به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، استقلال دانشگاه‌ها در ایران همواره یکی از محورهای اصلی سیاستگذاری آموزش عالی بوده است؛ موضوعی که در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ شمسی به شکلی محسوس مورد توجه قرار گرفت و هم‌اکنون با رویکردهای جدید وزارت علوم، بازهم در دستور کار قرار گرفته است. توجه دوباره به استقلال دانشگاه‌ها را می‌توان در صحبت‌های اخیر وزیر علوم و روسای دانشگاه‌های بزرگ از جمله دانشگاه تهران و شهید بهشتی دید. تا جایی که دانشگاه تهران از سوی وزیر علوم متولی ارائه طرحی با موضوع استقلال دانشگاه‌ها شده است.
برای مثال محمودرضا آقامیری رئیس دانشگاه شهید بهشتی در این زمینه با خبرنگار ایسکانیوز گفت که استقلال دانشگاه‌ها در دستور کار بلندمدت وزارت علوم است. همچنین حسین سیمایی وزیر علوم هم در آخرین نشست خبری خود درباره استقلال دانشگاه‌ها گفت: ما معتقدیم و می‌توانیم و تعهد می‌دهیم اگر آزادی نسبی در حدود آموزشی و اداری استخدامی به دانشگاه بدهیم دانشگاه از ۳۰ تا ۵۰ الی ۶۰ درصد از منابع دولت جدا می‌شود
ایسکانیوز پیش‌تر در گزارش دانشگاه‌های ایران؛ مستقل در قانون، وابسته در اجرا به بررسی استقلال دانشگاه‌ها در قوانین کشور پرداخت. در این گزارش آمده است که اگرچه قوانین بالادستی در ایران از دو دهه پیش استقلال دانشگاه‌ها را به رسمیت شناخته‌اند، اما در عمل بسیاری از دانشگاه‌ها همچنان با محدودیت‌های شدید در بودجه، استخدام و تصمیم‌گیری‌های کلان مواجه‌اند.
برخی کارشناسان معتقدند که توجه به استقلال دانشگاه‌ها در ۲ سال اخیر نوعی بازگشت به دهه‌های ۷۰ و ۸۰ شمسی است. از جمله راهکارهای موافقان استقلال دانشگاه‌ها، ترسیم فضای امنیتی در دانشگاه است.
ترسیم فضای امنیتی برای رسیدن به استقلال دانشگاه‌ها
کانون صنفی استادان دانشگاه در شهریورماه ۱۴۰۳ نامه‌ای به وزیر علوم با عنوان «از امنیتی شدن نهاد دانشگاه تا استقلال آن» نوشت. در این نامه آمده است که این کانون به همراه بررسی های کارشناسانه نهاد علم در ایران و برگرفته از نظرات جمعی از متخصصان علمی، فعالان دانشگاهی و مدیران آموزش عالی ایران به این نتیجه رسیده است که مقابله با چالش‌هایی زیر به عنوان اولویت‌های پیش روی آموزش عالی ایران قرار گرفته است: «تضعیف استقلال دانشگاه، نقض آزادی های علمی، فاصله با سرشت جهانی علم، تنزل نقش اجتماعی دانشگاه، کاهش نقش علم و فناوری در توسعه ملی، امنیتی شدن نهاد دانشگاه، انسداد فضای فعالیت های دانشجوئی، تشدید محدودیت های اداری بر اعضای هیأت علمی (برای مثال در جذب و تبدیل وضعیت) و دانشجویان (برای مثال احکام نامتناسب انضباطی) و در نهایت فرسایش سرمایه انسانی و اجتماعی در دانشگاه و پدیده مهاجرت مغزها».
همچنین، حسین سیمایی وزیر علوم آذرماه ۱۴۰۳ گفت که مطمئنم دانشگاه باید امن باشد ولی امنیتی نباشد، برخی ها با حسن‌نیت به دانشگاه سوظن دارند و نگران هستند که باید این دوستان را به تاریخ یک صد سال تحولات دانشجویی ارجاع بدهم، نو اندیشی دینی از دانشگاه ها آغاز شد، بعد از انقلاب اسلامی بیشترین قشری که با رهبران نهضت در تماس بودند دانشگاهیان بودند. بیشترین نشست شهید مطهری با دانشگاهیان است شهید بهشتی نیز به همین صورت بوده است این درحالی است که ارتباط روحانیت با رهبران نهضت اسلامی کمتر بود باید به دانشگاه با اعتماد نگاه کرد.
گفتنی است، کانون صنفی استادان دانشگاه در شهریورماه ۱۴۰۲ هم با صدور بیانیه ای ضمن انتقاد شدید از دخالت فراوان نهادهای امنیتی – اطلاعاتی در رابطه با مباحث درون دانشگاه، تلاش در امنیتی کردن نهاد دانشگاه و تحمیل یک جریان سیاسی بر امور دانشگاه‌ها همچون استخدام افراد همسو با یک جریان خاص سیاسی، نسبت به تعرض به ساحت دانشگاه و زوال تدریجی وجوه علمی آن با جایگزینی رفتارهای سیاسی و باندی به جای شیوه‌ها و روش‌های علمی و نیز ایجاد موانع و چالش‌های حاصل از این عملکرد در مقابل توسعه علمی کشور هشدار داد و تاکید کرد: نهادهای غیر مسئول مانند وزارت کشور به جای دخالت در امور دانشگاه ها به انجام وظائف قانونی خود از جمله ارتقاء امنیت کشور بپردازند.
استقلال دانشگاه‌ها به قیمت تحمیل بار مالی بر دانشجویان
طرح استقلال مالی دانشگاه‌ها از دیگر محورهایی است که می‌تواند به افزایش استقلال واقعی دانشگاه‌ها منجر شود. تلاش‌ها برای استقلال دانشگاه‌ها با کم کردن بار اقتصادی آغاز شد. به طوری که محمدحسین امید رئیس دانشگاه تهران ۶ شهریورماه ۱۴۰۴ با اشاره به لزوم اصلاحات مالی دانشگاه‌ها و استقلال بیشتر مالی از سوی آنها اعلام کرد که بسیاری از دانشگاه‌های کشور نیز به آن استقلال نیازمندند.
این سخنان اعتراض دانشجویان را برانگیخت. در این راستا، انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران تصمیم گرفته‌اند نامه‌ای خطاب به امید بنویسند تا ضمن روشن کردن ابهامات این طرح، از بروز مشکلات بیشتر برای دانشجویان جلوگیری شود. در این نامه آمده است که اظهارات اخیر حضرت‌عالی درباره استقلال مالی دانشگاه‌ها و ضرورت کاستن از بار خدمات رفاهی، بازتاب گسترده‌ای در میان دانشجویان داشته است. شما فرمودید که هزینه‌های سرسام‌آور خدمات دانشجویی و رفاهی حدود ۳۰ درصد کل بودجه دانشگاه را شامل می‌شود. دانشگاه نباید به جای دغدغه علمی و پژوهشی، دغدغه غذا و خوابگاه را در بودجه‌ریزی داشته باشد و باید این بار سنگین از روی دوش دانشگاه‌ها برداشته شود تا به وظیفه اصلی خود برسند. گرچه نیت اصلاح ساختار مالی قابل درک است، اما این سخنان شما ابهاماتی و نکاتی به همراه دارد که نگرانی‌هایی را بر می‌انگیزد، در این سخنان مشخص نیست که این بار مالی با برداشته شدن از دوش دانشگاه بنا است تا بر عهده چه کسی گذاشته شود و همچنین متاسفانه امور رفاهی دانشجویان بی ارتباط با کیفیت علمی دانشگاه در نظر گرفته شده و چه بسا مزاحم رشد کیفیت علمی دیده شده که این نگاه نگرانی‌های جدید به همراه دارد.
استقلال دانشگاه‌ها در ایران همواره موضوعی مورد مناقشه بوده است؛ در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ شمسی تلاش‌هایی برای کاهش دخالت مستقیم دولت و افزایش آزادی دانشگاه‌ها صورت گرفت؛ اما محدودیت‌ها همچنان پابرجا بود. در دو سال اخیر، بحث استقلال دوباره در کانون توجه وزارت علوم قرار گرفته است، اما شواهد نشان می‌دهد این تلاش‌ها با برجسته کردن بعد امنیتی همراه است.
نامه‌ها و بیانیه‌های کانون صنفی استادان و اظهارات وزیر علوم نشان می‌دهد که برخی به دنبال ایجاد فضایی امنیتی برای رسیدن به استقلال دانشگاه‌ها است. طرح استقلال مالی دانشگاه‌ها نیز با هدف کاهش وابستگی بودجه‌ای مطرح شده، اما این مسئله نگرانی‌هایی درباره تحمیل بار مالی بر دانشجویان و تأثیر آن بر کیفیت آموزش و پژوهش ایجاد کرده است. در مجموع، استقلال دانشگاه‌ها در ظاهر هدف اعلام شده است، اما در عمل با محدودیت‌ها و فشارهای امنیتی و مالی همراه شده است؛ موضوعی که می‌تواند تجربه استقلال واقعی دانشگاه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و بر کیفیت و آزادی علمی دانشگاه‌ها اثرگذار باشد.
انتهای پیام/