ترسی که ریشه ما انسان‌ها در هر عصر تحولی، ابتدا در برابر ابزار تازه مقاومت کرده‌ایم. از زمان ورود چاپخانه تا دوران رایانه، همیشه گروهی از مردم احساس کرده‌اند که ابزار جدید «روح انسان» را تهدید می‌کند. اما تاریخ نشان داده است که هر بار، انسان با یادگیری و سازگاری، نه تنها جایگاهش را حفظ کرده، بلکه افق‌های تازه‌ای گشوده است.

هوش مصنوعی هم تفاوتی ندارد؛ با این تفاوت که این‌بار، ابزارِ جدید فقط دست‌های ما را آزاد نمی‌کند، بلکه به ذهن ما نزدیک می‌شود و همین نزدیکی است که ترس را واقعی‌تر می‌کند. ما دیگر با ماشینی روبه‌رو نیستیم که چرخ‌دنده دارد، بلکه با چیزی طرفیم که می‌تواند بنویسد، بیاموزد، پیش‌بینی کند و حتی در گفت‌وگوها «شبیه ما» رفتار کند. اما شاید همین نقطه، جایی باشد که باید تعریف تازه‌ای از «هوش انسانی» پیدا کنیم.

هوش مصنوعی، در اصل، بازتابی از خِرد و خلاقیت انسان است. او چیزی ندارد که ما به او نداده باشیم؛ مجموعه‌ای از الگوریتم‌هاست که با داده‌های انسانی تغذیه می‌شود. اگر امروز ما از هوش مصنوعی می‌ترسیم، شاید در حقیقت از انعکاس خودمان در آیینه‌ای تازه می‌ترسیم، آیینه‌ای که ضعف‌ها، خطاها و حتی تعصبات ما را هم بازمی‌تاباند. به جای ترس، شاید بهتر است یاد بگیریم چگونه از این آیینه برای شناخت بیشتر خودمان استفاده کنیم. همان‌طور که ماشین‌حساب جای ریاضیدان‌ها را نگرفت، بلکه آنها را از محاسبات تکراری رها کرد تا به عمق نظریه‌ها بروند ...

هوش مصنوعی نیز می‌تواند بار ذهنی روزمرّگی را از دوش انسان بردارد تا فرصت تفکر، خلاقیت بیشتر شود. مساله، «جایگزینی» نیست؛ مساله، توان هم‌زیستی هوشمندانه انسان و فناوری است. در جهانی که داده‌ها هر لحظه افزون می‌شوند، توانایی درک، تفسیر و به‌کارگیری هوش مصنوعی، به مهارتی انسانی تبدیل شده است، نه فنی. در آینده، شکاف میان انسان‌ها نه براساس ثروت یا تحصیلات، بلکه براساس «مهارت در گفت‌وگو با هوش مصنوعی» شکل می‌گیرد.
زبان آینده، زبانی ترکیبی از تفکر انسانی و محاسبه ماشینی است. هر کس آن را بیاموزد، آینده را می‌فهمد و هر کس از آن بترسد، در حاشیه آینده می‌ماند.

باید بپذیریم که هوش مصنوعی آمده تا بماند، اما اینکه چگونه بماند، بستگی به ما دارد. می‌تواند به ابزاری برای رشد، عدالت، خلاقیت و یادگیری تبدیل شود، یا به سلاحی برای حذف و فریب و این انتخاب، انتخاب انسان است.
شاید وقت آن رسیده باشد که به جای پرسیدن اینکه «آیا هوش مصنوعی جای ما را می‌گیرد؟» بپرسیم: «آیا ما آماده‌ایم در جهانی زندگی کنیم که باید کنار هوش مصنوعی بایستیم؟»زیرا آینده، به آنهایی تعلق دارد که نه از فناوری می‌ترسند، نه آن را می‌پرستند، بلکه می‌دانند چگونه با آن گفت‌وگو کنند.

منبع: روزنامه اعتماد ۴ آبان ۱۴۰۴