سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - جواد وند نوروز، رئیس بنیاد استاد شهریار: روز اوّل آبان، از سال ۱۴۰۱ به نام روز ملّی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی در تقویم ملّی کشور به ثبت رسیده است. ابوالفضل بیهقی، ادیب، پژوهشگر و تاریخ‌نگار بزرگ، که وی را «پدر نثر فارسی» می شناسند، یکی از مفاخر خطه بیهق (سبزوار کنونی) است که نام بلند او چون خورشیدی همواره در آسمان ادب این سرزمین می‌درخشد.
وی با نگارش اثر گرانسنگ و بی‌نظیر خود موسوم به «تاریخ بیهقی»، میراث جاودانه‌ای برای قوام‌بخشی هویت این مرز و بوم و زنده نگه داشتن زبان فاخر فارسی بر جای گذاشته است.
بیهقی نه تنها یک مورخ است، بلکه در کتابش موشکافانه به مسائل اجتماعی و اوضاع جغرافیایی پرداخته و بیان و اثرش گنجینه‌ای ارزشمند از امثال و حکم و پند و اندرز است. اثر وی از متون کلاسیک به شمار می‌آید و سرشار از فنون بلاغت، آرایه‌های ادبی و دارای نثری آهنگین است.
وی در تاریخ نگاری خویش، بر خلاف آنچه که مرسوم بود، بدون ترس و واهمه ضعف پادشاهان و سلاطین را گوشزد می‌کرد و در برابر گردنکشان سر اطاعت نداشت. حقیقت و حق مطلب را بی هیچ ملاحظه‌ای بیان می‌نمود و در اصول تاریخ نگاری دیدی دقیق و نقدی علمی داشت. چنانکه او را به‌حق در جایگاه پدر نثر فارسی نشانده‌اند.
بیهقی شیوه‌ای علمی در تاریخ‌نگاری پیش گرفت که در تاریخ‌های پیش از او سابقه نداشت. او بسیاری از وقایع را شخصاً دیده یا از فردی ثقه شنیده است، بنابراین روایت‌های او از اعتبار بالایی برخوردارند.
بیهقی به امانت در روایت رویدادها مشهور است و تلاش کرده تا شرحی دقیق و بی‌طرفانه از آنها ارائه دهد.
«تاریخ بیهقی» از نظر غنای واژگان و زلالی و تراش‌خوردگی نثر، در اوج شیوه‌های نثر فارسی قرار دارد. بیهقی در قصه‌گویی و داستان‌پردازی توانایی چشمگیری داشته و شخصیت‌های تاریخی را به شکلی زنده روایت کرده است. هماهنگی و پیوستگی میان نثر، اندیشه و سبک نویسنده، از دیگر ویژگی‌های برجسته این اثر است.
«تاریخ بیهقی» همچنین مناسبات قدرت و روابط خوب و بد آدم‌ها و خیانت‌ها و دروغ‌های آنها را به ما نشان می‌دهد و اخلاق‌مداری و توجه به رعایت اخلاق را گوشزد می‌کند. وقتی ابوالفضل بیهقی، بعد از قصه سرگذشت تلخ حاجب قریب، می‌نویسد: «احمق کسی باشد که دل درین گیتی غدّار فریفتگار بندد و نعمت و جاه و ولایت او را به هیچ چیز شمرد و خردمندان بدو فریفته نشوند.» انگار آدمیان را در همه اعصار خطاب می‌کند.
این روز بزرگ را ارج می‌نهیم و یاد و خاطره بیهقی را گرامی می‌داریم.
∎