به گزارش خبرگزاری آنا؛ «اسماعیل بقایی» سخنگوی دستگاه دیپلماسی، امروز دوشنبه ۲۸ مهر ۱۴۰۴، میزبان اصحاب رسانه بود تا پاسخگوی سوالات آنها در باب مسائل مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی مرتبط با ایران باشد.
در کنار تحولات مربوط به آتش‌بس غزه و درگیری‌های مرزی پاکستان و افغانستان، با توجه به انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، بخشی از سوالات خبرنگاران به این موضوع اختصاص یافت.
وی در ابتدای این نشست در توضیحاتی اظهارداشت: آزادی، قانون‌خواهی و استقلال میهن نقشی ماندگار در تاریخ معاصر ایران به جای گذاشت. در چند روز گذشته، ما شاهد تحولات بسیار مهمی در عرصه دیپلماتیک بودیم؛ هم در سطح منطقه و هم در سطح بین‌المللی، که بسیاری از آنها به نوعی با جمهوری اسلامی ایران مرتبط بوده یا ایران در آنها نقش‌آفرین بوده است.
وی افزود: کماکان مهم‌ترین تحول در منطقه ما مربوط به وضعیت فلسطین است. علیرغم تفاهمی که ظاهراً هفته گذشته در شرم‌الشیخ منعقد شد، شاهد تداوم کشتار در سرزمین‌های اشغالی فلسطین هستیم؛ چه در غزه و چه در کرانه باختری. بیش از ۸۰ مورد نقض آتش‌بس از سوی رژیم صهیونیستی رخ داده که منجر به شهادت و مجروحیت بیش از ۳۰۰ نفر شده است.
تداوم جنایات رژیم صهیونیستی در سایه سکوت آمریکا
سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد: نزدیک به ۱۰۰ نفر از مردم غزه در جریان این جنایات جان خود را از دست دادند و به شهادت رسیدند. گذرگاه رفح، علیرغم قول‌هایی که داده شده بود، همچنان بسته است. همچنین با وجود تعهدات مبنی بر ارسال روزانه حداقل ۶۰۰ کامیون کمک‌رسانی به مردم غزه، این امر محقق نشد.
بقایی تأکید کرد: همان‌گونه که از ابتدا پیش‌بینی می‌شد و بار‌ها این نگرانی مطرح گردیده بود، رژیم صهیونیستی بار دیگر به وعده‌های خود عمل نکرد. بدتر از آن، ضامنان آتش‌بس، به‌ویژه ایالات متحده آمریکا، با بی‌عملی همیشگی خود به نوعی تأییدکننده تداوم جنایات در غزه هستند.
حمایت جنبش عدم تعهد از مواضع هسته‌ای ایران
وی با اشاره به برگزاری اجلاس میان‌دوره‌ای وزرای جنبش عدم تعهد در اوگاندا اظهار کرد: این اجلاس برای ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. حضور بیش از ۱۲۰ کشور و تأکید آنها بر مخالفت با یک‌جانبه‌گرایی و لزوم تداوم حاکمیت قانون در سطح بین‌المللی، از نقاط برجسته این نشست به شمار می‌رود.
بقایی افزود: مصوبه مهمی که در این اجلاس در رابطه با ایران منتشر شد، بیانگر حمایت قاطع جنبش عدم تعهد از موضع جمهوری اسلامی ایران در قبال ادعای خلاف قانون سه کشور اروپایی و آمریکا مبنی بر بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت بود. این مصوبه تنها یک متن مکتوب نبود، بلکه حاکی از نگرانی جامعه جهانی نسبت به دست‌اندازی برخی قدرت‌ها بر سازمان‌های بین‌المللی و سوءاستفاده از ارکان سازمان ملل متحد برای پیشبرد اغراض یک‌جانبه‌گرایانه آنها بود.
تأکید بر ثبات و امنیت در شرق کشور
سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه گفت: موضوع دیگری که مورد توجه ما قرار گرفت، تحولات شرق کشور و درگیری‌های اخیر میان پاکستان و افغانستان بود که موجب نگرانی ما شد. ما بار‌ها تأکید کرده‌ایم که ثبات و امنیت در محیط پیرامونی برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.
بقایی یادآور شد: از همان ابتدا از هر دو طرف درگیر خواستیم تا خویشتنداری نشان دهند و اختلافات خود را از طریق گفت‌و‌گو و دیپلماسی حل‌وفصل کنند. خوشحالیم که نهایتاً دو طرف موفق به انعقاد تفاهم آتش‌بس شدند. امیدواریم این روند به مفاهمه، گفت‌و‌گو و حل‌وفصل پایدار اختلافات منجر شود و از تکرار درگیری‌ها جلوگیری گردد.
کارزار دیپلماتیک ایران در برابر اقدامات غیرقانونی غرب
بقایی اظهار داشت: تحولاتی که در این چند روز شاهد آن بودیم، محصول یک کارزار همه‌جانبه دیپلماتیک در تمامی سطوح است که جمهوری اسلامی ایران از حدود یک سال پیش آغاز کرده است. با در نظر داشتن احتمال سوءاستفاده سه کشور اروپایی از سازوکار حل‌اختلاف در برجام، ما در طول این مدت تلاش کردیم طرف‌های مقابل را به این جمع‌بندی برسانیم که سوءاستفاده از سازوکار موسوم به «پِس‌اسنَپ‌بَک» نه تنها هیچ تأثیری در بهبود روند‌های دیپلماتیک نخواهد داشت، بلکه موجب پیچیده‌تر شدن موضوع می‌شود.
وی افزود: شما در جریان مذاکرات نیویورک و همچنین گفت‌و‌گو‌هایی که با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داشتیم و منجر به تفاهم قاهره شد، قرار دارید. متأسفانه طرف‌های مقابل، با تبعیت از خواسته‌های ایالات متحده آمریکا، نهایتاً بر بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده تحریمی تأکید کردند؛ قطعنامه‌هایی که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ به بهانه برنامه هسته‌ای ایران در شورای امنیت تصویب شده بود.
مخالفت دو عضو دائم شورای امنیت با اقدام سه کشور اروپایی
سخنگوی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: آنچه در عمل اتفاق افتاد، مخالفت دو عضو دائم شورای امنیت با اقدام سه کشور اروپایی بود. از آنجا که آلمان در شورای امنیت عضویت ندارد، این اقدام عملاً بی‌نتیجه ماند و شورای امنیت موفق به اتخاذ تصمیم در رابطه با بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی نشد. این یک گزاره دقیق حقوقی است.
بقایی تأکید کرد: همین امر موجب شد اکثریت جامعه بین‌المللی، شامل بیش از ۱۹۰ کشور و به‌ویژه ۱۲۰ کشور عضو جنبش عدم تعهد، از موضع جمهوری اسلامی ایران حمایت کنند. در این میان، چین و روسیه نقشی بسیار مهم ایفا کردند. روسیه از ابتدا صراحتاً اعلام کرد که اقدام سه کشور اروپایی، نه از لحاظ حقوقی و نه از نظر رویه‌ای، هیچ‌گونه وجاهتی ندارد. اساساً این کشورها صلاحیت توسل به این سازوکار را ندارند، چراکه خود ناقض برجام هستند.
استمرار مخالفت بین‌المللی با یک‌جانبه‌گرایی غرب
وی در ادامه افزود: در دو نوبت، شش کشور عضو شورای امنیت، از جمله دو عضو دائم، با اقدام سه کشور اروپایی مخالفت کردند و این موضع همچنان استمرار دارد. دیروز نیز ایران، چین و روسیه در نامه‌ای مشترک، بر مواضع خود مجدداً تأکید کردند. این امر بدین معناست که باید قطعنامه ۲۲۳۱ را از تاریخ ۲۶ مهرماه، برابر با ۱۸ اکتبر، خاتمه‌یافته تلقی کنیم و دبیرخانه شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز باید بر این اساس عمل کند.
بقایی یادآور شد: در عین حال، متوجه هستیم که اقدام سه کشور اروپایی موجب ایجاد نوعی شکاف در جامعه بین‌المللی و آشفتگی حقوقی در سطح شورای امنیت سازمان ملل شده است؛ اما مسئولیت این وضعیت بر عهده جمهوری اسلامی ایران نیست، بلکه متوجه سه کشور اروپایی است.
حمایت قاطع جامعه جهانی از موضع قانونی ایران
سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد: آنچه محرز است، مخالفت قاطع اکثریت جامعه جهانی با رویکرد ایالات متحده و سه کشور اروپایی برای سوءاستفاده از سازوکار‌های بین‌المللی است. ما انتظار داریم که این موضع اصولی، نه تنها در بیانیه‌ها و مواضع، بلکه در عرصه عمل نیز خود را نشان دهد.
موضع روشن ایران در قبال غزه و جنایات رژیم صهیونیستی
بقایی در پاسخ به پرسشی درباره تحولات اخیر غزه اظهار داشت: طیفی از پرسش‌های متنوع مطرح شد. خدمت شما عرض می‌کنم که مواضع جمهوری اسلامی ایران درباره غزه کاملاً روشن است. از ابتدای آغاز نسل‌کشی در این منطقه، ما همواره بر ضرورت وادار کردن رژیم صهیونیستی به توقف کشتار در غزه، شکستن حصر غیرانسانی این منطقه، رساندن کمک‌ها بدون هیچ‌گونه مانع، خروج اشغالگران نظامی و بازسازی غزه تأکید کرده‌ایم.
وی افزود: این موضع، مسئله‌ای انسانی و اصولی است که هیچ کشور یا انسان مسئولی نمی‌تواند آن را رد کند. هر روزی که از درد و رنج مردم فلسطین کاسته شود، موجب خرسندی همه وجدان‌های بیدار خواهد بود. با این حال، همان‌گونه که بار‌ها اعلام کرده‌ایم، هیچ موردی وجود ندارد که رژیم صهیونیستی وعده‌ای داده باشد و به آن عمل کرده باشد.
تداوم نقض آتش‌بس و بی‌عملی ضامنان بین‌المللی
سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به وضعیت نگران‌کننده میدانی خاطرنشان کرد: در لبنان تاکنون بیش از پنج هزار مورد نقض آتش‌بس از سوی رژیم صهیونیستی ثبت شده و در غزه نیز، همان‌گونه که پیش‌تر اشاره کردم، در روز‌های اخیر بیش از ۸۰ مورد نقض آتش‌بس رخ داده است. در یکی از این موارد، ۱۱ نفر از اعضای یک خانواده به شهادت رسیدند.
بقایی تأکید کرد: گذرگاه رفح همچنان بسته است و وعده‌های رژیم صهیونیستی عملی نشده است. نگرانی‌هایی که از ابتدا بیان می‌کردیم، امروز به‌وضوح مشاهده می‌شود. رژیم صهیونیستی در ادعا‌های خود جدی نیست و متأسفانه ضامنان آتش‌بس نیز به مسئولیت‌های خود آن‌گونه که باید، عمل نکرده‌اند.
بررسی کارشناسی درباره عدم حضور ایران در نشست شرم‌الشیخ
وی در ادامه درباره تصمیم ایران برای عدم شرکت در نشست شرم‌الشیخ گفت: همان‌گونه که پیش‌تر توضیح داده‌ایم، تصمیم‌گیری درباره مشارکت در رویداد‌های مهم دیپلماتیک، به‌ویژه در چنین سطحی، مستلزم بررسی‌های دقیق کارشناسی در وزارت امور خارجه و سایر نهاد‌های ذی‌ربط است.
بقایی افزود: دیدگاه‌ها و نظرات کارشناسی مربوطه در وزارت خارجه تدوین شد و پس از بررسی در نهاد‌های بالادستی، در نهایت این جمع‌بندی حاصل گردید که حضور در چنین رویدادی به نفع کشور و منافع ملی نیست.
همکاری‌های ایران و روسیه در چارچوب توافق‌نامه شراکت راهبردی
سخنگوی وزارت امور خارجه در بخش دیگری از سخنان خود به همکاری‌های ایران و روسیه اشاره کرد و گفت: روند همکاری‌های دو کشور در همه زمینه‌ها، روندی رو به رشد است. ایران و روسیه دارای چند موافقت‌نامه مبنایی و مهم هستند که آخرین آنها «موافقت‌نامه شراکت راهبردی» است که اخیراً برای دو کشور لازم‌الاجرا شد.
وی توضیح داد: این موافقت‌نامه حوزه‌های متنوعی از جمله همکاری‌های دفاعی را پوشش می‌دهد. با توجه به اینکه ایران، روسیه و بخش عمده‌ای از جامعه بین‌المللی معتقدند قطعنامه ۲۲۳۱ و محدودیت‌های مرتبط با آن خاتمه یافته است، همکاری‌های تهران و مسکو در چارچوب تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌های پیشین با جدیت ادامه خواهد یافت.
پایان رسمی قطعنامه ۲۲۳۱ در روز «ترمینیشن دی»
بقایی اظهار داشت: فکر نمی‌کنم در بیانیه گفته باشیم که تمام مفاد موافقت‌نامه ۲۰۱۵ خاتمه یافته است. آنچه اعلام کردیم، خاتمه قطعنامه ۲۲۳۱ بود. موافقت‌نامه برجام به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ لازم‌الاجرا شده بود و بر اساس نص صریح همین قطعنامه، در روز خاتمه (Termination Day)، یعنی ۱۸ اکتبر برابر با ۲۶ مهرماه، پایان یافت.
وی افزود: با این حال، بخشی از حقوقی که به موجب این قطعنامه برای ایران به دست آمده، به‌صورت منطقی تغییر نمی‌کند. برای نمونه، در این قطعنامه بر حق غنی‌سازی ایران تأکید شده است و مجموعه‌ای از موضوعات مرتبط نیز وجود دارد که فارغ از این قطعنامه، ادامه پیدا می‌کند.
ماهیت موقتی برجام و نقض تعهدات از سوی غرب
سخنگوی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که اساساً برجام یک تفاهم موقتی بود که قرار بود در قبال رفع تحریم‌های غیرقانونی اعمال‌شده علیه ایران به بهانه برنامه هسته‌ای، مجموعه‌ای از اقدامات شفاف‌ساز و اعتمادساز از سوی جمهوری اسلامی ایران انجام شود.
بقایی افزود: ما این اقدامات را به‌طور کامل انجام دادیم تا زمانی که ایالات متحده از برجام خارج شد و حتی یک سال پس از خروج آمریکا، یعنی تا ماه مه ۲۰۱۹، پانزده گزارش رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید کرد که ایران تمامی تعهدات خود را به‌طور کامل اجرا کرده است. اما طرف مقابل نه‌تنها نتوانست، بلکه نخواست تعهدات خود را عملی کند.
وی ادامه داد: عملکرد طرف مقابل از همان ابتدا با مشکل روبه‌رو بود، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ که کشور‌های اروپایی نیز با تبعیت از واشنگتن نتوانستند یا نخواستند به تعهدات خود عمل کنند. از این رو، از سال ۲۰۱۸ به بعد، هم آمریکا و هم سه کشور اروپایی عضو برجام به‌عنوان ناقضان مستمر این توافق شناخته می‌شوند.
تداوم تعهدات اصولی ایران و تمایز ضمیمه ۲۲۳۱
بقایی در ادامه تأکید کرد: قطعنامه ۲۲۳۱ خاتمه یافته است، بدون آن‌که تأثیری بر برخی از تعهدات اساسی ایران داشته باشد. برای مثال، در همان زمان بر عدم تلاش جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای تأکید شده بود و این موضع همچنان پابرجاست.
وی افزود: در خصوص ضمیمه ۲۲۳۱ نیز باید گفت از نگاه حقوقی، وضعیت آن متفاوت از خود قطعنامه است. بنابراین، اگرچه قطعنامه ۲۲۳۱ به پایان رسیده، اما مبانی حقوقی و اصولی که ایران بر آن تأکید کرده، از جمله فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و شفافیت در چارچوب مقررات بین‌المللی، همچنان به قوت خود باقی است.
ناکارآمدی و بی‌ارادگی سه کشور اروپایی در عرصه بین‌المللی
بقایی در واکنش به اقدامات اخیر سه کشور اروپایی اظهار داشت: تنها چیزی که می‌توانم نسبت به کار‌های سه کشور اروپایی بگویم این است که «شر مرسان». در این مقطع می‌توانم عرض کنم که سه کشور اروپایی باید نشان دهند واقعاً اراده و توان لازم را دارند تا به عنوان یک طرف مذاکراتی قابل‌اعتماد و دارای اعتبار عمل کنند؛ اما تاکنون چنین چیزی مشاهده نشده است.
وی افزود: شواهدی در دست است که نشان می‌دهد طرف اروپایی خود نیز به ناتوانی یا بی‌ارادگی در ایفای نقش مثبت و سازنده معترف است.
اعتراف آشکار صدراعظم آلمان به ناتوانی اروپا در خاورمیانه
سخنگوی وزارت امور خارجه با اشاره به مصاحبه اخیر صدراعظم آلمان گفت: در این گفت‌و‌گو، وی تصریح کرده است که اتحادیه اروپایی، حتی اگر هم می‌خواست، نمی‌توانست در تحولات خاورمیانه نقش‌آفرینی مؤثری داشته باشد. این اظهارات در واقع اعترافی آشکار به ناتوانی اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی، به‌ویژه در زمینه برخورداری از اراده و توان لازم برای ایفای نقش مثبت در تحولات بین‌المللی است.
بقایی ادامه داد: نکته نگران‌کننده‌تر در سخنان صدراعظم آلمان آن است که دلیل ناتوانی اتحادیه اروپا در اثرگذاری بر تحولات منطقه را «نداشتن ابزار جنگی» توصیف می‌کند. این موضع نه‌تنها مایه تأسف، بلکه نشانه فقدان رویکرد عقلانی و انسانی در مواجهه با بحران‌های جهانی است.
بی‌عملی و بی‌اعتباری اروپا در روند بازگرداندن قطعنامه‌ها
وی خاطرنشان کرد: چنین اظهاراتی یادآور همان رویکرد نادرست و زشتی است که پیش‌تر نیز در حمایت از اقدامات رژیم صهیونیستی مشاهده شده بود. صدراعظم آلمان، به‌طور ضمنی اذعان کرده است که اروپا برای اثرگذاری در تحولات، به ابزار جنگی نیاز دارد، و این دیدگاه عملاً به معنای نفی دیپلماسی و ناتوانی در اتخاذ مواضع مستقل و سازنده است.
بقایی تأکید کرد: همان‌گونه که در روند تلاش سه کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده نیز مشاهده شد، این کشورها با رویکردی مشابه، بی‌ارادگی و بی‌اعتباری خود را در عرصه بین‌المللی بار دیگر به نمایش گذاشتند.
تجربه تلخ دو دهه حضور آمریکا در افغانستان
بقایی در تشریح مواضع جمهوری اسلامی ایران نسبت به تحولات افغانستان گفت: من بار دیگر ارجاع می‌دهم به تجربه نه‌چندان قدیمی حضور آمریکا در افغانستان؛ بیست سال حضور این کشور و ائتلاف ناتو در افغانستان، غیر از ناامنی، تروریسم و افزایش مواد مخدر، هیچ دستاورد مثبتی برای این کشور و منطقه به همراه نیاورد.
وی افزود: تجربه گذشته به‌روشنی نشان داد که حضور نیرو‌های خارجی نه‌تنها امنیت را به ارمغان نمی‌آورد، بلکه زمینه‌ساز گسترش افراط‌گرایی و بی‌ثباتی در مرز‌های پیرامونی می‌شود.
موضع مشترک کشور‌های منطقه در مخالفت با بازگشت آمریکا
سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه به گمانه‌زنی‌ها درباره بازگشایی پایگاه‌های نظامی آمریکا در افغانستان اشاره کرد و گفت: در رابطه با صحبت‌هایی که مبنی بر بازگشایی پایگاه آمریکا در افغانستان مطرح می‌شود، کشور‌های منطقه موضعی یکسان دارند.
وی تصریح کرد: در جریان اجلاس چهارجانبه در نیویورک و پس از آن در نشست مسکو، این موضوع به‌صورت برجسته مورد بحث قرار گرفت و تمامی کشور‌های منطقه بر ضرورت احترام به تمامیت ارضی افغانستان و حاکمیت ملی آن تأکید کردند.
هشدار نسبت به پیامد‌های حضور مجدد نیرو‌های بیگانه
بقایی خاطرنشان کرد: کشور‌های منطقه به‌درستی دریافته‌اند که حضور نیرو‌های بیگانه در پیرامون منطقه، نه‌تنها به ثبات و امنیت کمک نمی‌کند، بلکه موجب تقویت ناامنی، رشد گروه‌های تروریستی و افزایش مشکلات برای همه کشور‌های منطقه خواهد شد.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در پاسخ به پرسش خبرنگار سیاسی آنا که پرسید با انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ در تاریخ ۱۸ اکتبر یا ۲۶ مهرماه، ما الان با ۲ تفسیر حقوقی مختلف یا به قول روس‌ها ۲ واقعیت موازی درباره برجام و اسنپ‌بک مواجه هستیم. شما اخیرا در جایی از این وضعیت به آشفتگی حقوقی تعبیر کردید که می‌تواند پایه‌های تصمیم‌گیری جمعی این شورا را تضعیف کند؛ به طور ویژه در خصوص پرونده هسته‌ای ایران، این آشفتگی چه مفهومی دارد و موازی‌کار در شورا چه تبعات عینی به‌خصوص در بحث اجرای تحریم‌ها به دنبال خواهد داشت؟ پاسخ داد: پاسخ من با این یادآوری آغاز می‌شود که این نخستین بار نیست که ایالات متحده از شورای امنیت سوءاستفاده می‌کند؛ چه به‌طور مستقیم و چه از طریق اعمال نفوذ بر سایر اعضای شورا. نمونه روشن این رفتار، وتو‌های متعددی است که در چند دهه گذشته برای جلوگیری از هرگونه اقدام علیه رژیم صهیونیستی انجام داده است.
وی افزود: تنها در دو سال اخیر، دست‌کم شش مورد وتو از سوی آمریکا برای مقابله با هرگونه اقدام علیه نسل‌کشی رژیم صهیونیستی صورت گرفته است. همچنین در سال ۲۰۲۰ آمریکا تلاش کرد از شورای امنیت برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران سوءاستفاده کند، اما در آن زمان، سه کشور اروپایی با اراده و جدیت بیشتری مانع از این اقدام شدند و به همراه سایر کشورها در برابر این سوءاستفاده ایستادند.
ادعای غیرقانونی سه کشور اروپایی در بازگرداندن قطعنامه‌ها
بقایی گفت: متأسفانه آنچه در دو یا سه هفته اخیر رخ داده، تکرار همان روند سوءاستفاده است. این سه کشور اروپایی بدون هیچ صلاحیت قانونی یا منطقی، مدعی شدند که به‌دلیل عدم اجرای تعهدات برجامی از سوی ایران، می‌توانند قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت در سال ۲۰۱۵ را بازگردانند.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی اضافه کرد: از همان زمان، علاوه بر ایران، روسیه، چین و شمار زیادی از کشورها مخالفت خود را با این اقدام غیرقانونی اعلام کردند. استدلال‌های جمهوری اسلامی ایران در این زمینه به‌روشنی در مکاتبات رسمی، بیانیه‌های وزارت امور خارجه، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها ارائه شده است.
مواضع روشن اعضای شورای امنیت و جامعه جهانی
وی با تأکید بر اینکه در سطح شورای امنیت هیچ تصمیمی برای بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده اتخاذ نشده است، تصریح کرد: دو کشور عضو دائم شورا، به‌همراه چهار کشور غیر دائم، دیدگاه حقوقی خود را به‌صراحت اعلام کرده‌اند. این دیدگاه تنها پیش از اقدام سه کشور اروپایی مطرح نشد، بلکه پس از ادعای آنها مبنی بر وقوع «اسنپ‌بک» نیز به‌صورت مصرانه پیگیری شد.
بقایی گفت: آخرین مورد از این مواضع، نامه سه‌جانبه‌ای بود که دیروز به شورای امنیت سازمان ملل ارسال شد. همچنین کشور‌های جنبش عدم تعهد و اعضای گروه دوستان منشور در نیویورک از این موضع ایران حمایت کردند.
سوء‌استفاده‌ای با نیت خصمانه و بدون ارزش حقوقی
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: واقعیت روشن است و جای تفسیر ندارد؛ سوءاستفاده از یک فرایند بین‌المللی با نیت خصمانه نمی‌تواند واجد آثار و ارزش حقوقی باشد. جمهوری اسلامی ایران از طریق مکاتبات متعدد با کشورها، چه در تهران از مسیر سفارتخانه‌ها و چه از طریق نمایندگی‌های خود در خارج، جامعه جهانی را نسبت به این واقعیت آگاه کرده و خواستار خودداری از هرگونه اقدام برای تأیید یا اثرگذاری بر ادعا‌های آمریکا و سه کشور اروپایی شده است.
آشفتگی حقوقی در رفتار سه کشور اروپایی
وی اظهارداشت: اساساً این اقدام، بیانگر نوعی آشفتگی حقوقی است. مواردی که در قطعنامه‌های لغوشده وجود داشت، با وضعیت کنونی که آنها مدعی آن هستند، هیچ سازگاری ندارد و کاملاً در تعارض است. آنچه در قطعنامه‌های قبلی آمده بود با بخشی از مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ هم‌خوانی ندارد و این دقیقاً همان چیزی است که من از آن با عنوان «آشفتگی حقوقی» یاد می‌کنم.
بقایی گفت: اکنون این سه کشور اروپایی هستند که باید پاسخگوی رفتار غیرقانونی و اقدامات غیرمسئولانه خود در قبال ایران و نظم حقوقی بین‌المللی باشند.
پاسخ‌گویی وزیر امور خارجه به مجلس؛ روندی طبیعی و ضروری
بقایی در توضیح جایگاه مجلس شورای اسلامی در نظارت بر عملکرد دستگاه دیپلماسی کشور اظهار داشت: یکی از وظایف وزیر امور خارجه به‌عنوان عضوی از قوه مجریه، پاسخ‌گویی و ارائه توضیحات به مجلس شورای اسلامی است. این روند کاملاً طبیعی و شناخته‌شده است و وزرا موظف‌اند مجلس محترم را در جریان عملکرد خود قرار دهند.
وی افزود: من تصور می‌کردم سؤال شما ناظر بر تشویق وزارت امور خارجه به‌دلیل روابط نزدیک و مثبت با مجلس شورای اسلامی است؛ چراکه این وزارتخانه همواره کوشیده است نمایندگان ملت را از تحولات سیاست خارجی آگاه نگه دارد و در مسیر تصمیم‌سازی‌ها، نظر و دیدگاه آنان را مورد توجه قرار دهد.
اجماع‌سازی در حاکمیت؛ مأموریت مهم وزارت امور خارجه
سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه خاطرنشان کرد: یکی از وظایف اصلی وزارت امور خارجه و شخص وزیر، اجماع‌سازی در میان اجزای حاکمیت برای تسهیل روند‌های مربوط به سیاست خارجی است. وی تأکید کرد که این وزارتخانه در حد توان، همواره تلاش کرده است تا هماهنگی و هم‌فکری میان نهاد‌های مختلف کشور در حوزه روابط خارجی را تقویت کند.
اهمیت دیپلماسی پارلمانی در شرایط جهانی کنونی
بقایی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به جایگاه برجسته دیپلماسی پارلمانی گفت: دیپلماسی پارلمانی برای ما از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در اجلاس‌های اتحادیه بین‌المجالس جهانی (IPU)، جمهوری اسلامی ایران همواره نقشی اثرگذار و فعال داشته است.
وی افزود: در شرایطی که روند یک‌جانبه‌گرایی خطرناک در سطح بین‌المللی رو به گسترش است، نقش پارلمان‌ها بیش از گذشته برجسته می‌شود. پارلمان‌ها می‌توانند با تعامل سازنده با یکدیگر، در مسیر حفظ اصول منشور ملل متحد و جلوگیری از روند‌هایی که به زیان صلح و امنیت جهانی است، گام‌های مؤثری بردارند.
تماس‌ها ادامه دارد، اما شرایط مذاکره فراهم نیست
بقایی در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت کنونی گفت‌و‌گو‌های ایران با طرف‌های خارجی اظهار داشت: تماس‌ها بین ما و طرف‌های مقابل با واسطه، کم‌وبیش ادامه دارد، اما این به معنای ورود به مرحله مذاکراتی نیست.
وی تصریح کرد: مذاکره زمانی معنا پیدا می‌کند که طرف‌های درگیر در یک موضوع، به این جمع‌بندی برسند که حقوق و مواضع یکدیگر را محترم بشمارند و حاضر باشند در شرایط برابر، نگرانی‌های طرف مقابل را نیز مورد توجه قرار دهند. ما در حال حاضر در چنین مرحله‌ای قرار نداریم.
سخنگوی وزارت امور خارجه خاطرنشان کرد: مادامی که انتظارات و مطالبات زیاده‌خواهانه از سوی برخی طرف‌ها وجود دارد، در هیچ شرایطی نمی‌توان انتظار شکل‌گیری زمینه‌ای برای مذاکره و تفاهم داشت.
نقش مصر در تحولات غزه
بقایی در بخش دیگری از سخنان خود به تماس‌های ایران با مصر اشاره کرد و گفت: طبیعی است که بسیاری از کشورها طی یک سال گذشته تلاش کرده‌اند از ظرفیت‌های خود برای حل‌وفصل مسائل موجود استفاده کنند و این روند همچنان ادامه دارد.
وی افزود: در گفت‌و‌گو‌هایی که با وزیر خارجه مصر داریم، یکی از موضوعات اصلی مورد بررسی، وضعیت غزه است. مصر به‌عنوان یکی از ضامنان تفاهم آتش‌بس، نقش مهمی در تحولات این منطقه دارد و ما در هر تماس دیپلماتیک، بر ضرورت توقف کشتار و جنایات رژیم صهیونیستی در غزه تأکید می‌کنیم.
تقویت ارتباطات اقتصادی با کشور‌های همسایه در قالب دیپلماسی استانی
سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه به برگزاری دومین نشست «دیپلماسی استانی» اشاره کرد و گفت: این ابتکار صرفاً متعلق به وزارت خارجه نیست، بلکه یک اتفاق‌نظر کلی در میان نهاد‌های اجرایی، اقتصادی و تجاری کشور درباره مفید بودن این رویکرد وجود دارد.
وی توضیح داد: در این نشست، استانداران استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، به‌همراه سفرای جمهوری اسلامی ایران در کشور‌های همسایه شرقی و شمال‌شرقی و نیز فعالان اقتصادی و بازرگانی مرتبط با این کشورها حضور داشتند.
بقایی هدف از این نشست‌ها را ایجاد ارتباط مستقیم میان فعالان اقتصادی استانی با طرف‌های خارجی دانست و افزود: استمرار چنین نشست‌هایی در استان‌های مختلف، علاوه بر آشنایی دستگاه‌های اجرایی با ظرفیت‌های استانی، می‌تواند موجب روان‌سازی فعالیت‌های اقتصادی و تجاری با کشور‌های همسایه شود.
اسنپ‌بک و حفظ حقوق هسته‌ای ایران
بقایی در توضیح روند مذاکرات هسته‌ای گفت: ما باید هر اتفاق و تصمیم را در زمان و مکان خودش ارزیابی کنیم. آنچه موسوم به اسنپ‌بک شد، در واقع یک سازوکار بود برای رسیدن طرفین به تفاهم. در آخرین روز‌های مذاکرات، به دلیل شدت بی‌اعتمادی دو طرف، تأکید کردیم که زیرساخت‌های هسته‌ای ایران باید حفظ شود و هیچگاه غنی‌سازی صفر را نخواهیم پذیرفت.
وی افزود: طرف مقابل از ایران خواست که صنعت هسته‌ای خود را عملاً تعطیل کند، اما ما چنین چیزی را نمی‌پذیرفتیم و در هر زمان امکان احیای تعهدات و محدودیت‌های پیشین بر اساس برجام برای ما محفوظ بود. پس از خروج آمریکا از برجام و یک سال صبر، از ۲۰۱۹ به بعد توانستیم مواردی که محدود کرده بودیم یا متوقف کرده بودیم را مجدداً بازیابی کنیم.
سوءاستفاده از سازوکار حل اختلاف
سخنگوی وزارت امور خارجه ادامه داد: طرف مقابل مدعی بود که برای تضمین اجرای تعهدات ایران، نیاز به یک سازوکار و تضمین دارد که آن‌هم چیزی جز قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت نمی‌توانست باشد. پیشنهاد‌هایی مانند صدور مجوز هر شش ماه یک بار برای تداوم لغو تحریم‌ها منطقی نبود و نهایتاً به راه‌حلی ده ساله رسیدیم.
بقایی تأکید کرد: در طول اجرا، اگر طرف‌های مقابل احساس می‌کردند ایران تعهداتش را نقض کرده، می‌توانستند تحریم‌ها را بازگردانند، اما ایران هیچگاه برجام را نقض نکرد و آنچه امروز اتفاق افتاده، سوءاستفاده از همان سازوکار حل اختلاف است.
تمرکز بر وضعیت کنونی و حمایت جامعه بین‌المللی
وی افزود: نکته‌ای که همواره مطرح کرده‌ام این است که نباید سوءنیت‌ها و بدخواهی‌های طرف مقابل را مبنای زیر سوال بردن اقدامات و روش‌های مذاکراتی خودمان قرار دهیم. بسیاری از جزئیات این روند در کتاب‌هایی مانند «راز سر به مهر» منتشر شده است و ادامه بحث‌های گذشته در سطح رسانه، مفید نیست.
بقایی تأکید کرد: در حال حاضر دو کشور عضو دائم شورای امنیت یعنی چین و روسیه از موضع اصولی ایران حمایت می‌کنند و ما قدردان اصرار آنها هستیم. باید توجه داشته باشیم که اختلاف دیدگاه‌ها و روایت‌های گذشته نباید بهانه‌ای برای تضعیف دستاورد‌ها یا ایجاد اثر منفی بر روابط مهم بین‌المللی ایران شود.
مادامی که آژانس به دور از فشار سیاسی آمریکا و سه کشور اروپایی عمل کند، مورد احترام ماست
سخنگوی دستگاه دیپلماسی ادامه داد: آژانس به عنوان نهاد مسئول و فنی در مباحث هسته‌ای و فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز کشورها نقش بسیار مهمی دارد و مادامی که بر اساس صلاحیت‌ها و اختیارات خود و به دور از نظارت و فشار سیاسی برخی اعضا عمل کند، مورد احترام ماست.
وی گفت: ما معترض و منتقد این موضوع بودیم و باز تکرار می‌کنیم که آژانس باید استقلال خود را حفظ کند و نگذارد در فعالیت‌ها، تصمیم‌گیری‌ها و گزارش‌دهی‌های فنی‌اش، برخی کشورها، خصوصا آمریکا و سه کشور اروپایی که متأسفانه هیچ حد و مرزی در سوءاستفاده از سازمان‌ها و نهاد‌های بین‌المللی قائل نیستند، آن را مورد سوءاستفاده قرار دهند.
بقایی همچنین در پاسخ به سوالی برای حضور در کنفرانس بازسازی غزه نیز گفت: هنوز برای حضور در کنفرانس بازسازی غزه در مصر به جمع‌بندی نرسیدیم.
مسیر مذاکره ایران و آمریکا تحت شرایطی بسته نیست
وی گفت: اساسا ما اعتقاد نداریم موضوع هسته‌ای ایران یک موضوع اختلاف بین‌المللی است. این موضوع به اصرار و اجبار سه کشور اروپایی و آمریکا از سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ وارد دستور کار سازمان ملل متحد شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد: باید تأکید کنم که موضوع هسته‌ای ایران به هیچ عنوان موضوع اختلافی بین‌المللی نیست و بهانه‌ای است که در وهله نخست رژیم صهیونیستی ابداع کرد و متأسفانه بر سازمان ملل متحد تحمیل نمود. بعد از آن نیز سه کشور اروپایی و آمریکا به بهانه‌های مختلف این موضوع را ادامه دادند؛ این بهانه کماکان ادامه دارد.
بقایی ادامه داد: حق جمهوری اسلامی ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای حقی است که به موجب عضویت در معاهده NPT از آن برخوردار است؛ این حق نیاز به رسمیت شناختن ندارد.
وی گفت: در مورد ورود به هر روند دیپلماتیک، هر زمان که واقعا جمع‌بندی از سوی طرف‌های مقابل صورت گیرد که حاضرند در یک گفتگوی معقول و با در نظر داشتن منافع و حقوق مشروع ایران گفت‌و‌گو کنند، فکر می‌کنم مسیر بسته نیست.
ایران و آمریکا در آستانه یک روند مذاکراتی قرار ندارند
سخنگوی دستگاه دیپلماسی کشورمان همچنین گفت: تماس‌های با واسطه بین ایران و طرف‌های مقابل به مانند قبل در این روزها وجود داشته و واسطه‌ها پیام‌هایی را بین ما و آنها تبادل کردند؛ اما اینکه بگوییم در آستانه یک روند مذاکراتی قرار داریم، به دلایلی که اشاره کردم، نمی‌توانیم چنین ادعایی داشته باشیم.
امروز؛ دیدار نماینده ویژه پوتین با لاریجانی
بقایی همچنین اعلام کرد: امروز نماینده ویژه روسیه در امور سوریه در تهران حضور دارد و قرار است با مقامات مرتبط با امور خارجه ایران دیدار و رایزنی کند.
وی افزود: این تماس‌ها در چارچوب همکاری‌ها و مشورت‌ها بین دو کشور در زمینه‌های مختلف است.
انتهای پیام/