در سراسر اقیانوس، تنها یک شکارچی وجود دارد که حتی در دل کوسه‌ی سفید بزرگ ،که زمانی ترسناک‌ترین شکارچی دریا شناخته می‌شد ، وحشت می‌افکند.
به گزارش انتخاب و به نقل از sciencealert؛ در سواحل آفریقای جنوبی، جفتی از نهنگ‌های قاتل (Orcinus orca) شناخته شده‌اند که کوسه‌های سفید (Carcharodon carcharias) را چنان بی‌امان شکار کرده‌اند که این کوسه‌ها ناچار شده‌اند از قلمرو شکار خود بگریزند.
اکنون، برای نخستین بار، گروهی کاملاً متفاوت از نهنگ‌های قاتل در نزدیکی سواحل مکزیک در حال شکار کوسه‌های سفید مشاهده شده‌اند — و شیوه‌ی شکارشان چیزی جز نبوغ خالص نیست.
شکار هوشمندانه برای جگرِ چرب و مغذی
نهنگ‌های قاتل جگر کوسه‌ها را به‌دلیل ارزش غذایی بالا و چربی فراوانش بسیار دوست دارند. گروهی از نهنگ‌ها که با نام «دسته‌ی موکتسومه» شناخته می‌شوند — که پیش‌تر در حال شکار کوسه‌نهنگ‌ها دیده شده بودند — روشی ابداع کرده‌اند که پیش از خوردن، کوسه را کاملاً از حرکت بازمی‌دارند تا بتوانند جگر آن را همانند خوراکی لذیذ بیرون بکشند.
به گفته‌ی «اریک هیگوئرا ریواس»، زیست‌شناس دریایی از مؤسسه‌ی Conexiones Terramar و Pelagic Life:
«من باور دارم که نهنگ‌های قاتلی که از گروه ماهی‌های غضروفی (کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها) تغذیه می‌کنند، می‌توانند در هر نقطه‌ای که بخواهند، یک کوسه‌ی سفید بزرگ را شکار کنند.»
او افزود:
«این رفتار، نشان‌دهنده‌ی هوش بالای نهنگ‌های قاتل، تفکر استراتژیک آن‌ها و یادگیری اجتماعی پیچیده‌شان است، زیرا این فنون شکار درون هر گروه، از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.»
بی‌حرکتی مرگبار کوسه‌ها
کوسه‌های سفید یکی از گونه‌هایی هستند که هنگام برعکس شدن (یعنی زمانی که شکمشان به سمت بالا قرار می‌گیرد)، وارد حالتی عجیب به نام بی‌حرکتی تونیک (tonic immobility) می‌شوند؛ در این حالت بدنشان کاملاً شل و بی‌دفاع می‌شود.
در برخی جانوران مانند اپوسوم‌ها، این رفتار نوعی «تظاهر به مردن» است برای گریز از شکارچی، اما در مورد کوسه‌ها علت دقیق آن هنوز ناشناخته است.
تخصص جدید در شکار ماهیان غضروفی
هیگوئرا و همکارانش مدتی است در حال مطالعه‌ی همین گروه از نهنگ‌ها هستند — گروهی شگفت‌انگیز به رهبری نرّی به نام موکتسومه که به نظر می‌رسد در حال توسعه‌ی مهارتی تخصصی برای شکار ماهیان غضروفی است؛ همان گروهی که شامل کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها می‌شود.
نهنگ‌های قاتل به‌صورت کلی یک گونه محسوب می‌شوند، اما درون آن‌ها دسته‌های متفاوتی وجود دارد که «زیست‌گونه» (ecotype) نامیده می‌شوند. این تفاوت‌ها ممکن است شامل ویژگی‌های ظریف فیزیکی یا حتی رژیم غذایی خاص باشد. برای مثال، برخی گروه‌ها فقط ماهی‌هایی چون سالمون می‌خورند، برخی دیگر فک‌ها را ترجیح می‌دهند، و بعضی حتی نهنگ‌ها را شکار می‌کنند.
نهنگ‌های قاتل خلیج کالیفرنیا (از جمله گروه موکتسومه) هنوز به زیست‌گونه‌ای مشخص نسبت داده نشده‌اند، اما به‌عنوان شکارچیان فرصت‌طلب شناخته می‌شوند که هر طعمه‌ی در دسترس را می‌خورند. با این حال، این‌که اکنون زیرگروهی از آن‌ها در حال تخصص یافتن در شکار نوع خاصی از طعمه است، پدیده‌ای بسیار جالب و قابل توجه محسوب می‌شود.
مستند لحظه‌های شکار
در جریان تحقیقات درباره‌ی نهنگ‌های قاتل خلیج کالیفرنیا، پژوهشگران نه تنها دوبار مشاهده کردند که گروهی از آن‌ها در حال خوردن کوسه‌های سفید هستند، بلکه توانستند این شکارها را با جزئیات بالا توسط دوربین‌های پهپادی و دوربین‌های زیرآبی ضبط کنند.
نتایج نشان داد که نهنگ‌ها با برنامه‌ریزی و هماهنگی دقیق، از نقطه‌ضعف کوسه‌ها — یعنی همان حالت بی‌حرکتی تونیک — بهره می‌برند. در هر دو مورد مشاهده، پنج نهنگ بالغ با همکاری هم به یک کوسه‌ی سفید جوان نزدیک شدند و آن را برگرداندند تا پشتش رو به پایین شود.
به گفته‌ی هیگوئرا:
«این حالت موقت، کوسه را کاملاً بی‌دفاع می‌کند و نهنگ‌ها در این زمان، جگر غنی از مواد مغذی آن را بیرون می‌کشند و احتمالاً اندام‌های دیگرش را نیز می‌خورند، سپس باقی بدن را رها می‌کنند.»
شکار فصلی و انتخاب طعمه‌های جوان
اولین بار این شکار در اوت ۲۰۲۰ ثبت شد که طی آن دو کوسه کشته شدند؛ و بار دوم در اوت ۲۰۲۲ رخ داد. این هم‌زمانی می‌تواند نشان‌دهنده‌ی الگوی فصلی در شکار باشد، احتمالاً مرتبط با فصل زایمان کوسه‌ها. در هر دو مورد، نهنگ‌ها تنها جگر کوسه را به‌دست آوردند و بقیه‌ی بدن را دست‌نخورده رها کردند.
جگر کوسه‌های سفید بسیار بزرگ و سرشار از چربی است؛ این اندام منبع ذخیره‌ی روغن‌ها و انرژی لازم برای سفرهای طولانی کوسه‌هاست — پاداشی پرارزش برای نهنگ‌های گرسنه. جالب آن‌که در هر دو شکار، نهنگ‌ها جگر را بین اعضای گروه، از جمله بچه‌ها، تقسیم کردند.
به گفته‌ی پژوهشگران، شکار کوسه‌های جوان ممکن است بخشی از راهبردی باشد برای کاهش خطر آسیب به نهنگ‌های شکارچی.
«سالوادور یورگنسن»، بوم‌شناس دریایی از دانشگاه ایالتی کالیفرنیا می‌گوید:
«کوسه‌های سفید بالغ به‌محض روبه‌رو شدن با نهنگ‌های قاتل، به سرعت مناطق تجمع فصلی خود را ترک می‌کنند و تا ماه‌ها بازنمی‌گردند. اما کوسه‌های سفید جوان ممکن است نسبت به نهنگ‌ها بی‌تجربه و ناآگاه باشند. هنوز نمی‌دانیم که واکنش فرار آن‌ها در برابر شکارچیان، غریزی است یا باید آموخته شود.»
شکارچی‌ای با هوش و استراتژی خارق‌العاده
از دهه‌ی ۱۹۹۰ تاکنون، موارد متعددی از شکار کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها توسط نهنگ‌های قاتل گزارش شده است، اما تا امروز فقط گروه موکتسومه به‌طور پیوسته بر این نوع طعمه‌ها تمرکز داشته است.
به گفته‌ی تیم تحقیقاتی، پژوهش‌های آینده باید بررسی کنند که آیا نهنگ‌های قاتل در خلیج کالیفرنیا به‌طور منظم کوسه‌های سفید را شکار می‌کنند و این رفتار چند بار در سال رخ می‌دهد.
«فرانچسکا پانکالدی»، زیست‌شناس دریایی از مرکز میان‌رشته‌ای علوم دریایی در مکزیک می‌گوید:
«جمع‌آوری اطلاعات درباره‌ی رفتار تغذیه‌ای خارق‌العاده‌ی نهنگ‌های قاتل در این منطقه، به ما کمک می‌کند تا زیستگاه‌های بحرانی آن‌ها را شناسایی کنیم، مناطق حفاظت‌شده ایجاد کنیم و برنامه‌هایی برای کاهش اثرات انسانی بر محیط زیست طراحی نماییم.»
∎