه‌های عملی، با اصول تولید انرژی پاک، بهره‌وری مصرف و مدیریت منابع آشنا می‌شوند. این آموزش‌ها دانش فنی نسل جوان را افزایش می‌دهد و زمینه‌ساز شکل‌گیری فرهنگ پایداری در سطح محله می‌شود.
شهرداری جرش با همکاری سازمان‌های بین‌المللی و مؤسسات تحقیقاتی، برنامه‌هایی برای انتقال فناوری‌های سبز به کسب‌وکارهای محلی اجرا کرده است. این برنامه‌ها شامل آموزش، مشاوره فنی و تأمین تجهیزات است که به ارتقای بهره‌وری و تنوع اقتصادی کمک می‌کند.
در حوزه اشتغال، برنامه‌هایی برای آموزش جوانان در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، مدیریت منابع و کارآفرینی سبز اجرا شده‌اند. این برنامه‌ها با حمایت دولت و سازمان‌های مدنی، به افزایش اشتغال و کاهش مهاجرت از مناطق محروم کمک کرده‌اند. در محله «سوف» در حاشیه شهر جرش، یک مرکز آموزش فنی با تمرکز بر مهارت‌های سبز راه‌اندازی شده است که دوره‌هایی در زمینه نصب و نگهداری پنل‌های خورشیدی، طراحی سیستم‌های آبیاری هوشمند و مدیریت پسماند برگزار می‌کند. فارغ‌التحصیلان این دوره‌ها می‌توانند در پروژه‌های نیروگاه‌های محله‌ای استخدام شوند یا کسب‌وکارهای کوچک خدماتی در حوزه انرژی پاک راه‌اندازی کنند.
گروهی از جوانان با حمایت یک سازمان غیردولتی، تعاونی تولید کود آلی از پسماندهای خانگی تأسیس کرده‌اند که محصولات آن در بازارهای محلی به فروش می‌رسد. این تعاونی علاوه‌بر درآمدزایی، به بهبود مدیریت پسماند در سطح محله نیز کمک کرده است. بعضی از شرکت‌های فعال در حوزه انرژی خورشیدی نیز، با اولویت استخدام نیروهای محلی آموزش‌دیده، ظرفیت اشتغال پایدار را در مناطق کم‌برخوردار افزایش داده‌اند.
جرش همچنین با توسعه گردشگری پایدار، از ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی خود برای جذب گردشگر و درآمدزایی استفاده کرده است. ایجاد بازارهای محلی، کارگاه‌های صنایع‌دستی و تورهای فرهنگی، به تقویت اقتصاد محله‌ای و حفظ میراث فرهنگی کمک کرده‌اند. این شهر با تلفیق اقتصاد سبز، گردشگری پایدار و مشارکت اجتماعی، توانسته است الگویی موفق از توسعه اقتصادی محله‌محور در منطقه خاورمیانه ارائه دهد که بر پایه پایداری، فرهنگ و نوآوری بنا شده است.
بازآفرینی محله باسیلدون با انرژی خورشیدی و اشتغال سبز؛ انگلستان
در سال ۲۰۲۳، شهر باسیلدون در جنوب شرقی انگلستان، با همکاری شبکه C۴۰ و حمایت دولت بریتانیا، پروژه‌ای نوآورانه برای بازآفرینی محله‌ای با محوریت اقتصاد سبز و تاب‌آوری اجتماعی آغاز کرد. هدف این پروژه که در چهارچوب برنامه «محله‌های سبز و شکوفا» اجرا شد، کاهش فقر انرژی، ارتقای کیفیت زندگی و ایجاد اشتغال سبز در یکی از محله‌های کم‌برخوردار شهر است.
مجموعه‌ای از اقدامات هم‌زمان در حوزه انرژی، اشتغال، آموزش و طراحی شهری در محله‌های باسیلدون اجرا شده است. ساختمان‌های مسکونی قدیمی با استفاده از فناوری‌های عایق‌کاری پیشرفته، پنل‌های خورشیدی و سیستم‌های تهویه طبیعی بازسازی شده‌اند. این اقدامات موجب کاهش ۴۰ درصدی مصرف انرژی خانوارها و کاهش هزینه‌های ماهانه ساکنان شده است، همچنین یک نیروگاه خورشیدی محله‌ای با ظرفیت ۱۵۰ کیلووات بر پشت‌بام یک مدرسه محلی نصب شده است که برق تولیدی آن به شبکه تزریق می‌شود و درآمد حاصل از آن صرف تأمین تجهیزات آموزشی و خدمات اجتماعی در همان محله می‌شود.
باسیلدون در حوزه اشتغال، برنامه‌هایی برای آموزش جوانان در زمینه نصب تجهیزات خورشیدی، تعمیرات سبز و طراحی فضای سبز شهری اجرا کرده است. بیش از ۸۰ نفر از ساکنان محله‌ها در این دوره‌ها شرکت کردند و گروهی از آن‌ها در پروژه‌های بازسازی یا شرکت‌های محلی فعال در حوزه انرژی پاک مشغول به کار شدند، همچنین یک فضای کار اشتراکی با تمرکز بر استارت‌آپ‌های سبز در مرکز باسیلدون راه‌اندازی شده است که به کارآفرینان محلی امکان می‌دهد ایده‌های خود را در حوزه بازیافت، کشاورزی شهری و خدمات انرژی توسعه دهند.
مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری جدید، فضاهای سبز چندمنظوره و بازارهای محلی فصلی در محله‌های این شهر ایجاد شده‌اند که به ارتقای سلامت عمومی کمک می‌کنند و بستری برای فروش محصولات محلی و صنایع‌دستی فراهم کرده‌اند. مشارکت ساکنان در تصمیم‌گیری‌ها از طریق شوراهای محله‌ای و جلسات عمومی، یکی از ارکان اصلی موفقیت این پروژه است.
الگوی نوین شهر چوبی استکهلم؛ سوئد
پروژه «شهر چوبی استکهلم» در منطقه سیکلا در جنوب شرقی پایتخت سوئد، یکی از نمونه‌های شاخص و معاصر در حوزه توسعه پایدار شهری به‌شمار می‌رود. این پروژه که از سال ۲۰۲۵ وارد فاز اجرایی شده، بر پایه صنایع چوب‌بنیان و توسعه خوشه‌های صنعتی سبز در مقیاس محله‌ای و منطقه‌ای طراحی شده است. شهر چوبی استکهلم در حال حاضر به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه معماری چوبی جهان شناخته می‌شود و نقش تعیین‌کننده‌ای در تحول اقتصاد محلی، اشتغال‌زایی سبز و کاهش ردپای کربن ایفا می‌کند.
تمرکز اصلی این طرح بر شکل‌گیری یک اکوسیستم صنعتی‌محله‌ای با محوریت چوب قرار دارد. مجموعه‌ای از شرکت‌ها، استارت‌آپ‌ها و مراکز نوآوری در حوزه ساخت‌وساز چوبی، تولید پنل‌های چوبی مهندسی‌شده (CLT)، طراحی داخلی با مصالح طبیعی، بازیافت ضایعات چوب و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در این منطقه مستقر شده‌اند. این خوشه صنعتی به ایجاد اشتغال محلی کمک کرده و زمینه‌ساز ارتقای فناوری‌های سبز در سطح شهری شده است.
این پروژه به‌طور مستقیم با زنجیره‌های تأمین منطقه‌ای و جنگل‌های مدیریت‌شده و دارای گواهی پایداری در ارتباط است. زیرساخت‌ها نیز با بهره‌گیری از معماری چوبی، عایق‌کاری پیشرفته و اصول اقتصاد چرخشی طراحی شده‌اند تا ضمن کاهش مصرف انرژی، بافتی هماهنگ با محیط‌زیست ایجاد شود. استفاده گسترده از چوب در ساخت سازه‌های مسکونی، اداری، آموزشی و فضاهای عمومی، موجب کاهش حدود ۴۰ درصدی آلاینده‌های کربنی در مقایسه با مصالح سنتی شده است.
پروژه شهر چوبی استکهلم شامل احداث بیش از ۷۰۰۰ واحد اداری و ۲۰۰۰ واحد مسکونی است، همچنین شبکه گسترده‌ای از کسب‌وکارهای محلی، تیم‌های پژوهشی دانشگاهی و سازمان‌های شهری در طراحی و اجرای این پروژه مشارکت فعال دارند. این همکاری میان دولت، صنعت و دانشگاه، نمونه‌ای موفق از هم‌افزایی سازمانی در راستای توسعه پایدار محلی به‌شمار می‌رود.
