به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، مراسم رونمایی از کتاب «آیت‌الله بهشتی به روایت اسناد آمریکا»، تازه‌ترین اثر پژوهشی سمانه داوودی و انتشارات سرچشمه نور، امروز شنبه ۱۰ آبان ۱۴۰۴ در سالن شهدای مقاومت، مجموعه فرهنگی شهدای هفتم تیر تهران برگزار شد. در این مراسم، محمد محبوبی، نویسنده کتاب «خیابان روزولت»، به بیان دیدگاه‌های خود درباره اهمیت تاریخی این اثر و جایگاه شهید بهشتی در اسناد آمریکایی پرداخت.
محبوبی با اشاره به عنوان کتاب و اهمیت مقطع تاریخی بررسی‌شده در آن گفت: عنوان کتاب به‌خوبی گویای یکی از نقاط حساس تاریخ انقلاب اسلامی است؛ دوره‌ای که می‌توان آن را مقطع تثبیت انقلاب دانست، یعنی زمانی که نهاد‌های انقلابی هنوز شکل نگرفته یا رسمیت نیافته بودند. به گفته وی، اهمیت این برهه در این است که نبود برخی نهاد‌های رسمی تأثیر مستقیمی بر روابط و رخداد‌های آن دوران داشته است.
آغاز اتهام آمریکایی‌بودن شهید بهشتی
وی با اشاره به یکی از اسناد تاریخی مهم اظهار کرد: حدود چهل روز پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، آقای شیخ‌علی تهرانی نامه‌ای سرگشاده منتشر می‌کند که در فضای سیاسی آن زمان بازتاب گسترده‌ای دارد و در بخشی از آن اتهامی متوجه شماری از رجال سیاسی از جمله شهید بهشتی می‌شود. تهرانی در همان نامه، برای نخستین بار گزاره آمریکایی‌بودن شهید بهشتی را مطرح می‌کند و نام ایشان را در کنار چند چهره دیگر می‌آورد. محبوبی گفت: در واقع برای نخستین‌بار در آن نامه نوعی رابطه این‌همانی میان شهید بهشتی و امیرانتظام القا می‌شود؛ به این معنا که اگر ارتباط امیرانتظام با آمریکایی‌ها خیانت محسوب می‌شود، پس باید درباره بهشتی نیز چنین تصوری داشت.
سکوت نیرو‌های انقلابی و جلوه مظلومیت شهید بهشتی
به گفته محبوبی، در آن مقطع برخی از نیرو‌های انقلابی یا نزدیک به امام نیز در برابر این هجمه سکوت کردند و همین سکوت موجب شد مظلومیت شهید بهشتی بیش از پیش نمایان شود. او افزود: شهید بهشتی در برابر این اتهامات دو موضع مهم گرفت؛ نخست آن‌که با صراحت اعلام کرد هر سندی درباره من وجود دارد با رعایت امانت منتشر کنید، من هیچ ابایی ندارم. دومین موضع، سخنرانی معروفی بود که بعد‌ها به عنوان سخنرانی خط امام و خط سازش شناخته شد و در نوزدهم بهمن ۱۳۵۸، تنها چند هفته پس از انتشار نامه شیخ‌علی تهرانی ایراد شد.
تفکیک خطوط فکری در سخنرانی خط امام و خط سازش
محبوبی درباره محتوای آن سخنرانی توضیح داد: شهید بهشتی در آن سخنرانی تلاش کرد صفوف مبارزان علیه رژیم پهلوی را از هم تفکیک کند. او دو جریان را از هم جدا می‌کند: خط امام که مبتنی بر اسلام اجتهادی و پویا بود و خط سازش که بیشتر نگاهی مصلحت‌جویانه و آرام داشت. ایشان در تحلیل خود سه گروه مبارز را معرفی می‌کند: گروهی با مبارزه سیاسی و عافیت‌طلبانه، گروهی با رویکرد مسلحانه و گروه سوم که خط امام را نمایندگی می‌کرد و معتقد به مبارزه فرهنگی عمیق در برابر استبداد و استعمار بود.
دو دیدار رسمی؛ بدون وابستگی پنهان
وی با اشاره به محتوای اسناد آمریکایی گفت: بر اساس این اسناد، تنها دو دیدار رسمی میان شهید بهشتی و اعضای سفارت آمریکا صورت گرفته است؛ نخست در اسفند ۱۳۵۷ و دوم در اردیبهشت ۱۳۵۸. این دیدار‌ها در چارچوب ملاقات‌های رسمی میان سران وقت جمهوری اسلامی با نمایندگان کشور‌های خارجی انجام شد و هیچ‌گونه وابستگی یا هماهنگی پنهان وجود نداشته است. محبوبی افزود: شناخت آمریکایی‌ها از شهید بهشتی در آغاز انقلاب بسیار حداقلی بوده است و در گزارش‌های مهرماه ۱۳۵۸ حتی مشخصات دقیق از زندگی او در دست نداشتند و تازه در همان ایام است که متوجه می‌شوند وی از اعضای شورای انقلاب است.
کتابی برای بازخوانی مستند تاریخ انقلاب
محبوبی در پایان با اشاره به روند تدوین و انتشار کتاب گفت: آشنایی من با خانم سمانه داوودی به سال‌های ۹۸ و ۹۹ بازمی‌گردد، زمانی که ایشان در مرکز اسناد انقلاب اسلامی روی پروژه دانشنامه شهدای مدافع حرم کار می‌کردند. وی افزود: کتاب جدید داوودی، یعنی «آیت‌الله بهشتی به روایت اسناد آمریکا»، می‌تواند به‌عنوان منبع مرجع در تحلیل روابط سیاسی ایران و آمریکا پس از انقلاب مورد استفاده قرار گیرد.
نویسنده: علی عسکری