توسعه زیست‌بوم فناوری و نوآوری در ایران طی دو دهه گذشته مسیر پرچالشی را پشت سر گذاشته و امروز به مرحله‌ای رسیده است که نهاد‌ها و ابزار‌های متنوع تأمین مالی می‌توانند نقش محوری در رشد شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان ایفا کنند. 

به گزارش خبرنگار علمی برنا، نشست خبری جایزه ملی تأمین مالی فناوری و نوآوری ایران و ارائه گزارش تأمین مالی زیست‌بوم فناوری و نوآوری سال ۱۴۰۳ که امروز در صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار شد، مهم‌ترین رویداد در معرفی این نهاد‌ها و بررسی عملکرد آنها در سال گذشته بود.

دبیر جایزه ملی تأمین مالی فناوری و نوآوری ایران ضمن مرور روند ۲۰ ساله شکل‌گیری ابزار‌ها و نهاد‌های تأمین مالی از صندوق‌های پژوهش و فناوری گرفته تا شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر و حضور بورس و فرابورس به معرفی دسته‌بندی نهاد‌های فعال، شاخص‌های ارزیابی و روند اعتبارسنجی آنها پرداخت.

امیرحسام بهروز، در ابتدای نشست با اشاره به سابقه شکل‌گیری ابزار‌ها و نهاد‌های تأمین مالی بخش فناوری گفت: از سال ۱۳۸۱ موضوع تأمین مالی تحقیق و توسعه و تشکیل صندوق‌های پژوهش و فناوری مطرح شد و طی ۲۰ سال اخیر این ابزار‌ها و نهاد‌ها توسعه چشمگیری داشته‌اند. ابتدا صندوق‌های پژوهش و فناوری زیر نظر معاونت علمی و فناوری تشکیل شدند و در سال ۱۳۸۹ نیز قانون شرکت‌های دانش‌بنیان به تصویب رسید.

به گفته وی صندوق نوآوری و شکوفایی از اواخر سال ۱۳۹۱ آغاز به کار کرد و از ابتدای ۱۳۹۲ توسعه یافت و اکنون عمر فعالیت آن حدود ۱۰ سال است.

ورود بازیگران جدید به عرصه تأمین مالی

دبیر جایزه ملی تأمین مالی فناوری افزود: پس از شکل‌گیری صندوق‌های پژوهش و فناوری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC) و سرمایه‌گذاری خصوصی (VC) وارد عرصه شدند. همچنین معاونت علمی و فناوری با توسعه شتاب‌دهنده‌ها و مراکز نوآوری، و پارک‌های فناوری با پیشینه علمی و تحقیقاتی، حمایت از استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های نوپا را آغاز کردند. وزارت علوم نیز با ارائه گرنت‌های تحقیق و توسعه سهمی در این مسیر ایفا کرده است.

وی خاطرنشان کرد: در چند سال اخیر، بورس و فرابورس نیز به جمع بازیگران حوزه تأمین مالی فناوری پیوستند و سکو‌های تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) فعال شدند. همچنین اوراق مرابحه نوآوری برای حمایت از شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان عرضه شد و صندوق‌های جسورانه بورسی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC) شکل گرفتند که از سال ۱۴۰۲ شاهد رشد جدی آنها هستیم. در حال حاضر حدود ۲۰ صندوق CVC فعال هستند.

ایجاد انجمن و برگزاری جایزه برای ارتقای شفافیت و اعتبارسنجی

بهروز با اشاره به فعالیت انجمن صندوق‌ها و سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایران گفت: اکثر نهاد‌های فعال عضو این انجمن هستند و کمیسیون‌های تخصصی برای سامان‌دهی آنها تشکیل شده است. ایده برگزاری جایزه از همین نقطه شکل گرفت تا با رتبه‌بندی و اعتبارسنجی نهاد‌های فعال آنها را به جامعه معرفی کنیم. بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها هنگام نیاز مالی تنها به دنبال وام و تسهیلات هستند، در حالی که ابزار‌های متنوع دیگری نیز وجود دارد.

وی افزود: یکی از اهداف اصلی جایزه، فرهنگ‌سازی، ترویج و معرفی روش‌ها و ابزار‌های مختلف تأمین مالی فناوری و نوآوری در ایران است. در دبیرخانه جایزه بیش از ۴۰۰ نهاد دولتی و خصوصی شناسایی شده‌اند تا پس از برگزاری جایزه به جامعه معرفی شوند و فعالان حوزه علم و فناوری بتوانند از حضور آنها آگاه شوند.

حمایت مجموعه‌های اصلی فناوری در برگزاری جایزه

دبیر جایزه ملی تأمین مالی فناوری تصریح کرد: معاونت علمی و فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، فرابورس، دبیرخانه کارگروه، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و ستاد نانو از جمله حامیان این جایزه هستند. در معرفی نهاد‌های فعال،

 عملکرد و نوآوری‌های آنها بررسی می‌شود تا بهترین‌ها بتوانند خدمات بیشتری به شرکت‌های فناور ارائه کنند.

وی تاکید کرد: تأمین مالی فناوری و نوآوری جایگاه مهمی در ادبیات سیاست‌گذاری دارد و انجمن صنفی نهاد‌های بخش خصوصی با تعامل همه‌جانبه با ارکان دولتی، تلاش می‌کند در کنار برگزاری جایزه، با ایجاد ارتباط بین نهاد‌های مختلف به بهبود و توسعه سیاست‌گذاری‌های تأمین مالی کشور کمک کند.

ارتقای جایزه به سطح منطقه‌ای و بین‌المللی

بهروز در ادامه گفت: تلاش داریم جایزه را از سطح ملی به سطح منطقه‌ای ارتقا دهیم و ضمن حفظ ارتباط با نهاد‌های مختلف، اطلاعات آماری حوزه تامین مالی و سرمایه‌گذاری ایران را به سطح جهانی ارائه کنیم. به‌عنوان نمونه دو هفته پیش گزارش شاخص جهانی نوآوری (GII) ۲۰۲۵ منتشر شد که برای نخستین بار سرمایه‌گذاری خطرپذیر به عنوان شاخص اصلی اضافه شده است. این شاخص میزان سرمایه‌گذاری و تعداد سرمایه‌گذاران خطرپذیر کشور‌ها را می‌سنجد و نقش آن در ارزیابی جهانی نوآوری بسیار مهم است.

وی با اشاره به وضعیت ایران در این گزارش افزود: رتبه ایران در شاخص سرمایه‌گذاری خطرپذیر از میان ۱۸۰ کشور، ۱۲۲ است که پایین به نظر می‌رسد. بررسی‌های ما نشان می‌دهد این رتبه به دلیل نبود آمار رسمی پایین آمده است در حالی که داده‌های موجود می‌توانستند رتبه ایران را به شکل قابل توجهی بهبود دهند.

دسته‌بندی نهاد‌های فعال در تأمین مالی

دبیر جایزه ملی تامین مالی نهاد‌های فعال را به گروه‌های مختلف تقسیم کرد و توضیح داد: این گروه‌ها شامل بانک‌ها، صندوق‌های پژوهش و فناوری، سرمایه‌گذاران فرشته (Angel Investors)، سکو‌های تأمین مالی جمعی، شرکت‌های اعتبارافزا و ارزش‌گذاری، نهاد‌های بورسی، شتاب‌دهنده‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکتی (CVC)، پارک‌های علم و فناوری و صندوق‌های جسورانه بورسی هستند.

وی اضافه کرد: سرمایه‌گذاران فرشته و سکو‌های تأمین مالی جمعی تاکنون در کشور معرفی یا تقدیر رسمی نشده‌اند از این رو برای آنها بخش ویژه‌ای در نظر گرفته‌ایم. همچنین شرکت‌های اعتبارافزا و ارزش‌گذاری با ابلاغ رسمی آیین‌نامه ارزش‌گذاری دانش فنی و دارایی‌های فکری شرکت‌های فناور سرمایه آنها را محاسبه می‌کنند.

روند برگزاری جایزه و شاخص‌های ارزیابی

بهروز در خصوص نحوه برگزاری جایزه توضیح داد: فرآیند از اسفند ۱۴۰۳ آغاز شد و مراسم اختتامیه روز دوشنبه ۲۱ مهرماه برگزار خواهد شد. فراخوان عمومی با همکاری رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و ارسال دعوت‌نامه به حدود ۷۰ تا ۸۰ نهاد ذی‌نفع انجام شد. از آنها خواسته شد با ارائه داده‌های معتبر در جایزه شرکت کنند.

وی افزود: اعتبارسنجی داده‌ها با استفاده از صورت‌های مالی و همکاری نهاد‌های مالی مانند بورس و معاونت علمی انجام شد. در هر بخش پنج نامزد نهایی معرفی می‌شوند و روز جایزه، تندیس ویژه به برگزیدگان اعطا خواهد شد. برای نخستین‌بار در ایران، مدل اعتبارسنجی نظام تأمین مالی فناوری و نوآوری ارائه می‌شود که توسط کمیته علمی و مشورتی شامل خبرگان دانشگاهی، استادان و نمایندگان دستگاه‌های دولتی و فعالان بخش خصوصی بررسی شده است.

بخش‌های جایزه و تندیس‌ها

وی توضیح داد: در مجموع ۲۰ تندیس اعطا می‌شود و در هر بخش یک نهاد برتر معرفی خواهد شد. به عنوان نمونه در بخش بانکی عملکرد بانک‌ها در حوزه ضمانت‌نامه و تسهیلات اعطایی به شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان در سال ۱۴۰۳ بررسی و برترین بانک معرفی می‌شود. صندوق‌های پژوهش و فناوری نیز در حوزه سرمایه‌گذاری، ضمانت‌نامه و اعطای تسهیلات مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت.

شناسایی و تقدیر از سرمایه‌گذاران فرشته و سکو‌های تأمین مالی جمعی

بهروز افزود: سرمایه‌گذاران فرشته و سکو‌های تأمین مالی جمعی عملکرد بسیار خوبی در سال گذشته داشته‌اند، به طوری که نزدیک به ۱۳ مورد تامین مالی جمعی انجام شده است که بخشی از آن ویژه شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان بوده و معیار ارزیابی ما فعالیت در حوزه علم و فناوری است.

وی همچنین اشاره کرد: در بخش شرکت‌های ارزش‌گذاری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورسی برترین فعالان معرفی خواهند شد. با همکاری مرکز شتاب‌دهی نوآوری مستقر در پارک فناوری پردیس، داده‌های ارزشمندی گردآوری شده است که در گزارش نهایی منتشر می‌شود. همچنین شتاب‌دهنده برتری که بیشترین سرمایه‌گذاری و حمایت مالی از تیم‌ها را داشته، شناسایی خواهد شد.

نقش پارک‌های علم و فناوری

بهروز درباره فعالیت پارک‌ها گفت: در کشور ۵۹ پارک علم و فناوری فعال هستند که در استان‌ها تهران و به صورت تخصصی فعالیت می‌کنند. پرونده‌ای شامل فعالیت‌های عملیاتی پارک‌ها و شرکت‌های مستقر در مراکز رشد و شرکت‌های دانش‌بنیان تهیه شده است. اقدامات پارک‌ها شامل اعطای تسهیلات، جذب منابع استانی، سرمایه‌گذاری از طریق هلدینگ‌های بزرگ، جذب منابع از نهاد‌های کشوری مانند معاونت علمی و فناوری، و توسعه زیرساخت‌ها بررسی و رتبه‌بندی می‌شود.

توجه به بازار سرمایه و اوراق نوآوری

وی تاکید کرد: یکی از بخش‌های مهم که از سال گذشته رشد بالایی داشته، پذیرش شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان در فرابورس است. بازار نوآفرین و بازار راه‌آفرین ویژه شرکت‌های خلاق، فناور و دانش‌بنیان تشکیل شده‌اند و سال گذشته ۱۲ شرکت در آنها پذیرش شده‌اند. در این بخش، ارکان اصلی و مشاوران پذیرش که شرکت‌ها را برای ورود به بازار بورس و سرمایه راهنمایی کرده‌اند، تقدیر خواهند شد.

بهروز افزود: در حوزه اوراق نوآوری نیز سال گذشته حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان اوراق مرابحه ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه منتشر شد و قصد داریم از ارکان فعال در این حوزه تقدیر کنیم.

شناسایی و حضور نهاد‌ها و کاندیدا‌ها

وی خاطرنشان کرد: مکاتبه و شناسایی ما به ۵۲۴ نهاد رسیده است. از میان این تعداد، ۵۴ نهاد اصلی تأمین مالی فناوری و نوآوری شناسایی شده و در بخش‌های موضوعی، ۳۳۴ نهاد و کاندیدا شرکت کرده‌اند. در بخش‌های ویژه نیز ۸۵ نهاد حضور دارند.

بخش‌های تخصصی و ویژه

دبیر جایزه ملی تامین مالی توضیح داد: امسال دو بخش تخصصی در جایزه داریم؛ یکی حوزه فناوری نانو که نهادی با بیشترین اثرگذاری و تأمین مالی معرفی خواهد شد و دیگری حوزه هوش مصنوعی که برترین نهاد فعال در تأمین مالی آن معرفی می‌شود.

وی درباره بخش‌های ویژه گفت: یکی از مهم‌ترین بخش‌ها، نوآوری در تأمین مالی است که هدف آن شناسایی، توسعه و تقدیر از نوآوری‌ها و ابزار‌های جدید است. همچنین بخشی با عنوان فرد اثرگذار داریم، یعنی شخصی که بیشترین تأثیر را در زیست‌بوم تأمین مالی فناوری و نوآوری کشور گذاشته باشد. علاوه بر این نهاد یا شرکت دولتی یا خصوصی برتر و نیز رسانه یا خبرنگار اثرگذار معرفی خواهند شد.

فرآیند انتخاب و داوری

بهروز افزود: علاوه بر فراخوان عمومی در وب‌سایت جایزه حدود ۴۶۰ تا ۴۷۰ نفر اعلام کاندیداتوری کرده‌اند. کمیته داوری و ارزیابی با بررسی کاندیدا‌ها افراد و نهاد‌های برگزیده را مشخص خواهد کرد.

وی در پایان اظهار امیدواری کرد: امیدواریم نخستین دوره جایزه را با همکاری رسانه‌ها، خبرنگاران و سایر نهاد‌های مشارکت‌کننده به بهترین شکل برگزار کنیم. هدف اصلی ما ترویج توسعه و فرهنگ‌سازی استفاده از ابزار‌های متنوع تأمین مالی فناوری، به ویژه برای شرکت‌های فناور، خلاق و دانش‌بنیان است.

نشست خبری جایزه ملی تأمین مالی فناوری و نوآوری ایران به همراه ارائه گزارش تأمین مالی زیست‌بوم فناوری و نوآوری سال ۱۴۰۳ امروز در محل صندوق نوآوری و شکوفایی برگزار شد. این نشست با حضور مدیران و فعالان حوزه فناوری، نوآوری، بورس و سرمایه‌گذاری و رسانه‌های تخصصی برگزار شد و به بررسی روند توسعه ابزار‌ها و نهاد‌های تأمین مالی بخش فناوری در دو دهه اخیر و معرفی نهاد‌های برتر پرداخت.

انتهای پیام/