بیماری پوکی استخوان به کاهش تراکم استخوان‌ها و افزایش خطر شکستگی منجر می‌شود، اغلب بدون علائم اولیه است و به همین دلیل به عنوان “بیماری خاموش” شناخته می‌شود. بررسی‌های مرکز تحقیقات استئوپروز پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران نشان می‌دهد که میزان آمار پوکی استخوان در کشور در سنین بالاتر به طور چشمگیری افزایش می‌یابد، به طوری که پس از رسیدن به ۷۵ سالگی، حدود ۸۰ درصد زنان دچار پوکی استخوان می‌شوند. به بیان دیگر، از هر پنج زن بالای ۷۰ سال، چهار نفر به این بیماری مبتلا هستند بر اساس این تحقیق آمار این بیماری در زنان ۴۲درصد و در مردان ۲۴درصد است.

پوکی استخوان و علل آن

هاله وزیری، متخصص داخلی در مورد پوکی استخوان و علل آن می‌گوید: پوکی استخوان یا استئوپروز به معنای تخلخل استخوان یالاغر و ضعیف شدن استخوان است و عبارتست از بیماری منتشر استخوانی که با کاهش توده استخوانی و تغییر میکروسکوپی نسج استخوان یعنی کاهش متناسب مواد آلی همراه با مواد معدنی استخوان در واحد حجم مشخص می‌شود و منجر به افزایش شکنندگی استخوان می‌شود.

وی می‌افزاید: مهمترین علل ابتلا به این بیماری عبارتند از:

ژنتیک: ۷۰ تا ۸۰ درصد توده استخوانی مربوط به فاکتورهای ژنتیک است و عوامل محیطی فقط ۲۰ تا ۳۰ درصد نقش دارد.

نژاد: سیاهپوستان حداکثر توده استخوانی و نژاد آسیایی به خصوص ژاپنی حداقل توده استخوانی را دارند.

جنس: مردان نسبت به زنان توده استخوانی بیشتری دارند.

رژیم غذایی: مهمترین عامل در رژیم غذایی میزان کلسیم آن است به طوری که مصرف کلسیم به میزان بالاتر از ۱۰۰۰ میلیگرم کلسیم خالص نقش بسیار موثری در بدست آوردن توده استخوانی مناسب دارد. عامل بعدی میزان پروتئین غذا است که برای تعیین کیفیت استخوان و بخش غیر معدنی آن حائز اهمیت است.

فعالیت فیزیکی یا ورزش: به خصوص در زمان رشد موجب تحریک استخوان سازی و افزایش تراکم استخوان شده و به عکس فعالیت و سکون سبب کاهش تراکم استخوانی می‌شود.

وضعیت هورمونی: استروژن یا هورمون زنانه، نقش بسیار موثری در کاهش فعالیت تخریبی استخوان دارد، به طوری که پس از شروع یائسگی و کاهش استروژن در بدن خانم‌ها به یکباره کاهش محسوسی ملاحظه می‌شود. همچنین در ابتدای بلوغ، افزایش استروژن در تحریک استخوان سازی در هر دو جنس شناخته شده است.

سن: با افزایش سن، تعادل بین تخریب و تشکیل استخوان به نفع تخریب به هم می‌خورد، به طوری که از سن ۳۵ سال تا ۵۰ سالگی توده استخوانی در هر دوجنس کاهش و با افزایش سن نیز همچنان ادامه می‌یابد. وزن بدن: افراد چاق نسبت به افراد لاغر کمتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار می‌گیرند.

سیگار و الکل: عادات اشتباه زندگی مانند مصرف الکل و سیگار موجب افزایش خطر پوکی استخوان خواهند شد.

داروها: مصرف بعضی از داروها با خطر افزایش پوکی استخوان همراه است که شایع‌ترین آن‌ها مصرف زیاد کورتیکوستروئیدها یا همان کورتون است داروهای دیگر عبارتند از: هپارین، آلومینیوم، لیتیوم، فنی توئین و تاموکسفین.

علائم پوکی استخوان

این متخصص داخلی در مورد علائم این بیماری خاطر نشان می‌کند: این بیماری خاموش به علت نداشتن درد معمولا دیر تشخیص داده می‌شود، اما علائم پوکی استخوان عبارتند از: کوتاه شدن قد، خم شدن و قوز کردن بدن به سمت جلو، فشرده شدن ریه‌ها و تنگی نفس، شکستن استخوان‌ها، درد در ناحیه کمر، سستی در دندان‌ها و عقب رفتن لثه‌هاو احساس ضعف و شکنندگی در ناخن.

تشخیص پوکی استخوان

وی با بیان این مطلب که اهمیت تشخیص زودهنگام در این است که در مرحله خفیف، با درمان دارویی و ورزشی می‌توان روند کاهش تراکم که به آن استئوپنی می‌گویند را کند کرد تا به بیماری شدید یا پوکی استخوان منجر نشودتاکید می‌کند: آزمایش‌های تراکم مواد معدنی استخوان (BMD)، مهمترین آزمایش‌هایی هستند که برای تشخیص پوکی استخوان تجویز می‌شوند. در این آزمایش از اشعه ایکس با مقادیر بسیار کمی انرژی تابشی برای تعیین میزان محکم بودن استخوان‌های ستون فقرات، لگن یا مچ دست استفاده می‌شود. اشعه ایکس معمولی، زمانی پوکی استخوان را تشخیص می‌دهد که بیماری به میزان زیادی پیشرفت کرده باشد. تمام زنان بالای ۶۵ سال باید آزمای تراکم استخوان انجام دهند.

روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان

وزیری در مورد روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان می‌گوید: برای پیشگیری باید تا حدامکان تراکم استخوانی را بالا برد و از کاهش آن با افزایش سن جلوگیری کرد این روش‌ها عبارتند از: برای استخوان سازی صحیح نیاز به کلسیم، ویتامین د و پروتئین است. در این صورت تغذیه مناسب به خصوص در سنین ذخیره سازی و قبل از ۳۰ سالگی بسیار مهم است از این رو توصیه می‌شود مصرف کلسیم در آقایان و خانم‌ها تا قبل از یائسگی ۱۰۰۰ میلی گرم باشد.

فعالیت بدنی منظم

ورزش نقش کلیدی در تحریک استخوان سازی دارد. فعالیت‌هایی مانند پیاده روی سریع، بالا رفتن از پله، تمرینات با دمبل سبک می‌توانند به استخوان‌ها فشار فیزیولوژیکی مفیدی وارد کرده و مانع تحلیل آنها شوند.

دریافت نور خورشید برای تولید طبیعی ویتامین D

حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قرار گرفتن در معرض آفتاب صبح یا عصر (بدون کرم ضدآفتاب روی پوست دست یا صورت) چند روز در هفته، می‌تواند به بدن کمک کند ویتامین D را به‌طور طبیعی تولید کند. این ویتامین برای جذب کلسیم ضروری است.

ترک سیگار و کاهش مصرف الکل

سیگار کشیدن موجب کاهش فعالیت سلول‌های استخوان ساز می‌شود و الکل زیاد هم باعث اختلال در جذب کلسیم و کاهش هورمون‌هایی می‌شود که به حفظ تراکم استخوان کمک می‌کنند.