اسماعیل بقایی در نشست خبری هفتگی‌اش با خبرنگاران در پاسخ به رسانه اکو ایران، ضمن تایید برخی تماس‌ها بین ایران و طرف‌های مقابل تاکید کرد که این به معنای آن نیست که وارد مذاکره شده‌ایم. وی از انجام تماس‌های باواسطه با آمریکا در روزهای اخیر خبر داد و گفت: «مادامی که انتظارات و مطالبات زیاده‌خواهانه وجود داشته باشد، زمینه‌ای برای مذاکره و تفاهم شکل نخواهد گرفت.»
ادعای جدید واشنگتن
این در حالی است که استیو ویتکاف با حضور در برنامه «۶۰ دقیقه» شبکه تلویزیونی سی‌بی‌اس آمریکا مدعی شد که ایرانی‌ها با ما تماس می‌گیرند و ما آماده‌ایم تا با ایران به یک راه‌حل درازمدت دیپلماتیک دست یابیم. وی گفت آمریکا در حال گفت‌وگو با ایران در مورد این موضوع است. ایران بارها تاکید کرده که تحت فشار هیچ مذاکره و گفت‌وگویی با آمریکا نخواهد داشت و هرگز از حقوق مصرح خود تحت معاهده عدم اشاعه (NPT) دست نخواهد کشید.
به گزارش ایرنا، سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، پیش‌تر در واکنش به اظهارات مقامات آمریکایی درباره مذاکره با ایران، اعلام کرد: «ایران همواره آماده تعامل دیپلماتیک محترمانه و متقابل بوده است.» وی ادامه داد: «مردم ایران، این وارثان شایسته تمدنی کهن و غنی، به حسن نیت با حسن نیت پاسخ می‌دهند. اما ما ضمنا به طور دقیق می‌دانیم که چگونه در برابر ظلم و تحمیل مقاومت و با آنها مقابله کنیم؛ و این همان تجربه سختی است که جنگ‌طلب تیره‌بخت تل‌آویو به دست آورد.» مذاکرات ایران و آمریکا در قالب گفت‌وگوهای غیرمستقیم با میانجی‌گری عمان، در بهار امسال در مسقط برگزار شد. نتیجه پنج دور مذاکره، حمله مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی به ایران بود که منجر به شهادت بیش از هزار ایرانی و آسیب به تاسیسات مربوط به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران شد.
مصر؛ میانجی جدید؟
سخنگوی وزارت امور خارجه در بخش دیگری از این نشست درباره گفت‌وگوها با آمریکا و اینکه آیا مصر میانجی جدید مذاکرات ایران و آمریکاست، گفت: «تماس‌هایی بین ما و طرف‌های مقابل با واسطه کم و بیش ادامه دارد، اما این به معنای ورود به مرحله مذاکراتی نیست.» وی افزود: «مذاکره زمانی شکل می‌گیرد که طرف‌های یک موضوع به این جمع‌بندی برسند که مواضع و حقوق یکدیگر را محترم بشمارند و در شرایط برابر، نگرانی‌های همدیگر را مدنظر قرار دهند. ما در این مرحله نیستیم و مادامی که انتظارات و مطالبات زیاده‌خواهانه وجود داشته باشد، زمینه‌ای برای مذاکره و تفاهم شکل نخواهد گرفت.» بقایی با اشاره به تلاش‌های برخی کشورها برای میانجی‌گری در یک سال گذشته، افزود: «طبیعی است کشورهایی که در این مدت تلاش کرده‌اند برای حل مشکلات نقش‌آفرینی کنند، همچنان به این روند ادامه دهند.»
تروئیکا توان لازم را ندارد
بقائی در نشست خبری روز گذشته در پاسخ به سوالی در ارتباط با روابط ایران و تروئیکای اروپایی، با انتقاد از عملکرد سه کشور اروپایی در عرصه تحولات بین‌المللی، به‌ویژه در منطقه خاورمیانه، تاکید کرد که سه کشور اروپایی باید نشان دهند که واقعا اراده و توان لازم را دارند تا به‌عنوان یک طرف مذاکراتی قابل اتکا و دارای اعتبار عمل کنند. اما چنین چیزی را ما تاکنون مشاهده نکرده‌ایم. وی با اشاره به شواهد موجود، افزود: «حتی نشانه‌هایی وجود دارد که طرف اروپایی خود نیز به ناتوانی یا بی‌ارادگی در ایفای نقش مثبت و سازنده اذعان دارد. مصاحبه اخیر صدراعظم آلمان حاوی نکاتی است با این مضمون که اتحادیه اروپایی، حتی اگر هم می‌خواست، نمی‌توانست در تحولات مربوط به خاورمیانه نقش‌آفرینی کند. این اعترافی است به اینکه اتحادیه اروپایی و به‌ویژه سه کشور یادشده، برای ایفای نقش مثبت و اثرگذار در تحولات بین‌المللی، به‌ویژه در منطقه ما، عاجز هستند.»
روایت‌های متفاوت از اسنپ‌بک
سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه در روزهای اخیر روایت‌های مختلفی در ارتباط با موضوع اسنپ‌بک مطرح شده است، در این ارتباط با روایت‌های داخلی و خارجی مواجه هستیم، به نظر شما آیا روایت‌های داخلی درست است یا روایت‌های خارجی، اظهار کرد: «اگر بخواهم به صورت خلاصه پاسخ دهم حتما روایت‌های داخلی.»
وی ادامه داد: «در مورد این موضوع به‌خصوص در روزهای اخیر بسیار صحبت شده است. هر اتفاق و تصمیمی را باید در ظرف زمان و مکان خودش ارزیابی کنیم. آنچه به اسنپ‌بک موسوم شد؛ یک راه‌حل بود برای اینکه دو طرف به یک نتیجه و تفاهم برسند. در آخرین روزهای مذاکرات برجام، به دلیل شدت بی‌اعتمادی که هم ما نسبت به آنها داشتیم و هم آنها نسبت به ما، تاکید داشتیم که باید زیرساخت‌های هسته‌ای‌مان حفظ شود. تاکید داشتیم که به هیچ عنوان غنی‌سازی صفر را نمی‌پذیریم؛ کما اینکه درخواست قطعنامه‌های سازمان ملل متحد از ایران این بود که غنی‌سازی باید به صفر برسد و عملا صنعت هسته‌ای ایران تعطیل شود.»
بقایی با بیان اینکه ما چنین چیزی را نمی‌پذیرفتیم و هر آن هم این امکان برای ما وجود داشت، افزود: «کما اینکه نشان دادیم بعد از خروج آمریکا از برجام و بعد از اینکه یک سال صبر کردیم، از ۲۰۱۹ به بعد، زمانی که اراده کردیم، توانستیم مواردی را که طبق تعهدات برجامی متوقف یا محدود کرده بودیم، بازیابی کنیم. طرف مقابل مدعی بود که ما هم برای تضمین اجرای تعهدات ایران نیازمند یک سازوکار هستیم؛ نیازمند تضمینی هستیم و آن تضمین قاعدتا چیزی نمی‌تواند باشد جز قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت.»
سخنگوی وزارت خارجه تصریح کرد: «در این زمینه ابتکارهای مختلفی مطرح شد؛ مثلا این ابتکار که هر ۶ ماه یک‌بار چیزی شبیه اسنپ‌بک اتفاق بیفتد و هر ۶ ماه یک‌بار مجوز جدیدی برای تداوم لغو تحریم‌های ایران صادر شود که این موضوع اصلا منطقی نبود.» بقایی توضیح داد: «نهایتا، به این راه‌حل رسیدیم که در حین اجرا، اگر طرف‌های مقابل احساس کنند که ایران تعهدات خود را اجرا نکرده، در یک فرآیند می‌توانند تحریم‌ها را برگردانند، که عملا زمینه چنین اتفاقی هیچ‌گاه فراهم نشد؛ به خاطر اینکه ایران هیچ‌وقت برجام را نقض نکرد و آن چیزی که اکنون اتفاق افتاده، سوءاستفاده از آن سازوکار حل اختلاف است.»
تمرکز ایران بر روابط با روسیه و چین
سخنگوی دستگاه دیپلماسی در نهایت با بیان اینکه «سوءنیت‌ها و بدخواهی‌های طرف مقابل را نباید مبنایی برای تخطئه اقدامات مفیدی که انجام شده و روش‌های مذاکراتی خودمان قرار دهیم» گفت: «من ادامه این بحث‌ها را مفید نمی‌دانم و به نظرم بر روی وضعیتی که الان با آن روبه‌رو هستیم متمرکز شویم. در حال حاضر در سطح شورای امنیت دو کشور مهم چین و روسیه حامی موضع ایران هستند.» وی ادامه داد: «نباید اجازه بدهیم موضوعاتی که مربوط به گذشته است، بر روابطی که مهم است تاثیرگذاری نامناسب داشته باشد. گرچه به این موضوع نیز باید توجه داشته باشیم که گذشته چراغ راه آینده است.»
همچنین یکشنبه‌شب سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا، درباره شکل‌گیری اجماع جهانی پیرامون انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد گفت: «بر اساس دیدگاه جمهوری اسلامی ایران و کشورهایی مانند روسیه و چین که از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل هستند، برخلاف موضع آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها (اسنپ‌بک) فعال نشده و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در روز ۲۶ مهر ۱۴۰۴ رسما منقضی شد.» وی افزود: «با پایان اعتبار این قطعنامه، تمامی محدودیت‌های شورای امنیت علیه جمهوری اسلامی ایران به‌طور کامل برداشته شده و موضوع ایران نیز از دستورکار این شورا خارج می‌شود.»
این دیپلمات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی افزود: «این موضع تنها نظر ایران نیست، بلکه حمایت و تایید گسترده کشورهای متعدد در سطح بین‌الملل را نیز به همراه دارد. در اجلاس اخیر وزرای امور خارجه جنبش عدم تعهد که در اوگاندا برگزار شد، بیش از ۱۲۰کشور همین رویکرد را در سند نهایی اجلاس تصویب کردند. همچنین فدراسیون روسیه، به عنوان عضو دائم شورای امنیت و رئیس دوره‌ای این شورا در ماه جاری، با صدور بیانیه رسمی و ارسال نامه از سوی وزیر امور خارجه خود، این موضع را تایید کرده و صراحتا اعلام کرده است که بازگشت به قطعنامه‌های پیشین را نمی‌پذیرد و خود را ملزم به رعایت آنها نمی‌داند.»
وزیر امور خارجه ایران ادامه داد: «همچنین طی چند ماه گذشته، ایران، چین و روسیه در مکاتبات مشترک خود با شورای امنیت و دبیرکل ملل متحد، مواضع مشابهی در مورد موضوع اسنپ‌بک و خاتمه قطعنامه ۲۲۳۱ در روز ۲۶ مهر گرفته‌اند.» عراقچی در ادامه با اشاره به برخی حواشی مطرح‌شده، گفت آنچه در خصوص اسنپ‌بک و حواشی آن در مذاکرات برجام گذشت، در مکتوبات مربوط به شرح مذاکرات برجام آمده و بارها در مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای تلویزیونی توسط اینجانب نیز تشریح شده است؛ اما آنچه در شرایط کنونی اهمیت دارد، تمرکز بر تقویت موضع ایران و کشورهای هم‌فکر در شورای امنیت و حفظ وحدت و انسجام ملی برای پیشبرد منافع عالیه کشورمان است.