در راستای دغدغه‌های ملی و منطقه‌ای پیرامون ارتقای سطح سلامت جمعیت سالمند، پژوهش پیشگامانه‌ دکتر «نکو پناهی» فوق تخصص غدد و پزشک پژوهشگر، استادیار بخش غدد بیمارستان شریعتی دانشگاه علوم پزشکی تهران و معاون پژوهشی مرکز تحقیقات اختلالات متابولیک پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم با تیم محققان همراهش با اتکا به داده‌های دقیق برنامه سلامت سالمندان بوشهر، تصویری نگران‌کننده از تأثیرات جسمی پوکی استخوان ارائه داده‌ است این نگرانی اصلاح سیاست‌های سلامت را در سطح کلان ضروری کرده تا با اتخاذ تصمیم‌های درست از تداوم افت کیفیت زندگی زنان مبتلا به پوکی استخوان جلوگیری شود.

این مطالعه که با هدف شناسایی دقیق عوامل مؤثر بر شاخص‌های کیفیت زندگی در سالمندان جنوب ایران طراحی شد، به وضوح نشان داد که اگرچه پوکی استخوان یک تهدید عمومی است، اما زنان سالمند به دلیل عوامل بیولوژیکی و اجتماعی به صورت نامتناسبی تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. در این گروه، کاهش تراکم استخوانی نه تنها ریسک شکستگی‌ها را بالا می‌برد، بلکه به طور مستقیم کارکردهای روزمره، تحرک و در نتیجه کیفیت زندگی جسمی آن‌ها را به شدت تضعیف می‌کند.

دکتر نکو پناهی در تشریح یافته‌های خود اظهار داشته است،«ما در حال مواجهه با یک زنگ خطر بالینی هستیم؛ این افت در کیفیت زندگی جسمی زنان، مستقیماً با هزینه‌های درمانی بلندمدت و کاهش استقلال فردی آن‌ها در سال‌های پایانی عمر گره خورده است. این امر قویاً استدلال می‌کند که رویکردهای فعلی غربالگری و پیشگیری، نیازمند یک بازنگری ساختاری هستند تا بر مداخلات هدفمند برای زنان متمرکز شوند.»

نتایج نشان داد افراد مبتلا به پوکی استخوان در شاخص‌های کیفیت زندگی جسمی نمرات پایین‌تری نسبت به افراد فاقد این بیماری کسب کردند، در حالی که کیفیت زندگی روانی بین این دو گروه تفاوت چشمگیری نداشت.

داده‌های به‌دست‌آمده نشان داد زنان سالمند بیشتر از مردان از افت عملکرد جسمی و محدودیت‌های حرکتی ناشی از پوکی استخوان رنج می‌برند. پژوهشگران تأکید می‌کنند که این وضعیت مستقیماً بر توانایی سالمندان در انجام فعالیت‌های روزمره، استقلال فردی و احساس تندرستی آنان تأثیر می‌گذارد.

به باور دکتر «نکو پناهی»، یافته‌های این مطالعه می‌تواند مبنایی برای برنامه‌ریزی‌های ملی پیشگیرانه، طراحی مداخلات آموزشی و بازنگری در خدمات سلامت سالمندان باشد. سیاست‌گذاران نظام سلامت با اتکا بر چنین پژوهش‌هایی قادر خواهند بود مسیر بهبود کیفیت زندگی جسمی و پیشگیری از ناتوانی‌های ناشی از پوکی استخوان را هدفمندتر تعیین کنند.

بنابراین، داده‌های جمع‌آوری شده از بوشهر، سندی محکم برای نهادهای سیاست‌گذار است تا با در نظر گرفتن حساسیت‌های جنسیتی در حوزه استئوپروز، منابع و مداخلات سلامت سالمندی را به سمت راهکارهای مؤثرتر و پویاتر سوق دهند.

از جمله محدودیت‌های پژوهش، طراحی مقطعی مطالعه و اتکای آن به داده‌های خوداظهاری است که مانع از نتیجه‌گیری‌های علمی می‌شود. مجری طرح پیشنهاد داده است که در آینده مطالعات مداخله‌ای و طولی در زمینه اثر درمان‌ها و برنامه‌های بازتوانی بر کیفیت زندگی سالمندان انجام گیرد. آنچه در ذیل می‌آید گزیده‌ای از این پژوهش است:

پیام کلیدی و مخاطبان هدف
پوکی استخوان، کیفیت زندگی جسمی سالمندان، خصوصاً زنان، را به شدت کاهش می‌دهد و این امر نیازمند توجه ویژه در مدیریت بالینی است.

سالمندان بالای ۶۰ سال، بیماران مبتلا به پوکی استخوان، پزشکان (عمومی، ارتوپدی، روماتولوژی)، کارشناسان بهداشت سالمندان، سیاست‌گذاران حوزه سلامت و پژوهشگران مرتبط از مخاطبان اصلی این طرح پژوهشی هستند.

اهمیت و نوآوری طرح

این مطالعه با استفاده از داده‌های بومی برنامه سلامت سالمندان بوشهر، ارتباط میان پوکی استخوان و کیفیت زندگی را با جزئیات بررسی کرده و یکی از مهم‌ترین دستاوردهای آن، مشخص ساختن تأثیرات متفاوت بر اساس جنسیت است.

مهمترین نتایج

سالمندان مبتلا به پوکی استخوان، به ویژه زنان، در انجام فعالیت‌های روزمره جسمی محدودیت بیشتری دارند. این امر بر اهمیت تمرکز مراقبت‌ها بر سلامت جسمی تأکید دارد.

تأثیرات و کاربردهای اصلی

تأثیر اول: تسهیل در ارتقای برنامه‌های پیشگیرانه و درمانی پوکی استخوان در سطح جامعه سالمندی.

تأثیر دوم: افزایش آگاهی و تمرکز نظام سلامت بر بهبود مستقیم کیفیت زندگی جسمی زنان سالمند مبتلا به این بیماری.

این نتایج می‌تواند مبنایی برای اصلاح سیاست‌ها و تدوین برنامه‌های حمایتی هدفمندتر باشد، هرچند تاکنون تغییر مستقیمی در قوانین سازمان غذا و دارو ایجاد نشده است.

محدودیت‌های شواهد و مسیر پژوهش‌های آتی

دکتر نکوپناهی محدودیت‌های پژوهش را در طراحی مقطعی که امکان استنباط علت و معلولی را محدود می‌کند و ماهیت خوداظهاری داده‌ها دانست لذا، پژوهش‌های آینده باید بر مطالعات طولی و مداخلات بالینی متمرکز شوند تا اثرات درمانی بر کیفیت زندگی به‌طور دقیق‌تری سنجیده شود.

منابع:

Shafiee G, et al. Bushehr Elderly Health (BEH) programme: study protocol and design of musculoskeletal system and cognitive function (stage II). BMJ Open*. 2017

2. Gao S, Zhao Y. Quality of life in postmenopausal women with osteoporosis: a systematic review and meta-analysis. Qual Life Res. 2023

Hu J, et al. Health-related quality of life in men with osteoporosis: a systematic review and meta-analysis. Endocrine. 2021

لینک مقاله: DOI: 10.1186/s12877-024-05348-9