سرویس بین‌الملل خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: نیتن هریس، نویسنده‌ای که با رمان نخست خود، شیرینی آب (The Sweetness of Water)، تا یک قدمی جایزه بوکر رفت، این بار با رمان آمیتی (Amity) بازگشته است. این اثر که دنباله‌ای بر داستان تحسین‌شده قبلی اوست، خواننده را به سفری پرماجرا در دل تاریخ آمریکا می‌برد؛ سفری که از جنوب عمیق آغاز و تا مکزیک ادامه می‌یابد و سرگذشت پرمخاطره یک خواهر و برادر را در دوران پرتلاطم «بازسازی» روایت می‌کند. هریس بار دیگر با هوشمندی و حساسیتی مثال‌زدنی، نبض تاریخ را در دست می‌گیرد و شخصیت‌های آفریقایی‌آمریکایی را که طعم آزادی را به تازگی چشیده‌اند، در کانون توجه قرار می‌دهد.

پرده اول داستان در دهه ۱۸۶۰ در نیواورلئان بالا می‌رود. در اینجا با «کولمن» آشنا می‌شویم، مردی که قانوناً آزاد است اما عملاً همچنان به عنوان خدمتکار برای خانواده «هارپر» کار می‌کند؛ همان خانواده‌ای که او و خواهر بزرگ‌ترش، «جون»، را سال‌ها پیش به عنوان هدیه عروسی تصاحب کرده بود. «وایِت هارپر»، بزرگ خاندان که با افول جایگاه اجتماعی خود در لوئیزیانای پس از جنگ دست‌وپنجه نرم می‌کند، برای بازیابی غرور لگدمال‌شده‌اش، دل به دریا می‌زند و راهی سفری ماجراجویانه به مکزیک می‌شود. اما این تصمیم خودخواهانه، به قیمتی گزاف تمام می‌شود: جدایی تراژیک خواهر و برادر. آقای هارپر، جون را با خود به غرب می‌کشاند و کولمن را در کنار همسر افسرده و دختر سرکش او، «فلورنس»، تنها می‌گذارد.

داستان در سال ۱۸۶۶، چند سال پس از این جدایی، شتاب می‌گیرد؛ زمانی که آقای هارپر سرانجام پیامی می‌فرستد تا خانواده‌اش به او ملحق شوند. برای کولمن، این پیام بارقه‌ای از امید است. او باید تمام شجاعتش را در سینه جمع کند و این خانواده را در سفرشان همراهی کند، تنها به این امید که بار دیگر خواهرش را بیابد «تنها کسی که همواره با او چون انسانی واقعی رفتار کرده بود».

هریس ساختار رمان را بر پایه تناوب فصل‌ها میان دیدگاه کولمن و جون بنا می‌کند. ماجراهای جون در مکزیک با زاویه دید سوم‌شخص روایت می‌شود، اما هرگاه به سراغ کولمن می‌رویم، داستان از زبان اول‌شخص و با نگاهی بازنگرانه جان می‌گیرد؛ یک انتخاب روایی هوشمندانه که معنای کامل آن تنها در صفحات پایانی کتاب برای خواننده فاش می‌شود.

کولمن، یک راوی خودآموخته، دوست‌داشتنی و دقیق است که هریس به زیبایی صدایش را درآورده. او در ذهن خود می‌داند که «نه فقط باسواد، بلکه باهوش» است، اما در چشم خانواده هارپر، چیزی بیش از یک شیء تزئینی نیست؛ «خدمتکاری خانگی با ظرافتی چنان بالا که به‌سختی می‌توانست کاری بیش از سِرو نوشیدنی انجام دهد». سفر به غرب برای کولمن، سفری به اعماق وجود خویش است. او با تمام هوش و ذکاوتش، درمی‌یابد که برای به دست آوردن دوباره محبت خواهرش، باید بخشی از شجاعت غریزی او را در خود بیدار کند.

نقطه اوج هنرنمایی هریس در پرداخت دقیق و استادانه روابط پرتنش میان شخصیت‌هاست. او با تأملی عمیق نشان می‌دهد که چگونه تفکر برتری‌جویانه نژاد سفید، در تاروپود جامعه‌ای که خود را «متمدن» می‌خواند، ریشه دوانده است. وایِت هارپر هنوز با همان ذهنیت یک مالک برده با جون رفتار می‌کند و نویسنده موفق می‌شود فرسودگی روانی جون را به اندازه خستگی جسمی‌اش برای خواننده ملموس کند.

با این همه، نمی‌توان از برخی کاستی‌ها چشم‌پوشی کرد. صدای گاه متکلف و ادیبانه کولمن، آن‌چنان که باید با صحنه‌های نفس‌گیر اکشن — که رفته‌رفته بر تعدادشان افزوده می‌شود — همخوانی ندارد و همین امر گاهی به ریتم داستان لطمه می‌زند. به علاوه، شخصیت‌های اصلی آن‌قدر غنی و چندلایه پرداخت شده‌اند که دیگر شخصیت‌ها، به‌خصوص ضدقهرمانان قصه، در سایه آن‌ها کم‌رنگ و حتی تصنعی به نظر می‌رسند؛ خطری که قرار است نماینده آن باشند، هرگز آن‌طور که باید، جدی گرفته نمی‌شود.

با آنکه برچسب «وسترن» بر پیشانی آمیتی خورده، شاید این توصیف حق مطلب را ادا نکند. این رمان در جوهره خود، اثری گرم و ارزشمند در سنت ادبیات رهایی از بردگی در آمریکاست؛ کتابی که با نگاهی ژرف و انسانی، به کاوش در پیامدهای یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخی این کشور می‌پردازد.

منبع: Guardian, Mon 29 Sep 2025