محمد جلال‌مآب، امروز سه‌شنبه ۲۹ مهر در همایش بین‌المللی «ساخت، بازسازی و توسعه عتبات عالیات» با قدردانی از حضور رؤسای دانشگاه‌ها، عالمان حوزه و دانشگاه، استادان و پژوهشگران از ایران و عراق اظهار کرد: از حضور نمایندگان عتبات مقدسه، تولیت‌های حرم‌های مطهر و شخصیت‌های دینی و فرهنگی که از عراق تشریف آورده‌اند، صمیمانه تشکر می‌کنم و به همه این عزیزان خیر مقدم می‌گویم.
وی از نمایندگی ولی‌فقیه در استان، استاندار اصفهان، نمایندگان مجلس و مقام‌های استانی به سبب حمایت از برگزاری این رویداد علمی و معنوی تقدیر کرد و افزود: از استادان، محققان و صاحب‌نظران مراکز علمی و پژوهشی کشور که با ارائه مقاله و مشارکت فعال در این همایش در تولید ادبیات علمی این حوزه سهم داشتند، سپاسگزارم و امیدوارم این همکاری‌ها در آینده در قالب نشست‌ها و فعالیت‌های پژوهشی ادامه یابد و فصلی نو در این مسیر ارزشمند گشوده شود.
رئیس ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات کشور با اشاره به ضرورت هم‌افزایی میان دانش علوم انسانی، اجتماعی و فرهنگی با تجربه هنرمندان و استادکاران در حوزه‌های فنی، مهندسی و هنری ادامه داد: در قالب یک تعامل میان‌دانشگاهی با عنوان "پژوهی عتبات" می‌توان این ظرفیت‌ها را به هم پیوند داد. هرچند گام‌هایی برای طراحی و تأسیس این رشته در برخی دانشگاه‌ها برداشته شده است، اما امیدوارم استان‌های شاخص در زمینه دانش و هنر بازسازی حرم‌های مطهر در ایران و عراق در این مسیر پیش‌قدم باشند.
جلال‌مآب هدف همایش را بازخوانی تاریخی تلاش‌های دوستداران اهل‌بیت(ع) در بازسازی عتبات دانست و اظهار کرد: ارادت به اهل‌بیت و ساخت و ساز حرم‌ها از جنس عشق و محبت است و مرز جغرافیا نمی‌شناسد. نقش ایرانیان در این مسیر نافی نقش دیگران نیست، بلکه میدان مسابقه در خیرات است. همان‌گونه که فرمانده شهیدمان، سردار سلیمانی، تعبیر کردند، توسل به اهل‌بیت توسل به منبع زیبایی‌هاست و در این مسیر، هویت‌ها در کوثر اهل‌بیت محو می‌شود و زیبایی‌ها در تنوع جلوه می‌کنند.
وی با یادآوری خاطره‌ای از شهید حاج قاسم سلیمانی گفت: ۲۲ سال پیش، در بحبوحه رویدادهای عراق، سردار سلیمانی در جوار حرم امیرالمؤمنین(ع) ایستاد و با دیدن گرد و غبار آستان مقدس، درهای شکسته و کاشی‌های فرو ریخته، آرزو کرد که گامی در راه بازسازی و نوسازی این حرم‌های مطهر بردارد. شاید آن روز گمان نمی‌کرد روزی فرزندان و یارانش در ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات، وارد مرحله طراحی و توسعه این حرم‌ها شوند. امروز طرح توسعه حرم علوی با افتتاح صحن و شبستان حضرت فاطمه زهرا(س) و طرح توسعه حرم حسینی با احداث صحن و شبستان حضرت زینب(س) در مراحل پیشرفت و بهره‌برداری است، همچنین طرح‌های توسعه در کاظمین، مسیب، مدائن، شهر بلد و حتی سامرا، که زمانی آرزویی دور می‌نمود، در حال تحقق است.
رئیس ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات کشور با اشاره به سابقه طولانی حضور ایرانیان در این مسیر افزود: از آغاز حضور و مشارکت ایرانیان در بازسازی حرم‌های اهل‌بیت(ع) بیش از هزار سال می‌گذرد و جز در دوره‌های کوتاه، این ارتباط و همکاری همواره تداوم داشته است. این حضور نه‌تنها فرهنگی و معنوی، بلکه علمی و هنری نیز بوده است. نجف، کربلا، کاظمین و دیگر شهرهای مقدس، بدون حسینیه‌ها و محله‌های ایرانیان، چه سیمایی می‌داشتند؟ اگر کاشی معرق اصفهان، فرش تبریز و کاشان، قلم‌زنی اصفهان، خاتم شیراز و هنر استادکارانی چون فرشچیان، تامسن، ندیمی و محمدی نبود، حرم‌ها از چه زیبایی‌هایی محروم می‌ماندند؟
جلال‌مآب ادامه داد: این حضور هزارساله، علاوه بر برکات فرهنگی و معنوی، موجب رشد فنی، مهندسی و هنری در میان جوانان ایران و عراق شده است و جلوه‌ای از همکاری تمدنی در سایه عشق به اهل‌بیت(ع) است.
وی در ادامه با طرح پرسش‌هایی اساسی گفت: اکنون باید بیندیشیم حرم‌محور بودن توسعه به چه معناست؟ حرم‌های آینده چه ویژگی‌هایی باید داشته باشند؟ حرم هوشمند چیست و نسل‌های آینده از فضای زیارت چه انتظاراتی دارند؟ نقش حرم‌ها در توسعه پایدار شهرهای مذهبی چیست؟ پاسخ به این پرسش‌ها وظیفه دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی است تا تاریخ، چراغ راه آینده باشد.
حرم مطهر رضوی، گنجینه‌ای زنده از تمدن، ایمان و هنر اسلامی است
عبدالحمید طالبی، رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی نیز با بیان اینکه حرم مطهر رضوی مرکز توحید و گنجینه‌ای منحصر به‌فرد از معماری اسلامی است، اظهار کرد: حرم مطهر امام رضا(ع) نه صرفاً مکانی برای زیارت، بلکه پدیده‌ای تمدنی است که در طول قرون، معنا، هنر، عقلانیت و اجتماع را در پیوندی پایدار گرد آورده است.
وی با اشاره به جایگاه ممتاز حرم رضوی در میان سایر عتبات مقدسه افزود: در این مکان قدسی، ایمان با فرهنگ و معنویت با تاریخ درهم تنیده است و مطابق فرمایش مقام معظم رهبری، مجموعه فضاها و بناهای آستان قدس گنجینه‌ای یکتا از هنر معماری اسلامی و ظرایف علمی و هنری ملت ایران به‌شمار می‌آید.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با بیان اینکه حرم رضوی در تاریخ اجتماعی ایران نقشی اساسی در بازآفرینی هویت شیعی ایفا کرده است، ادامه داد: این حرم نه‌تنها نقطه تلاقی جغرافیای زیارت، بلکه محور جریان‌های فرهنگی، علمی و هنری است که از دل آن تمدنی نوین ایرانی ـ اسلامی سر برآورده است. بازسازی و توسعه عتبات عالیات نیز در حقیقت تداوم همین جریان تمدنی است؛ حرکتی برای حفظ و روزآمدسازی حافظه جمعی امت اسلامی.
طالبی تصریح کرد: حرم امام رضا(ع) الگویی کامل از پیوند میان بازسازی کالبدی و احیای معنوی است؛ الگویی که امروز می‌تواند به‌عنوان یک الگوی سیاست فرهنگی و اجتماعی در جهان اسلام معرفی شود.
وی در ادامه با اشاره به هجرت تاریخی امام رضا(ع) به خراسان، این رویداد را رخدادی سرنوشت‌ساز در تاریخ اسلام و ایران دانست و گفت: این هجرت نه تنها جغرافیای حضور اهل بیت(ع) را گسترش داد، بلکه محور تازه‌ای برای هویت عقلانی، فرهنگی و معنوی تشیع پدید آورد. امام در خراسان، الگویی از گفت‌وگوی دینی، عقل‌گرایی و تعامل فرهنگی را بنیان نهاد که بنیان‌های تازه‌ای در تمدن اسلامی ایجاد کرد.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با بیان اینکه تاریخ حرم مطهر رضوی پیوندی ناگسستنی با مفهوم بازسازی دارد، افزود: این مکان مقدس بارها در معرض تخریب، آتش‌سوزی و تهاجم قرار گرفته، اما هر بار با ایمان مردم و حمایت حکومت‌های شیعی، شکوهی تازه یافته است. بازسازی حرم، از ساخت گنبد طلا تا گسترش صحن‌ها، فراتر از اقدامی عمرانی، بیانگر اراده‌ای برای تثبیت هویت اسلامی ایران و بازنمایی عقلانیت و هنر اسلامی در قالب معماری ایرانی بوده است.
طالبی با اشاره به نقش دوره‌های تاریخی در این روند گفت: در دوره قاجار، آیینه‌کاری‌ها، تذهیب‌ها و خوش‌نویسی‌ها نه فقط تزیین فضا، بلکه تجلی ایمان و تاریخ بودند و در دوره معاصر نیز، به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توسعه عظیم فضاهای زیارتی و فرهنگی در حرم حضرت رضا(ع) ادامه همان سنت دیرینه بازسازی به مثابه «مقاومت فرهنگی» است.
وی افزود: امروز سازمان عمران و نگهداری حرم مطهر با تلفیق دانش تاریخی و فناوری نوین، تجربه‌ای یگانه در مرمت اصیل اسلامی پدید آورده که از حفظ هویت تاریخی تا ارتقای تجربه زیارت را در بر می‌گیرد.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با تأکید بر اینکه حرم رضوی نمونه‌ای ممتاز از جامعه‌سازی دینی است، گفت: در اطراف این حرم، شبکه‌ای از تعاملات دینی، اقتصادی، آموزشی و خدماتی شکل گرفته که نذرها، موقوفات، بازارها و آیین‌های زیارتی در آن نه‌تنها سنت‌های دینی، بلکه سازوکارهایی برای بازتولید سرمایه اجتماعی ایران شیعی بوده‌اند. حرم در واقع جامعه‌ای کوچک از امت اسلامی است که در آن پیمان ایمان و خدمت، ساختاری اجتماعی پدید آورده است؛ ساختاری که در آن خدمت جایگزین رقابت شده و روح جمعی مؤمنان در قالب رفتارهای زیارتی، فرهنگی و اقتصادی تجلی می‌یابد.
طالبی ادامه داد: آستان قدس رضوی با شبکه‌ای از نهادهای آموزشی، علمی و فرهنگی از جمله دانشگاه علوم اسلامی رضوی، این الگوی تمدنی را به شکلی نظام‌مند در عرصه اندیشه و عمل بازتولید کرده است.
وی در ادامه به «مکتب هنر رضوی» به‌عنوان تداوم زیبایی در خدمت معنا اشاره کرد و گفت: حرم امام رضا(ع) بزرگ‌ترین حوزه زنده هنر اسلامی است؛ فضایی که در آن نقش در خدمت معنا و زیبایی زبان حقیقت است. از کاشی‌کاری‌های زرین تیموری تا خطوط صفوی و کتیبه‌های قرآنی معاصر، همه گواه آنند که در مکتب هنر رضوی، هنر ادامه عبادت است.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با اشاره به فعالیت‌های سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی در تبیین و ترویج این مکتب افزود: تدوین سند ملی مکتب هنر رضوی، طراحی رویدادهای هنری و پژوهشی و پیوند هنر با معنا و سیاست فرهنگی، نمونه‌ای از این تلاش‌هاست. مکتب هنر رضوی نشان می‌دهد که هنر می‌تواند در متن دینداری قرار گیرد و در جهانی که زیبایی به کالایی مصرفی بدل شده، حرم رضوی یادآور آن است که زیبایی مسیر رسیدن به حقیقت است.
طالبی در ادامه با طرح مفهوم «بازسازی معنا» گفت: در روزگار ما بازسازی حقیقی صرفاً در کالبد بناها نیست، بلکه در بازسازی روایت فرهنگی و معنوی نهفته است. حرم امام رضا(ع) نه تنها باید حفظ شود، بلکه باید روایت آن برای نسل‌های جدید بازآفرینی گردد تا در جهانی که هویت‌ها در معرض تحریف‌اند، حرم بتواند مرکز بازتولید معنا و الهام‌بخش گفت‌وگوی فرهنگی در جهان اسلام باشد.
وی تأکید کرد: سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی با نهادهایی چون مؤسسه آفرینش‌های هنری، سازمان کتابخانه‌ها و موزه‌ها و دانشگاه علوم اسلامی رضوی ظرفیت بی‌بدیلی برای تبدیل این تجربه تاریخی به گفتمانی جهانی دارد. مستندسازی، ترجمه و نمایش آثار هنری و تاریخی حرم در عرصه بین‌المللی و تربیت پژوهشگران و هنرمندان متعهد در این حوزه، می‌تواند ایران را در جایگاه برتر فرهنگی جهان اسلام تثبیت کند.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی در پایان خاطرنشان کرد: امروز بازسازی معنا مستلزم پیوند میان پژوهش، سیاست فرهنگی و رسانه است. اگر در گذشته معماران گنبد را می‌ساختند، امروز اندیشمندان باید روایت آن را برای جهان معاصر بازسازی کنند. حرم مطهر امام رضا(ع) فراتر از یک بنای زیارتی، سامانه‌ای تمدنی است که در آن ایمان به کار و هنر به معرفت تبدیل شده است. تجربه آستان قدس از مرمت بناها تا تربیت هنرمندان، از وقف اقتصادی تا دیپلماسی فرهنگی و زیارت، نشان می‌دهد که حرم نه تنها متعلق به گذشته، بلکه راه آینده است؛ آن‌جا که گنبد طلایی در آسمان مشهد می‌درخشد، نشانه‌ای است از تداوم ایمان و امید در دل تاریخ و یادآور این حقیقت که تمدن رضوی، تمدن بازسازی معناست؛ تمدنی استوار بر سه رکن ایمان، زیبایی و عدالت.
انتهای پیام