گزارش تازه نشریه علمی Nature نشان میدهد که در سال ۲۰۲۵، بیش از ۷۸ درصد دانشگاه‌های جهان استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی را در فرآیند آموزش رسمی خود آغاز کرده‌اند؛ رقمی که تا دو سال پیش کمتر از ۲۰ درصد بود.
هوش مصنوعی حالا به عضوی ثابت از محیط‌های دانشگاهی تبدیل شده است و تمامی کارهای اموزشی اعم از ساختاردهی برنامه‌های درسی، تصحیح تکالیف و تولید محتوای درسی را انجام میدهد. با این حال، این گسترش سریع موجی از نگرانی را در میان اساتید و پژوهشگران برانگیخته است: آیا این ابزارها دانشجویان را باهوش‌تر می‌کنند یا صرفاً به آن‌ها کمک می‌کنند تا کمتر فکر کنند؟
پژوهشی میان‌دانشگاهی در اروپا و آمریکا که روی بیش از ۲۲ هزار دانشجو انجام شد، نشان داد ۶۷ درصد آنان حداقل یک‌بار از چت‌بات‌هایی مانند ChatGPT، Claude یا Gemini برای انجام تکالیف یا نوشتن پروژه‌های دانشگاهی استفاده کرده‌اند. از این میان، حدود ۴۲ درصد دانشجویان گفته‌اند بدون کمک هوش مصنوعی قادر به اتمام پروژه‌های خود نبوده‌اند!
در همین حال، تنها ۱۶ درصد اساتید توانسته‌اند استفاده از هوش مصنوعی را در کلاس‌های خود به‌طور کامل ممنوع کنند. کارشناسان هشدار می‌دهند که این وابستگی ممکن است منجر به افت تدریجی مهارت‌های تفکر و حل مسئله در نسل جدید دانشجویان شود.
در سوی دیگر ماجرا، طرفداران فناوری معتقدند که استفاده هوشمندانه از این ابزارها می‌تواند کیفیت آموزش را متحول کند. برای نمونه، دانشگاه MIT در آمریکا و آکسفورد در بریتانیا از پلتفرم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی برای شخصی‌سازی مسیر یادگیری دانشجویان استفاده می‌کنند. طبق داده‌های منتشرشده، در این دانشگاه‌ها میزان درک مفاهیم علمی در میان دانشجویانی که از ابزارهای AI استفاده کرده‌اند، ۲۵ درصد بالاتر از میانگین کلاس بوده است. برخی کارشناسان آموزش حتی پیشنهاد داده‌اند که مهارت کار با مدل‌های زبانی باید به‌عنوان یکی از دروس پایه در دانشگاه‌ها تدریس شود.
با وجود این مزایا، چالش‌های اخلاقی و حقوقی همچنان باقی است. تنها ۳۵ درصد دانشگاه‌ها در سراسر جهان دستورالعملی رسمی درباره استفاده مجاز از هوش مصنوعی را دارند، و هنوز استاندارد جهانی مشخصی برای تشخیص «تولید علمی انسانی» از «محتوای تولیدشده توسط ماشین» وجود ندارد. کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورت بی‌توجهی به این مسئله، دانشگاه‌ها ممکن است با بحران اعتماد علمی و سرقت فکری گسترده روبه‌رو شوند.