خشکسالی‌های پی‌در‌پی، کاهش منابع آبی، افزایش دما و وقوع سیلاب‌های مخرب تنها بخشی از پیامدهایی است که کشور در سال‌های اخیر با آن دست‌و‌پنجه نرم کرده است.
در پاسخ به این بحران، سازمان حفاظت محیط‌زیست با همکاری نهادهای مرتبط، برنامه ملی مدیریت تغییرات اقلیمی کشور را تدوین کرد؛ برنامه‌ای که پس از تصویب در هیأت دولت، برای اجرا به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است.
افزایش دمای ایران؛ زنگ خطر جدی
بر اساس بررسی‌ها، میانگین دمای ایران از دهه ۱۳۴۰ تاکنون حدود ۲ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تا سال ۲۰۳۰ ممکن است تا ۲.۶ درجه دیگر افزایش یابد. این روند، باعث تبخیر بیشتر، افت سطح آب‌های زیرزمینی و تشدید خشکسالی‌ها می‌شود.
کاهش بارندگی و تغییر الگوی بارش‌ها
در دو دهه گذشته، میزان بارندگی کشور به‌طور میانگین ۲۰ درصد کاهش یافته و احتمال می‌رود تا دهه‌های آینده این کاهش به ۳۵ درصد برسد. افزون بر آن، شکل بارش‌ها نیز تغییر کرده و باران‌های سیل‌آسا در مدت‌زمان کوتاه خسارات سنگینی برجای می‌گذارند.
بحران منابع آب و تهدید کلانشهرها
خشکسالی‌های پیاپی باعث کاهش پرشدگی سدها به حدود ۴۴ درصد شده است. این وضعیت تأمین آب شرب بسیاری از مناطق، به‌ویژه کلانشهرها را با چالش روبه‌رو کرده و اهمیت مدیریت مصرف آب را بیش از پیش نشان می‌دهد.
تاب‌آوری شهری و بازگشت به دانش بومی
کارشناسان معتقدند فاصله گرفتن از معماری اقلیمی سنتی و ساخت‌وسازهای ناپایدار، شهرهای ایران را در برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیر کرده است. در حالی که نیاکان ما با بهره‌گیری از دانش بومی مانند قنات، خود را با شرایط خشک سازگار کرده بودند، امروز کمبود آب به یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های ملی تبدیل شده است.
جزئیات برنامه ملی مدیریت تغییرات اقلیمی
به گفته شینا انصاری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، این برنامه در سه محور اصلی تدوین شده است:
-
کاهش آسیب‌پذیری بخش‌های در معرض خطر اقلیمی
-
کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و توسعه اقتصاد سبز و صنعت کم‌کربن
-
تقویت دیپلماسی محیط‌زیستی و تعاملات بین‌المللی در حوزه اقلیم
احمد طاهری، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم نیز اعلام کرد: در محور «اقتصاد سبز و صنعت کم‌کربن»، موضوعاتی مانند مدیریت انرژی، جذب و ترسیب کربن و پسماند دیده شده است. محور دوم به سازگاری و کاهش آسیب‌ها در حوزه آب، کشاورزی، بهداشت و محیط‌زیست اختصاص دارد.
گامی به سوی آینده‌ای پایدار
تصویب و اجرای برنامه ملی تغییرات اقلیمی، نخستین گام جدی ایران برای کاهش اثرات بحران اقلیم و سازگاری با شرایط جدید زیست‌محیطی است. کارشناسان تأکید دارند اجرای مؤثر این برنامه نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها و تغییر نگرش در شیوه مصرف منابع طبیعی است؛ چرا که ادامه روند کنونی، آینده کشور را با تهدیدی جدی روبه‌رو خواهد کرد.
∎