به گزارش خبرگزاری ایمنا، مهندسی صنایع یکی از شاخه‌های میان‌رشته‌ای مهندسی است که به طراحی، بهبود و پیاده‌سازی سیستم‌های یکپارچه شامل انسان، مواد، اطلاعات، تجهیزات و انرژی می‌پردازد. این رشته با رویکردی جامع تلاش می‌کند تا کارایی سازمان‌ها را افزایش دهد، هزینه‌ها را کاهش دهد و کیفیت محصولات و خدمات را ارتقا بخشد، اساس این رشته بر ترکیب دانش‌های مهندسی، ریاضیات کاربردی، علوم رفتاری و مدیریت استوار است و همین ویژگی آن را به حوزه‌ای متمایز و استراتژیک در میان شاخه‌های مهندسی تبدیل کرده است.
مطابق با گزارش‌های انجمن بین‌المللی مهندسی صنایع و تحقیقات عملیاتی (IIE) و نیز انجمن بین‌المللی مهندسان صنایع و سیستم‌ها (IISE)، این رشته به‌ویژه در عصر دیجیتال اهمیت فزاینده‌ای یافته است، توسعه فناوری‌های نوین همچون اینترنت اشیاء (IoT)، هوش مصنوعی، کلان‌داده و شبیه‌سازی پیشرفته، حوزه‌های سنتی مهندسی صنایع همچون کنترل کیفیت، مدیریت زنجیره تأمین، برنامه‌ریزی تولید و بهینه‌سازی فرایندها را متحول کرده است. در بسیاری از صنایع پیشرو، از جمله خودروسازی، هوافضا، انرژی و خدمات درمانی، متخصصان مهندسی صنایع در خط مقدم تحول دیجیتال و ارتقای بهره‌وری قرار دارند.
از دیدگاه بازار کار، مهندسی صنایع به دلیل ماهیت چندبعدی خود همواره از فرصت‌های متنوع شغلی برخوردار بوده است، فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در حوزه‌هایی همچون مدیریت پروژه، طراحی سیستم‌های تولید، تحلیل داده، مهندسی کیفیت، لجستیک و حتی توسعه نرم‌افزار فعالیت کنند. در عین حال، چالش‌هایی نظیر رقابت فزاینده در بازار کار، نیاز به مهارت‌های بین‌المللی و الزام به یادگیری مستمر نرم‌افزارها و فناوری‌های نوین، از مهم‌ترین مسائلی است که دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این رشته با آن روبه‌رو هستند.
بنابراین، مهندسی صنایع نه‌تنها رشته‌ای کاربردی برای حل مسائل سازمانی و صنعتی محسوب می‌شود، بلکه با پیوند دادن دانش فنی و مدیریتی، چشم‌اندازی پویا و رو به رشد برای آینده صنایع و خدمات در سطح ملی و جهانی ترسیم می‌کند.
اکبر ابراهیمیان، مهندس صنایع و فارغ‌التحصیل دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: بنده متولد ۱۳۴۸ هستم. در سال ۱۳۶۵ وارد رشته مهندسی صنایع دانشگاه آزاد نجف‌آباد شدم و در سال ۱۳۷۰ از همان دانشگاه فارغ‌التحصیل گردیدم، دوران دبیرستان را در دبیرستان شهدای ادب گذراندم و رشته ریاضی خواندم.
وی افزود: رشته مهندسی صنایع چند بعد مختلف دارد، یکی از بخش‌ها در زمینه کنترل‌هاست مثل کنترل پروژه و کنترل کیفیت. بخش دیگر مربوط به برنامه‌ریزی است که آن زمان بیشتر به صورت دستی انجام می‌شد، با جدول‌هایی که برای برنامه‌ریزی تولید و راه‌اندازی خطوط تولید استفاده می‌کردیم، اما حالا نرم‌افزارهای مدرن این کارها را انجام می‌دهند. بخش دیگر هم سیستم‌های اطلاعاتی است که با استفاده از نرم‌افزارهای مختلف داده‌های شرکت‌ها و خطوط تولید را جمع‌آوری و تحلیل می‌کند، همین سیستم‌ها وجب می‌شود بتوان نرم‌افزارهایی برای کنترل خط تولید، کنترل انبار، کنترل تدارکات و خرید طراحی کرد و ماژول‌های مختلفی را در صنعت به کار گرفت.
این مهندس صنایع ادامه داد: زمانی که ما فارغ‌التحصیل شدیم، مصادف بود با دوران بعد از جنگ تحمیلی و زمانی که بحث سازندگی در کشور مطرح شده بود. در آن مقطع پروژه‌های بزرگی همچون فولاد مبارکه در اصفهان در حال راه‌اندازی بود، ذوب‌آهن پروژه‌های توسعه‌ای داشت و در کل کشور پروژه‌های توسعه فراوانی اجرا می‌شد. به عنوان نمونه عسلویه تازه راه‌اندازی شده بود. شرایط کار در آن زمان بسیار بهتر بود و فارغ‌التحصیلان، چه از دانشگاه صنعتی و چه از دانشگاه آزاد نجف‌آباد، راحت‌تر می‌توانستند شاغل شوند. خود ما چند نفر از دانشجویان ترم آخر بودیم که در زمینه کارایی سیستم‌های اطلاعاتی نرم‌افزار نوشتیم و از طریق یکی از همکلاسی‌ها که در یک شرکت پیمانکاری فولاد مبارکه شاغل بود، ارتباط گرفتیم و وارد کار شدیم. ابتدا در شرکتی در حوزه ماشین‌آلات سنگین فولاد مبارکه مشغول شدیم و بعد هم دیگر دوستان به همین ترتیب در شرکت‌های مختلف جذب شدند. در کل، جنبه اشتغال آن دوره بسیار خوب بود.
ابراهیمیان تصریح کرد: اما امروز شرایط متفاوت است، به دلیل مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها، توسعه‌ها کمتر شده و به تبع آن فرصت‌های شغلی کاهش پیدا کرده است، از طرف دیگر تعداد فارغ‌التحصیلان بسیار زیاد شده است. آن زمان دانشگاه آزاد نجف‌آباد تنها حدود ۲۵ دانشجوی صنایع در هر ترم می‌پذیرفت، اما امروز هم این دانشگاه رشد کرده، هم دانشگاه‌های سراسری و آزاد در شهرهای مختلف، و در نتیجه تعداد فارغ‌التحصیلان خیلی بیشتر از گذشته شده است. در حالی‌که ظرفیت توسعه کشور محدودتر شده و این موضوع موجب پایین آمدن سطح اشتغال نیروهای مهندسی شده است.
وی بیان کرد: وقتی ما سال ۶۵ وارد دانشگاه شدیم، رشته مهندسی صنایع در ایران تازه بود و حتی خود ما مردد بودیم که آیا این رشته موفق خواهد بود یا نه! اما به مرور زمان با رشد استانداردهای کیفی، موضوع صادرات، سیستم‌های اطلاعاتی و نرم‌افزارها، اهمیت رشته صنایع بیشتر و بیشتر شد. یکی از ابعاد اصلی مهندسی صنایع همین سیستم‌های اطلاعاتی و نرم‌افزارهاست که به طراحی الگوریتم‌ها و تحلیل داده‌ها کمک می‌کند.
این مهندس صنایع اظهار کرد: دانشجویی موفق خواهد بود که صرفاً به مدرک دانشگاهی اکتفا نکند. دانشجویی که تنها بعد از فارغ‌التحصیلی دنبال کار بگردد ممکن است نتیجه مطلوبی نگیرد، اما اگر در دوران تحصیل به صورت همزمان وارد کار عملی شود، با صنعت ارتباط پیدا کند و با نرم‌افزارهای جدید کار کند، بسیار موفق‌تر خواهد بود. در حال‌حاضر نرم‌افزارهای فوق‌العاده زیادی در بازار وجود دارد. ما گاهی وقتی مصاحبه می‌کنیم با فارغ‌التحصیلان، می‌بینیم نمرات عالی دارند اما تجربه عملی ندارند، این افراد به نسبت کسانی که از دوران تحصیل مشغول به کار بوده‌اند، عقب‌تر هستند.
ابراهیمیان ادامه داد: خود من تابستان سال ۱۳۶۷ به مرکز محاسبات دانشگاه صنعتی اصفهان رفتم و روی پروژه سیستم‌های اطلاعاتی کار کردم. همان‌جا مشغول به کار شدم، یعنی روزها در دانشگاه درس می‌خواندم و شب‌ها شیفت شب در مرکز محاسبات فعالیت می‌کردم. تجربه بسیار خوبی بود چون همه‌جا پر از کامپیوتر و مهندسان کامپیوتر بود و من به برنامه‌نویسی علاقه‌مند شدم، در واقع شروع کار من از آنجا بود. در دهه اول کاری‌ام برنامه‌نویس کامپیوتر بودم، در دهه دوم وارد مدیریت دفتر فنی و برنامه‌ریزی شدم و در دهه سوم به عنوان قائم‌مقام و مدیرعامل فعالیت کردم. این مسیر رشد حاصل همان تجربیات اولیه و کار عملی بود.
وی تصریح کرد: بهترین راه موفقیت برای دانشجویان این است که حتی اگر هیچ حقوقی هم دریافت نمی‌کنند، در حین تحصیل وارد محیط‌های کاری شوند و تجربه کسب کنند، همین تجربه‌هاست که آینده شغلی آنان را تضمین می‌کند.
به گزارش ایمنا، مهندسی صنایع به‌عنوان رشته‌ای میان‌رشته‌ای، جایگاهی منحصربه‌فرد در میان علوم مهندسی دارد زیرا نه‌تنها بر بهینه‌سازی فرآیندها و سیستم‌ها تمرکز می‌کند، بلکه پل ارتباطی میان دانش فنی، مدیریت و علوم رفتاری ایجاد می‌نماید. بررسی تحولات سه دهه اخیر نشان می‌دهد که این رشته توانسته است خود را با تغییرات بنیادین فناوری و ساختارهای صنعتی سازگار کند؛ به‌گونه‌ای که امروز در حوزه‌هایی همچون مدیریت زنجیره تأمین هوشمند، مهندسی کیفیت پیشرفته، تحلیل داده‌های کلان، هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
از منظر اقتصادی و اجتماعی، مهندسی صنایع می‌تواند به‌عنوان یک محرک اصلی در ارتقای بهره‌وری و کاهش هزینه‌های سازمانی عمل کند و در عین حال کیفیت محصولات و خدمات را افزایش دهد. با این حال، پایداری نقش این رشته به میزان انطباق فارغ‌التحصیلان آن با نیازهای متغیر بازار کار وابسته است. شواهد علمی و تجربی نشان می‌دهد که موفقیت در این حوزه مستلزم ترکیب آموزش نظری با تجربه عملی، توانایی کار با نرم‌افزارها و فناوری‌های نوین و ایجاد ارتباط مستمر با صنعت است.
به‌طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که مهندسی صنایع در آینده نه‌تنها اهمیت خود را حفظ خواهد کرد بلکه با توجه به روند دیجیتالی شدن سازمان‌ها و صنایع، نقش آن پررنگ‌تر خواهد شد. در عین حال، چالش‌های موجود همچون افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان و محدودیت فرصت‌های شغلی، لزوم بازنگری در شیوه‌های آموزش دانشگاهی و تمرکز بیشتر بر مهارت‌آموزی عملی و میان‌رشته‌ای را برجسته می‌سازد. بنابراین، چشم‌انداز این رشته در ایران و جهان مثبت است اما تحقق کامل ظرفیت‌های آن نیازمند همگرایی میان دانشگاه، صنعت و سیاست‌گذاران است.