به گزارش گروه فرهنگی قدس، آیین نکوداشت مقام فرهنگی و ادبی دکتر محمدجعفر یاحقی؛ استاد برجسته زبان و ادب فارسی، فردوسی‌پژوه معاصر و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی با حضور دکتر علی اشرف صادقی عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دکتر اصغر دادبه استاد فلسفه اسلامی و ادبیات عرفانی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر مهدی محبتی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه زنجان و جمعی از استادان و پژوهشگران صاحب نام عصر امروز یکشنبه ۲۷ مهرماه در تالار اجتماعات شهید مطهری(ره) انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.
در آغاز این مراسم، نیکنام حسینی پور مشاور وزیر فرهنگ، پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را قرائت کرد و در ادامه محمود شالویی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی طی سخنانی با بیان اینکه دکتر یاحقی چهره‌ای شناخته‌شده در عرصه فرهنگ و ادب ایران است که سالیان طولانی در سپهر ادبی کشور به تحقیق و پژوهش و نیز تربیت شاگردانی فاضل و محقق اهتمام ورزیده‌اند، تصریح کرد: در دوره جدید مدیریت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نیز، دکتر یاحقی همواره در کنار انجمن بوده‌اند. از جمله، آیین نکوداشت باشکوهی برای مرحوم راشد محصل، استاد فقید پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و عضو شورای واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به پیشنهاد ایشان برگزار شد که خودِ دکتر یاحقی نیز در برگزاری آن نقشی مؤثر و پررنگ داشتند.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه با اشاره به جایگاه والای علمی دکتر یاحقی در حوزه فردوسی‌پژوهی و شاهنامه‌پژوهی گفت: استاد یاحقی از برجسته‌ترین چهره‌های معاصر در عرصه شاهنامه‌پژوهی است. آثار ارزشمند و تحقیقات گسترده ایشان درباره فردوسی و شاهنامه، افق‌های تازه‌ای را پیش روی پژوهشگران این حوزه گشوده است.
مشاور وزیر فرهنگ خاطرنشان کرد: دکتر یاحقی نه تنها در میان جامعه دانشگاهی، به ویژه دوستداران زبان و ادب فارسی چهره‌ای محبوب و مرجع به‌شمار می‌روند؛ چرا که هم دانش عمیق و دقیق در متون کهن دارند و هم نگاه امروزی و بینارشته‌ای به میراث عظیم فرهنگی ایران عزیز را ترویج می‌کنند. جایگاه علمی و فرهنگی دکتر یاحقی در جامعه ایران و جهان پارسی زبان، نتیجه سال‌ها پژوهش، تدریس و کوشش مستمر ایشان در زبان و ادب فارسی، به خصوص در شناخت و معرفی «شاهنامه» است؛ به‌گونه‌ای که نام ایشان امروز با پژوهش در «شاهنامه» و فردوسی شناسی پیوند خورده است.
استاد یاحقی از زمره وارثان راستین میراث حکمت و زبان فارسی است
غلامحسین مظفری استاندار خراسان رضوی دیگر سخنران حاضر در این نشست بود که طی سخنانی گفت: دکتر محمد جعفر یاحقی دانشمندی که نامش نه تنها در ساحت علم بلکه در حافظه ی فرهنگی مردم این سرزمین، به احترام و ستایش آراسته است. اگر خراسان را بنا به قول اهل نظر خاستگاه زبان فارسی و خیمه گاه حکمت و عرفان ایرانی اسلامی بدانیم، بی تردید استاد یاحقی از زمره وارثان راستین این میراث سترگ است.
او تأکید کرد: استاد یا حقی هم در خراسان بالیده و هم سال ها در خدمت دانشگاه و فرهنگ این دیار بوده است. وی خراسان را نه فقط زیسته بلکه بازخوانی، بازتعریف و باز آفرینی کرده است؛ با قلمش، با تدریسش، با آثارش و با نگاه عمیقش به هویت تاریخی و فرهنگی این سرزمین. در روزگار ما که گاه حافظه تاریخی نسل ها با غبار فراموشی و هجمه رسانه ها روبه روست، نقش استادانی چون دکتر یاحقی در پاسداری از زبان و ادب فارسی و هویت ملی ایرانیان حیاتی است.
استاندار خراسان رضوی افزود: دکتر یاحقی با پژوهش های درخشان خود در حوزه فردوسی شناسی، شاهنامه پژوهی، متن پژوهی، سبک شناسی و فرهنگ نگاری صرفاً آثار علمی تولید نکرده بلکه ستون هایی برای بنای هویت ملی و فرهنگی ایرانیان پی ریزی کرده است.
روحیه علمی و انسان‌دوستانه، نشانگر منش والای فرهنگی و اخلاقی دکتر یاحقی است
در ادامه اصغر دادبه، چهره ماندگار و استاد دانشگاه علامه طباطبایی سخنان خود را اینطور آغاز کرد که اگر از دانشجویان درباره جایگاه و اهمیت دکتر یاحقی بپرسید، معمولاً می‌گویند ایشان استادی ممتاز و بزرگوارند که از هیچ کمکی به دانشجویان، چه ایرانی و چه خارجی، دریغ نمی‌کنند. هرگاه دانشجویان از ایشان بخواهند تا آنان را به مجامع علمی معتبر جهانی معرفی و رهنمون شوند، با کمال میل همکاری می‌نمایند. این روحیه علمی و انسان‌دوستانه، نشانگر منش والای فرهنگی و اخلاقی دکتر یاحقی است.
وی در ادامه تصریح کرد: در روزگار ما باید با دقت و ژرف‌نگری به تاریخ و فرهنگ خود بنگریم؛ زیرا کیان ایران و میراث فرهنگی این سرزمین همواره در معرض تعرض و تهاجم بوده است. متأسفانه در دوران معاصر، ستیز با زبان فارسی و فرهنگ ایرانی گاه رنگ و لعاب روشنفکری به خود گرفته است. با این همه، نباید از این خطر غافل شویم. همچنین لازم است کودکان و نوجوانان ما از همان آغاز با قله‌های رفیع ادب فارسی چون سعدی، حافظ و دیگر بزرگان فرهنگ ایران آشنا شوند. امروز از هر سو دشمنی با فرهنگ ایران دیده می‌شود، اما ما باید با صبر و تدبیر، روش‌های مقاومتی نو و مؤثری به کار گیریم تا فرهنگ ایران عزیز در برابر این هجمه‌ها حفظ شود.
نگاهی به آثار محمد جعفر یاحقی
علی اشرف صادقی عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در سخنان خود به آثار دکتر یاحقی اشاره کرد و گفت: این آثار که از متون ادبی و تفسیری قرون گذشته به‌شمار می‌آیند، در گروه فرهنگ‌نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی با دقت و توجه علمی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. نخستین اثر، تصحیح کتاب تفسیر ابوالفتوح رازی با عنوان روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیرالقرآن است؛ اثری ارزشمند از قرن ششم هجری که دکتر یاحقی با همکاری دکتر محمدمهدی ناصح آن را تصحیح کرده‌اند. این تصحیح، بهترین نسخه موجود از این کتاب است که هم از نظر متن و هم از نظر حواشی، قابل استفاده و بسیار سودمند است و فواید زبانی فراوانی دارد.
وی در ادامه افزود: دومین اثر، ترجمه‌ای تفسیرگونه از قرآن کریم است که به تفسیر شنقشی شهرت دارد. در این اثر، واژه‌هایی به کار رفته که در هیچ کتاب دیگری یافت نمی‌شود و از این رو، از نظر زبان‌شناسی و واژه‌پژوهی بسیار ارزشمند است. سومین اثر دکتر یاحقی، فرهنگ‌نامه‌ای است از تمامی قرآن‌های ترجمه‌شده، که از دیدگاه تاریخی و زبانی اهمیت فراوان دارد. در این فرهنگنامه، واژگان فراموش‌شده فارسی وگونه‌های گوناگون تلفظ آن‌ها گردآوری شده است؛ اثری که می‌تواند منبعی غنی برای پژوهش‌های زبان فارسی و تاریخ زبان به شمار آید.
نقش مهم دکتر یاحقی در شکل گیری دانشکده ادبیات مشهد
در ادامه مهدی محبتی عضو هیأت علمی دانشگاه زنجان به ایراد سخن پرداخت و گفت: دکتر یاحقی نقشی ممتاز در شکل گیری و پاگیری دانشکده ادبیات مشهد و همچنین آموزش و پرورش استادانش داشت و با سنی نه چندان زیاد در میان نسل اول دانشکده کارهایی بی بدیل کرد که باید روزی به تفصیل بیان شود.
او در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: در میانه دهه شصت بود که دکتر یاحقی نخستین محفل نثر خوانی را در دانشگاه فردوسی و در کلاس ۱۱ دانشکده ادبیات مشهد راه انداخت کلاسی طویل و بزرگ و پر از خاطره های نسل های پیاپی؛ همان کلاس جلوه گری های دکتر شریعتی و بسیاری دیگر. من هم یک بار متنی خواندم. چشمان دکتر درخشید و بارقه امید در دلم جوشید. این محفل پناهگاه همه قلم به دستان و قلم دوستان بود و دریغ که زودازود جمع شد؛ اما در همان مدت اندک، بر دل ها و دیده ها اثرها گذاشت.
محبتی در پایان گفت: اگرچه تألیف کتاب و مقاله امری بایسته است، اما حیات علمی شرطی دیگر هم دارد و آن تکریم شعائر علمی و ایجاد حلقه های دوستی و تأسیس مراکز معرفت گستری و شاگرد پروری است. ای بسا که رکن دوم بیش از نخستین در فراموشخانه تاریک تاریخ به روشنا و رونق علم کمک کند و دکتر یاحقی در حد توان و با توجه به روح زمخت روزگار، در این هر دو کار کوشیده است.
تألیفات و پژوهش های سترگ دکتر یاحقی
در بخش دیگری از این مراسم، غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ایراد سخن پرداخت. او طی سخنانی گفت: وقتی مسئولیت سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و به اقتضای آن برنامه ریزی و تألیف کتاب های درسی را برعهده داشتم از دکتر یاحقی خواستم تا برای دانش آموزان رشته ادبیات و علوم انسانی یک کتاب درسی تاریخ ادبیات تألیف کند. او با خوشرویی پذیرفت و کتابی مفید و مناسب تألیف کرد که سال های طولانی کتاب درسی دبیرستانی بود و شاید هنوز هم موجود و معتبر باشد.
رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: دکتر یاحقی در همۀ این سال ها از تدریس و پژوهش و تألیف و تصحیح نیز غافل نماند و کتاب های سودمندی به اهل علم و ادب تقدیم کرده است که به عنوان نمونه می توان از تصحیح جدیدی از تاریخ بیهقی با همکاری دکتر مهدی سیدی و نیز تألیف «فرهنگ اساطیر» نام برد. پژوهش های زبانی در ترجمه های قرآن به زبان فارسی با بهره گیری از خزانه نسخه های خطی کتابخانه آستان قدس رضوی که حاصل آن مجموعه سودمند و مفصل فرهنگنامه قرآنی است نیز یکی دیگر از کارهای سترگ اوست.
در بخش پایانی این رویداد، محمد جعفر یاحقی طی سخنانی با تقدیر از انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ذکر خاطراتی از گذشته و همکاری های علمی و پژوهشی خود با استادان برجسته زبان و ادب فارسی پرداخت و در ادامه لوح سپاس و نشان زرین انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و هدایایی از سوی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، استانداری خراسان و برخی از نهادهای علمی و پژوهشی به محمد جعفر یاحقی اهدا شد.