خبرگزاری آنا؛ رشته تربیت‌بدنی و علوم ورزشی به‌عنوان یکی از حوزه‌های کلیدی در ارتقای سلامت جسمی و روانی جامعه در سال‌های اخیر مورد توجه فزاینده‌ای قرار گرفته است. این رشته با تلفیق دانش نظری و مهارت‌های عملی نه‌تنها به تربیت متخصصانی برای توسعه ورزش همگانی و قهرمانی کمک می‌کند، بلکه نقشی اساسی در بهبود کیفیت زندگی و عملکرد تحصیلی و حرفه‌ای افراد ایفا می‌کند.
با این حال، چالش‌هایی مانند ناهمخوانی برنامه‌های درسی با نیاز‌های روز جامعه، کمبود زیرساخت‌های ورزشی و ضعف در فرهنگ‌سازی فعالیت بدنی ازجمله موانع جدی پیش روی رشته تربیت‌بدنی و علوم ورزشی هستند. در این راستا، گفت‌و‌گو با متخصصان این حوزه می‌تواند راهگشای سیاست‌گذاری‌های مؤثر و تحول‌آفرین باشد.
مالک احمدی دانشیار گروه تربیت‌بدنی و رئیس دانشکده جامعه و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه با تکیه بر سال‌ها تجربه در آموزش و پژوهش، دیدگاه‌های ارزشمندی درباره وضعیت کنونی این رشته، فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو ارائه می‌دهد.
او با نگاهی دقیق و علمی بر ضرورت بازطراحی نظام آموزشی با رویکردی مهارت‌محور و آینده‌نگر تأکید دارد و معتقد است که دانشگاه‌ها می‌توانند با تقویت ارتباط با نهاد‌های اجرایی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، نقشی محوری در توسعه ورزش و سلامت جامعه ایفا کنند. گفتوگوی آنا با احمدی به مناسبت هفته تربیت بدنی و ورزش، دریچه‌ای است به سوی شناخت عمیق‌تر ظرفیت‌ها و نیاز‌های رشته تربیت‌بدنی در ایران که در ادامه می‌خوانیم؛
آنا: به‌عنوان یک استاد برجسته در گروه تربیت‌بدنی، وضعیت فعلی رشته تربیت‌بدنی در دانشگاه‌های ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا برنامه‌های درسی با نیاز‌های جامعه همخوانی دارد؟
احمدی: رشته تربیت‌بدنی و علوم ورزشی در دو دهه اخیر ازنظر کمّی رشد چشمگیری داشته؛ اما ازنظر کیفی هنوز فاصله قابل‌توجهی با استاندارد‌های جهانی وجود دارد. برنامه‌های درسی هرچند در سال‌های اخیر بازنگری‌هایی را داشته؛ اما هنوز هم به‌طور کامل با نیاز‌های واقعی جامعه و فرصت‌های شغلی نوپدید همگام نشده‌اند.
به‌عنوان نمونه حوزه‌هایی مانند فناوری در ورزش، سلامت‌بدنی دیجیتال محور، مدیریت داده‌های عملکردی ورزش و آموزش مهارت‌های حرکتی در دوران کودکی نیازمند حضور پررنگ‌تر در محتوی برنامه‌های درسی هستند. همچنین، ارتباط ساختارمند بین دانشگاه و نهاد‌های اجرایی ورزش ـ از مدارس گرفته تا اداره ورزش و جوانان، باشگاه‌ها و فدراسیون‌ها ـ هنوز وجود ندارد.
نقاط قوت و راهکار‌های بهبود آموزش
آنا: از دیدگاه شما، نقاط قوت و ضعف آموزشی و پژوهشی در رشته تربیت‌بدنی دانشگاهی چیست و چه تغییری پیشنهاد می‌کنید؟
احمدی: نقطه قوت اصلی رشته تربیت‌بدنی در ایران جذاب بودن، بازار شغلی مناسب، ماهیت عملی و نظری است که باعث علاقه‌مندی و ثبت‌نام زیاد دانشجویان در تربیت‌بدنی می‌شود. همچنین، می‌توان به وجود استادان علمی و مجرب در گرایش‌های مختلف، آزمایشگاه آموزشی-تحقیقاتی و مراکز تندرستی اشاره کرد.
نقاط ضعف شامل فاصله میان آموزش نظری و مهارت‌های عملی است؛ برخی دانشجویان ما گاهی در پایان تحصیل، دانش نظری خوبی دارند، اما برای ورود به بازار کار آمادگی کافی ندارند.
پیشنهاد می‌کنیم نظام آموزشی تربیت‌بدنی با رویکردی مهارت‌محور، میان‌رشته‌ای و آینده‌نگر بازطراحی شود. همچنین، برگزاری انواع دوره‌های مربیگری و ایجاد مراکز کاربینی، کارآموزی و کارورزی و نیز آزمایشگاه‌های نوآوری ورزشی در دانشگاه‌ها می‌تواند پل ارتباطی مؤثری بین آموزش، پژوهش و دنیای واقعی جامعه باشد.
آنا: سرانه ورزش در ایران (مانند ساعات فعالیت بدنی هفتگی) را با استاندارد‌های جهانی مقایسه کنید؛ چرا این سرانه پایین است و چه تأثیری بر سلامت جامعه دارد؟
احمدی: هر فرد بزرگسال باید حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط در هفته داشته باشد؛ یعنی حدود ۳۰ دقیقه در روز، پنج روز در هفته. طبق اعلام سازمان آمار، سرانه فعالیت بدنی هر ایرانی در طول روز ۱۳ دقیقه است.
بهتر است علاوه بر توجه به ورزش حرفه‌ای به ورزش همگانی در محیط دانشگاه بیشتر تأکید شود. به‌عنوان نمونه با توسعه طرح‌های «مرکز تندرستی و مشاوره ورزشی»، «جاده تندرستی»، «مسابقات ورزش‌های همگانی»، «فعالیت بدنی با فناوری‌های دیجیتال»، انگیزش برای انجام فعالیت‌های بدنی در دانشجویان افزایش یابد
علت این وضعیت را می‌توان به سبک زندگی کم‌تحرک و وابسته به فناوری امروزی (موبایل، بازی‌های دیجیتال، فضای مجازی)، کمبود فضا‌های استاندارد ورزشی در محله‌ها و مدارس، وضعیت اجتماعی- اقتصادی و رفاه مردم، و سطح پایین سواد حرکتی و دانش تندرستی، نسبت داد. پیامد این وضعیت مستقیماً بر سلامت عمومی جامعه تأثیر مستقیم دارد.
ورزش دانشگاهی و راه‌های تقویت مشارکت
آنا: در دانشگاه‌ها، سرانه ورزش دانشجویان چقدر است؟ آیا امکانات ورزشی و برنامه‌های ترویجی کافی هستند، یا نیاز به بازنگری وجود دارد؟
احمدی: طبق اعلام مدیرکل تربیت‌بدنی امور دانشجویان، سرانه اماکن ورزشی در دانشگاه‌ها فقط ۸۸ صدم مترمربع به ازای هر دانشجو بوده در حالی که استاندارد مطلوب ۱.۵ مترمربع است. امکانات ورزشی در دانشگاه‌ها تقریباً مناسب به نظر می‌رسد، اما ازنظر برنامه‌های ترویجی، فعالیت‌های ورزشی دانشگاهی عمدتاً در قالب مسابقات قهرمانی یا رشته‌های خاص انجام می‌شود و کمتر به ورزش‌های متنوع و همگانی، تفریحی و سلامت‌محور توجه شده است.
بهتر است علاوه بر توجه به ورزش حرفه‌ای به ورزش همگانی در محیط دانشگاه بیشتر تأکید شود. به‌عنوان نمونه با توسعه طرح‌های «مرکز تندرستی و مشاوره ورزشی»، «جاده تندرستی»، «مسابقات ورزش‌های همگانی»، «فعالیت بدنی با فناوری‌های دیجیتال»، انگیزش برای انجام فعالیت‌های بدنی در دانشجویان افزایش یابد.
آنا: بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی توسعه ورزش همگانی و قهرمانی در کشور را نام ببرید؛ آیا کمبود بودجه، زیرساخت‌ها یا فرهنگ‌سازی عامل اصلی است؟
احمدی: در واقع دو حیطه ورزش قهرمانی و ورزش همگانی چالش‌های مرتبط با خود را دارند. علاوه بر چالش‌های ساختاری و فرهنگی، مشکل در نبود یک نگاه علمی و تخصص محور در مدیریت و سیاست‌گذاری ورزش است. همچنین در الگو‌های موفق جهانی، دولت‌ها بیشتر نقش سیاست‌گذار، تسهیلگر و نظارت دارند و اجرای برنامه‌های ورزشی را به نهاد‌های تخصصی واگذار می‌کنند.
در ورزش قهرمانی، نیاز به سرمایه‌گذاری پایدار و هدفمند است که از مرحله استعدادیابی علمی و دقیق آغاز شود و بر پایه برنامه‌ریزی بلندمدت، پیوستگی در صرف هزینه و زمان و تمرین و همچنین، حمایت همه‌جانبه از ورزشکاران ادامه یابد. در ورزش همگانی، نیازمند فرهنگ‌سازی عمیق فعالیت بدنی از سنین پایین‌تر هستیم. این امر نیازمند مشارکت همه جانبه مدارس، اداره ورزش و جوانان، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها، شهرداری‌ها و بخش خصوصی در یک نظام هماهنگ است.
آنا: در دانشگاه‌ها، چه موانعی برای مشارکت فعال دانشجویان در فعالیت‌های ورزشی وجود دارد و چگونه این چالش‌ها بر عملکرد تحصیلی و روانی آنها تأثیر می‌گذارد؟
احمدی: کمبود زمان، فشار‌های تحصیلی و محدودیت در دسترسی به فضا‌ها و امکانات ورزشی و برنامه‌های ورزشی متنوع ازجمله موانع اصلی هستند. پژوهش‌ها ارتباط مثبت میزان فعالیت بدنی با عملکرد شناختی، توانایی‌های تحصیلی و سلامت روانی دانشجویان را تأیید کرده‌اند. دانشجویانی که فعالیت بدنی منظم دارند، از تمرکز و حافظه بهتر، کاهش اضطراب و افسردگی، بهبود کیفیت خواب و ارتقای انگیزه تحصیلی برخوردارند.
آنا: نقش استادان و پژوهشگران تربیت‌بدنی در سیاست‌گذاری‌های ملی ورزش چیست و چگونه می‌توان از ظرفیت دانشگاه‌ها برای حل چالش‌ها بهره برد؟
احمدی: استادان و پژوهشگران تربیت‌بدنی می‌توانند نقش راهبردی و اثرگذار در شکل‌دهی سیاست‌گذاری‌های ملی ورزشی داشته باشند. نهاد‌های تصمیم‌گیرنده می‌توانند از استادان در شورا‌ها و نهاد‌های مشورتی خود دعوت کنند و نظرات علمی آنها را در تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر شواهد علمی اعمال کنند.
آنا: در هفته تربیت‌بدنی و ورزش، چه پیامی برای مسئولان، دانشجویان و جامعه دارید تا این حوزه را به اولویت ملی تبدیل کنیم؟
احمدی: مسئولان و سیاست‌گذاران نگاه تخصص محور و علمی به امر ورزش داشته باشند. به سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد علمی، برنامه‌ریزی بلندمدت، سرمایه‌گذاری و توسعه پایدار بیشتر تأکید داشته باشند.
دانشجویان و نسل جوان می‌گویم مشارکت در فعالیت‌های ورزشی، سرمایه‌گذاری در سلامت عمومی و بهزیستی شما است. آن را بخشی جدایی‌ناپذیر از سبک زندگی خود کنند.
جامعه هم فعالیت بدنی و ورزش را به‌عنوان حق و نیاز اساسی زندگی روزمره پذیرفته و آن را از سنین کودکی نهادینه کند. ترفیع مشارکت ورزشی، جامعه سالم و پویا را به ارمغان می‌آورد.
انتهای پیام/