اگر بهره هوشی و آی‌کیو، با تواناییِ یادگیری مشخص شود، کنجکاوی، تمایل به یادگیری است، نیرویی که جست‌وجو، پرسش و فروتنی لازم برای گفتن «نمی‌دانم» را زنده نگه می‌دارد. کنجکاوی، خود هوش را نیز تقویت می‌کند، زیرا شما را به سمت کسب دانشی سوق می‌دهد که قبلاً نداشتید. مطالعات فراتحلیلی نشان داده‌اند که افرادی که سطح کنجکاوی بالاتری دارند، معمولاً رهبران مؤثرتری از آب درمی‌آیند.

پارادوکس جالب اینکه کنجکاوی با افزایش سن و تخصص کاهش می‌یابد. هرچه مسن‌تر می‌شویم، بیشتر وسوسه می‌شویم که به‌جای زیرسؤال‌بردن دانسته‌هایمان، به آن‌ها تکیه کنیم. اما بهترین رهبران در برابر این وسوسه مقاومت می‌کنند. آن‌ها حتی وقتی پاسخ‌ها را می‌دانند، باز هم سؤال می‌پرسند.

این پرسش شاید بدیهی به نظر برسد، اما در عمل، کمتر کسی به آن توجه می‌کند. رهبری بدون درستکاری نه‌فقط ناکارآمد، بلکه خطرناک است. درستکاری به معنای هرگز اشتباه‌نکردن نیست، بلکه یعنی یک قطب‌نمای اخلاقی داشته باشید. یعنی پایبندی به ارزش‌های نوع‌دوستانه و از همه مهم‌تر خویشتن‌داری: توانایی مقاومت در برابر وسوسه‌ها، پرهیز از سوءاستفاده از قدرت، و اتخاذ تصمیم‌هایی که به نفع جمع باشند، نه فرد.

تاریخ پر است از رهبرانی که در این آزمون مردود شده‌اند؛ از رسوایی‌های شرکتی مثل «انرون» گرفته تا سیاست‌مدارانی که با ثروت‌اندوزی شخصی، ملت خود را ویران کردند. نبودِ درستکاری شاید جلوی بالارفتن از نردبان قدرت را نگیرد، اما بی‌تردید تعیین می‌کند سقوط افراد چطور به یاد آورده شود.

فروتنی، راز دست‌کم گرفته شده رهبری است. به این معنی که بدانید چه چیزهایی را نمی‌دانید، بتوانید از خودتان انتقاد کنید و وقتی اشتباهتان ثابت شد، آن را بپذیرید. یعنی تواناییِ گردآوردن افرادی باهوش‌تر از خودتان در زمینه‌های مختلف، بدون آنکه تهدیدی از جانب آن‌ها از حس کنید.

ما رهبران فروتن را دقیقاً به این دلیل تحسین می‌کنیم که کمیاب‌اند. سیاستمداری که اشتباه خود را می‌پذیرد، تازه و صادق به نظر می‌رسد، چون استثناست. مدیرعامل‌هایی که به‌جای ستایش خود، از تیمشان قدردانی می‌کند، متفاوت و برجسته، چون غیرمعمول‌اند. فروتنی ضعف نیست؛ قدرتی پایدار است که دستکم گرفته می‌شود. بدون آن، رهبران دچار توهم می‌شوند، اما با آن، اعتماد می‌آفرینند.

جاه‌طلبی شهرت بدی دارد، اما برای رهبری حیاتی است. رهبران به انگیزه، انرژی و پشتکار نیاز دارند. وجه تمایز اصلی به «انگیزه‌ی افراد» برمی‌گردد: چرا می‌خواهید رهبر شوید؟ اگر جاه‌طلبی‌تان از میل به قدرت، خودنمایی یا خودشیفتگی سرچشمه بگیرد، احتمالاً در این مسیر به دیگران آسیب می‌زنید.

اما نوع درستِ جاه‌طلبی، اجتماعی و سازنده خواهد بود: یعنی میل به بهتر کردن دیگران، خلق تأثیری که از خودت فراتر برود و برجای‌گذاشتن میراثی که واقعاً معنا داشته باشد.

رهبری یعنی توان ساختن و حفظ تیمی که عملکردی بالا دارد. این امر مستلزم هوش هیجانی است: همدلی، گوش‌دادن، تأثیرگذاری و حل تعارض.

اگر نتوانید خودتان را مدیریت کنید یا روابطتان را با دیگران سامان دهید، رهبری بسیار دشوار خواهد شد. ممکن است باهوش، کنجکاو و جاه‌طلب باشید، اما اگر نتوانید با آدم‌ها ارتباط انسانی برقرار کنید، اعتماد و وفاداری‌شان را هم حفظ نخواهید کرد.

به مربیان بزرگ دنیای ورزش فکر کنید. دانش تاکتیکی‌شان مهم است، اما چیزی که آن‌ها را از مربیان متوسط جدا می‌کند، توان انگیزه دادن به بازیکنان، درک حال‌وهوای رختکن و مدیریت خودخواهی‌هاست. رهبران دنیای کسب‌وکار نیز با همین آزمون روبرو هستند. موفقیت شما نه با عملکرد فردی‌تان، بلکه با عملکرد جمعی تیمی که هدایت می‌کنید سنجیده می‌شود.

همه‌ی ما یک بخش تاریک درونمان داریم. در برخی این بخش را در قالب غرور می‌بینیم، برای برخی دیگر در تندی، بی‌اعتمادی یا پرخاشگری. این ویژگی‌های «تاریک» ذاتاً بد نیستند و اغلب جاه‌طلبی و تاب‌آوری افراد را هم تقویت می‌کنند. اما اگر مهار نشوند، مسیر حرفه‌ای‌مان را از بین می‌برند.

تفاوت میان رهبران بزرگ و رهبران ناکام «بی‌نقص‌بودن» نیست، بلکه تواناییکنترل همین نقص‌هاست. رهبران کارآمد می‌دانند چگونه رفتار و واکنش‌هایشان را آگاهانه تنظیم کنند، حتی وقتی کسی مجبورشان نمی‌کند. آن‌ها وسوسه‌ی «خود واقعی بودن» را مهار می‌کنند، وقتی می‌دانند خود بی‌فیلترشان ممکن است به رابطه‌ها آسیب بزند. درواقع برخی از رهبران نه با اصیل بودن بلکه با نسخه‌های منضبط از خودشان موفق می‌شوند.

کاریزما، نیرویی است که تأثیرگذاری شما را چندبرابر می‌کند. وقتی شایسته و اخلاق‌مدار باشید، کاریزما تأثیرتان را گسترش می‌دهد. رهبرانی که می‌توانند چشم‌اندازی روشن را با اعتمادبه‌نفس، شور و وضوح بیان کنند، در متحدکردن و انگیزه‌دادن تیم‌ها بسیار موفق‌ترند.

اما کاریزمای بی‌محتوا خطرناک است. چنین کاریزمایی می‌تواند رهبران نالایق را به چنان قدرت اقناعی برساند که دیگران را هم با خود به پرتگاه بکشانند. اگر اخلاق‌مدار و شایسته‌اید، تا می‌توانید اثرگذار و جذاب باشید. اگر نه، لطفاً بی‌هیجان بمانید!

رهبری هرگز محصولی نهایی نیست. حتی اگر تمام معیارهای بالا را داشته باشید، جهان همچنان تغییر می‌کند و مهارت‌های امروزتان دیریازود کهنه می‌شوند. تنها راه ماندن در مسیر، تعلیم‌دیدن است، بازخورد گرفتن، گوش‌دادن و سازگارشدن. بسیاری از موفق‌ترین رهبران تاریخ، هیشه درحال یادگرفتن بوده‌اند. رهبرانی که یادگیری را متوقف می‌کنند، خشک، قدیمی و بی‌ربط می‌شوند. آموزش‌پذیری به معنای تسلیم‌شدن نیست؛ به معنای رشد مداوم و تکامل است.

اگر به بیشتر سؤالات بالا پاسخ مثبت دادید، از بسیاری از کسانی که آرزوی رهبری دارند،‌ آماده‌ترید. اگر نه، بد نیست دوباره فکر کنید. هیچ عیبی ندارد اگر در نقش یک متخصص، یک همکار مستقل یا یک عضو مؤثرِ تیم باقی بمانید بدون اینکه عنوان مدیریتی داشته باشید. در واقع، امروزه سازمان‌ها بیش از گذشته به ارزش کارشناسان فنی‌ای پی می‌برند که نمی‌خواهند یا نباید مدیریت دیگران را برعهده بگیرند.

البته نمی‌شود این واقعیت را نادیده گرفت که بسیاری از افراد نه به‌خاطر استعداد ویژه، بلکه به لطف خانواده‌ی مناسب یا شبکه‌ی آشناها و روابط به جایگاه رهبری می‌رسند. این عوامل از فهرست بالا حذف شده‌اند. اینکه چنین نیروهایی هنوز کار می‌کنند، دلیلی برای تحسینشان نیست چه برسد به اینکه آن‌ها را با پتاسیل‌های واقعی رهبری اشتباه بگیریم.

چک‌لیستی که خواندید فقط برای پیشرفت شغلی نیست؛ برای محافظت از دیگران در برابر رهبری اشتباه نیز مفید واقع می‌شود. اگر صداقت، فروتنی یا مهارت ارتباطی لازم برای هدایت دیگران را ندارید، مسئولانه‌ترین تصمیم این است که وارد این مسیر نشوید.

و حرف آخر اینکه رهبری به شخص شما مربوط نمی‌شود؛ بلکه به کارهایی مربوط می‌شود که برای دیگران انجام می‌دهید. پس پیش از آنکه به دنبال جایگاه مدیریتی بروید، از خودتان بپرسید: می‌خواهید برای دیگران رهبری کنید، یا برای خودتان؟