به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، آیین رونمایی از کتاب «آیت‌الله بهشتی به روایت اسناد آمریکا» عصر امروز در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد. این کتاب به قلم سمانه داودی، تازه‌ترین اثر پژوهشی انتشارات «سرچشمه نور» است.در این نشست علاوه بر نویسنده اثر، محمد محبوبی پژوهشگر تاریخ معاصر ایران و نویسنده کتاب «ایستگاه خیابان روزولت» نیز خشور داشت.
در آیین رونمایی از این اثر در ابتدا نویسنده اثر توضیحاتی را درباره محتوای آن ارائه داد.
داودی با اشاره به این که کار پژوهش در حوزه تاریخ را از ۱۰ سال پیش آغاز کرده است افزود: در سال ۱۳۹۸ و در مجموعه مرکز اسناد انقلاب اسلامی با آقای روزی‌طلب آشنا شدم که از نویسندگان و پژوهشگران مطرح و پرکار تاریخ انقلاب اسلامی هستند.
اسناد ناقصی که انگیزه یک پژوهش شد
وی گفت: در همین دوران و در خلال تحقیقاتم، به گزارشی از بی‌بی‌سی درباره وجود ارتباط محرمانه میان آیت‌الله بهشتی و تعدادی از اعضای سفارت آمریکا در ایران در نخستین سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی برخوردم. این گزارش، اسناد سایت «ویکی‌لیکس» را محور قرار داده بود.با تحقیق بیشتر دریافتم که این اسناد ناقص هستند وهمین ماجرا باعث شد تا در قالب یک پژوهش مستقل و بر مبنای منابع و اسناد وزارت امور خارجه آمریکا در موضوع ارتباط و نامه نگاری میان شهید بهشتی انجام دهم.
نویسنده کتاب «آیت‌الله بهشتی به روایت اسناد آمریکا» عنوان کرد: با برسی اسناد متوجه شدم که در روز‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، دائما از طرف سفارت ایالات متحده آمریکا این درخواست وجود داشته تا جلسه‌ای بین فرماندهان نظامی رژیم پهلوی و افراد نزدیک به امام خمینی (ره) برقرار شود تا آنها بتوانند برآیندی از آینده ایران داشته باشند. اما نکته جالب اینجاست که بر خلاف ادعای گزارش بی‌بی‌سی، شهید بهشتی اصلا در این جلسات حاضر نبوده؛ بعد از پیروزی انقلاب هم این ارتباط همچنان وجود داشته است و در همه این اسناد از آیت‌الله بهشتی به عنوان نماینده امام خمینی (ره) و فردی نزدیک به امام یاد می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که شهید بهشتی در نگاه آمریکائی‌ها یک شخصیت کلیدی محسوب می‌شد.
داودی افزود: در اسفند ماه سال ۱۳۵۷ باز هم بخش سیاسی سفارت آمریکا از آیت‌الله بهشتی درخواست جلسه و ملاقات می‌کند. در اینجا آیت‌الله بهشتی با زیرکی و تدبیری که داشتند می‌گویند من در این جلسه حاضر می‌شوم، اما به شرط این که این جلسه در منزل من برگزار شود. به این ترتیب نماینده سفارت به خانه آقای بهشتی می‌آید. شهید بهشتی در این جلسه مواضع مقتدرانه ایران را برای نماینده سفارت روشن می‌کند. نکته مهمی که در این سند آورده شده این است که آیت‌الله بهشتی می‌گویند مردم ایران در جریان انقلاب نشان دادند که آن چیزی که مهم است اتحاد و همبستگی ملت است که اگر شکل بگیرد، نفوذ دشمن خارجی اصلاً نمی‌تواند ملت ایران را در هم بشکند. در این جلسه، شهید بهشتی تحقیر شدن آمریکا به عنوان بزرگترین حامی شاه را به رخ نماینده سفارت می‌کشاند.
روایت نماینده سفارت آمریکا از شخصیت شهید بهشتی
داودی گفت: نماینده سفارت در آن جلسه از ادامه روابط ایران و آمریکا پس از انقلاب می‌پرسد و شهید بهشتی در پاسخ می‌گوید که تا زمانی که آمریکا از شاه حمایت کند، ما ارتباط با این کشور را به رسمیت نمی‌شناسیم. نماینده سفارت د راین سند به صراحت می‌گوید که امروز من با یک روحانی جلسه داشتم که مظیر او را تا به امروز در ایران ندیده بودم؛ یک روحانی روشنفکر و بسیار خبره در سیاست که می‌داند چگونه به شکلی ماهرانه از گفتن جزئیات و ارائه اطلاعات طفره برود.
وی افزود: ما در مجموعه اسناد ویکی لیکس، شصت سند استخراج و ترجمه کردیم. در ادامه مسیر پژوهش، آقای محبوبی پیشنهاد کردند که از اسناد وزارت امورخارجه آمریکا هم استفاده کنیم. بخشی از این اسناد قبلاً ترجمه شده بود، اما خیلی روان نبود و دوباره آنها را ترجمه کردیم.
اتهامی که به شهید بهشتی وارد شد
در ادامه این نشست، محمد محبوبی، کارشناس تاریخ و مؤلف، با اشاره به این که این کتاب روایتگر مقطع تثبیت انقلاب است است افزود: در این بازه زمانی نهاد‌های انقلابی هنوز شکل نگرفته یا رسمیت نیافته بودند. اهمیت این برهه در این است که نبود برخی نهاد‌های رسمی، تأثیر مستقیمی بر روابط و رخداد‌های آن دوران داشته است.
وی اظهار کرد: حدود چهل روز پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران، آقای شیخ‌علی تهرانی ـ از روحانیون شناخته‌شده پیش از انقلاب که با رهبر معظم انقلاب هم خویشاوندی داشتند نامه‌ای سرگشاده منتشر می‌کند. این نامه در فضای سیاسی آن زمان بازتاب گسترده‌ای دارد و در بخشی از آن اتهامی متوجه شماری از رجال سیاسی از جمله شهید بهشتی می‌شود. در همان مقطع، اسناد مربوط به آقای عباس امیرانتظام، از اعضای دولت موقت و نهضت آزادی، نیز منتشر شده بود که به‌دلیل ارتباطش با سازمان سیا، افکار عمومی را به‌شدت تحت تأثیر قرار داد. تهرانی در همان نامه، برای نخستین بار گزاره آمریکایی‌بودن شهید بهشتی را مطرح می‌کند و نام ایشان را در کنار چند چهره دیگر می‌آورد.
محبوبی گفت: در آن نامه، نوعی رابطه این‌همانی میان شهید بهشتی و امیرانتظام القا می‌شود؛ به این معنا که اگر ارتباط امیرانتظام با آمریکایی‌ها خیانت محسوب می‌شود، پس این اتهام درباره شهید بهشتی هم وارد است. سازمان مجاهدین خلق، نزدیک به یک سال پس از آن یعنی در زمستان ۱۳۵۹، دوباره همین اتهام را مطرح کرد.
این پژوهشگر تایخ معاصر عنوان کرد: در آن مقطع برخی از نیرو‌های انقلابی یا نزدیک به امام نیز در برابر این هجمه سکوت کردند و همین سکوت موجب شد مظلومیت شهید بهشتی بیش از پیش نمایان شود. شهید بهشتی در برابر این اتهامات دو واکنش داشت؛ نخست آن‌که با صراحت اعلام کرد هر سندی درباره من وجود دارد با رعایت امانت منتشر کنید، من هیچ ابایی ندارم. دومین موضع، سخنرانی معروفی بود که بعدها به عنوان سخنرانی خط امام و خط سازش شناخته شد. این سخنرانی در نوزدهم بهمن ۱۳۵۸ و تنها چند هفته پس از انتشار نامه شیخ‌علی تهرانی ایراد شد.
محبوبی افزود: شهید بهشتی در آن سخنرانی دو جریان را از هم جدا کرد خط امام که مبتنی بر اسلام اجتهادی و پویا بود و خط سازش که بیشتر نگاهی مصلحت‌جویانه و آرام داشت. ایشان در تحلیل خود سه گروه مبارز را معرفی می‌کند: گروهی با مبارزه سیاسی و عافیت‌طلبانه، گروهی با رویکرد مسلحانه و گروه سوم که خط امام را نمایندگی می‌کرد و معتقد به مبارزه فرهنگی عمیق در برابر استبداد و استعمار بود.
نویسنده کتاب «ایستگاه خیابان روزولت» گفت: شهید بهشتی تاکید داشت که مذاکره باید از موضع قدرت و بدون هیچ‌گونه وابستگی صورت گیرد. در واقع، او گفت‌و‌گو را تنها زمانی مجاز می‌دانست که ایران در موضع اقتدار قرار داشته باشد و هدفش تحکیم استقلال کشور باشد، نه کسب امتیاز.
وی افزود: بر اساس اسناد آمریکایی، تنها دو دیدار رسمی میان شهید بهشتی و اعضای سفارت آمریکا صورت گرفته است؛ نخست در اسفند ۱۳۵۷ که سه نفر از دیپلمات‌های آمریکایی در آن حضور داشتند و دوم در اردیبهشت ۱۳۵۸. این دیدار‌ها در چارچوب ملاقات‌های رسمی میان سران وقت جمهوری اسلامی با نمایندگان کشور‌های خارجی انجام شد. در این ملاقات‌ها، برخلاف ادعای برخی جریان‌ها، هیچ‌گونه وابستگی یا هماهنگی پنهان وجود نداشته است.
وی افزود: در جلسات شورای هماهنگی دانشجویان پیرو خط امام، یکی از بحث‌ها این بود که در فضای انقلابی آن زمان، کوچک‌ترین تماس با سفارت آمریکا می‌توانست به‌عنوان جاسوسی تلقی شود. به همین دلیل بسیاری از اسناد این دیدار‌ها هرگز منتشر نشد تا زمینه سوءبرداشت فراهم نشود. بعدها، در سال ۱۳۸۷، بخشی از این اسناد برای نخستین‌بار از سوی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی منتشر شد.
محبوبی تأکید کرد: در مقابل، ارتباط افرادی، چون امیرانتظام با مأموران آمریکایی ماهیت کاملاً اطلاعاتی و داشته و از اساس قابل مقایسه با دیدار‌های رسمی شهید بهشتی نیست. این تفاوت در محتوای اسناد نیز به‌وضوح قابل مشاهده است.
وی افزود: امیدوارم انتشار چنین آثاری به ما کمک کند تا تاریخ انقلاب را نه از زاویه تبلیغ یا نفی، بلکه بر اساس اسناد و روایت‌های اصیل بازخوانی کنیم.
در اادامه این نشست، محمدامین فرج‌اللهی، پژوهشگر حوزه تاریخ انقلاب و سید مجتبی مؤمنی، مدیر انتشارات سرچشمه نور نکاتی را درباره محتوای کتاب مطرح کردند.
در پایان نیز با حضور نویسنده کتاب، سخنرانان جلسه و همچنین محمدحسن روزی‌طلب پژوهشگر و مولف تاریخ معاصر از کتاب «آیت‌الله بهشتی به روایت اسناد آمریکا» رونمایی به عمل آمد.
انتهای پیام/