به گزارش خبرگزاری ایمنا، رسانه‌های آزاد، روزنامه‌ها و مطبوعات در هر جامعه‌ای از ارکان توسعه و دموکراسی به‌شمار می‌آید، بر این اساس خبرگزاری ایمنا، مرور عناوین مطبوعات کشور را به‌صورت روزانه در دستور کار خود دارد.
روزنامه ایران در صفحه نخست امروز خود با تیتر «وفاق ملی؛ راهبردی برای همه فصول» نوشت: «چهارشنبه هفته گذشته وقتی آخرین مانع از پیش پای روند خروج ایران از فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی برداشته شد، کمتر ذهن منصفی بود که توالی تصویب لایحه CFT در مجمع تشخیص مصلحت نظام، آن هم 4 ماه پس از تصویب لایحه پالرمو را محصول گفتمان وفاق برآمده از دولت مسعود پزشکیان نداند. در تأکید بر همین ارزیابی هم بود که محمدجعفر قائم پناه معاون اجرایی رئیس جمهوری، درباره تصویب این لوایح الحاقی که به دلیل اختلاف نظرهای سیاسی، برای سال‌ها از دستور کار مجمع تشخیص مصلحت نظام خارج شده بود، نوشت: «هرچند این امر با تأخیر بسیار زیاد صورت گرفت، اما ثمره عمل رئیس جمهوری پزشکیان به وفاق ملی و پرهیز از تقابل بی ثمر است.
امید که با رفع این موانع، راه سخت بهبود وضعیت اقتصادی هموارتر شود.» این موضع قائم پناه به قابلیت اثرگذاری و گره‌گشایی وفاق در حل مسائل کشور اشاره داشت، اما دلیل خوبی برای طرح این پرسش بود که نقش ایده «وفاق ملی» در تغییر سرنوشت این لوایح چه بود و چگونه می‌توان با کاربست این کلید، قفل‌های دیگر سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را گشود.
موضوع پیوستن ایران به FATF یکی از سیاسی‌ترین و مجادله‌آمیزترین موضوعاتی بود که حتی در انتخابات ریاست جمهوری 1400 که وزن نامزدهای اصولگرا غلبه داشت، سهم مهمی از محتوای مناظره‌ها را به خود اختصاص داد و مستمسک افشاگری‌های مهمی شد.
اما خود مسعود پزشکیان و اعضای کابینه‌اش به پیروی از او، به نحو معناداری سعی کردند تا از ادامه دادن آن رویه افشاگری و مقصریابی در چرایی لاینحل ماندن مسأله لوایح پالرمو و CFT جلوگیری کنند. رویکردی که شاید تحت تأثیر مطرح شدن همان مجادله‌ها اتخاذ و تقویت شد. به ویژه اینکه آن مناظره‌ها مشخص کرد تا چه حد ممکن است یک فرد صاحب رأی، با وجود اذعان به ضرورت یک امر، آن را در ترازوی اثرگذاری بر قدرت رقیب یا در بوته بدبینی نسبت به نوع بهره‌گیری رقیب از آن فرصت بگذارد و این ارزیابی‌ها را در رأی خود به مسأله تأثیر دهد.
این واقعیت به معنای ضرورت سیاست‌زدایی از مسأله بود. امری که به معنای تکرار نکردن آن افشاگری‌های انتخاباتی و تبدیل نکردن آن حقایق به مستمسک یک مجادله جناحی و پرهیز از کم‌ترین اشاره مستقیم به آنها بود. مسأله اصلی این بود که شرایط اقتصادی کشور و قفل شدن مبادلات مالی پیوستن به FATF و خروج از لیست سیاه آن را که در گرو تصویب لوایح بود، ضروری می‌ساخت و این جایی برای توقف در حواشی مسأله نمی‌گذاشت. به همین دلیل رئیس جمهوری به دور از هیاهو و حاشیه و برعکس، در نوعی سکوت خبری، در نامه‌ای به مقام معظم رهبری، صدور دستور بررسی مجدد لوایح را از ایشان خواستار شد. این درخواست با موافقت رهبر انقلاب همراه شد و همین موافقت راه را بر بهانه‌جویی‌های مخالفان پر و پا قرص لوایح، بست.
بررسی تخصصی یک موضوع فنی
نجات دادن امر گره خورده با منافع ملی از سیاست زدگی، در گام دوم با تخصصی‌تر شدن روند بررسی لوایح از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام برداشته شد. 13 دی ماه 1403 وقتی آیت‌الله آملی لاریجانی خبر موافقت رهبر انقلاب با بررسی مجدد لوایح را اعلام کرد، گفت: «اکنون که با تقاضای ریاست محترم جمهوری، رهبر معظم انقلاب بررسی FATF را به مجمع ارجاع داده‌اند، دستور تشکیل کمیسیون مشترک مرکب از نمایندگان سه کمیسیون «اقتصادی»، «سیاسی، امنیتی و دفاعی» و «حقوقی و قضائی» داده شد تا موضوع را با در نظرگرفتن همه جوانب و ملاحظات مرتبط با مصالح مردم مجدداً بررسی کنند و مستندات را در صحن ارائه دهند.»
همین بررسی تفکیکی یکی از دلایل تغییر سرنوشت لوایح بود. طبیعتاً کمیسیون‌های تخصصی پس از برگزاری جلسات با نمایندگان مجلس در کمیسیون‌های مرتبط و نیز کارشناسان مستقل، باید گزارشی فنی و تخصصی از دلایل رد یا قبول لایحه یا شروط و ملاحظات ارائه می‌دادند. در نتیجه در چنین گزارش‌هایی جایی برای اما و اگرها و مخالفت‌های صرف سیاسی نبود. عملاً هم همین طور شد. به عنوان مثال در لایحه پیوستن به کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم موسوم به CFT با این شرط تحفظ که «جمهوری اسلامی در چهارچوب قانون اساسی و قوانین داخلی خودش به این کنوانسیون عمل خواهد کرد»، بسیاری از نگرانی‌ها مرتفع شد.
در گام سوم، حضور نمایندگان دولت، بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و وزارت امور خارجه در روند بررسی کارشناسی لوایح در کمیسیون‌های مشترک مجمع، تبیین ضرورت‌های فنی و مالی تصویب این لوایح در جلسات و نیز تعامل نزدیک‌تر رئیس‌جمهوری با مجمع به عنوان عضو حقوقی آن، دیگر دلایل اثرگذار در رأی موافق اکثریت اعضا به تصویب لوایح بود. این گفت‌وگوها که با هدف رسیدن به یک تفاهم و اجماع اکثریتی انجام شد، رویه معکوس سال‌های گذشته بود که دولت‌ها در واکنش به تفاوت دیدگاه‌ها و برتری داشتن مخالفت‌ها در مجمع، از حضور در جلسات آن اجتناب می‌کرد. اما پزشکیان رویکرد متفاوتی در پیش گرفت. او به طور فعال‌تری در جلسات مجمع حضور داشت.
همچنین درباره آینده این سیاست باید گفت سیاست اجماع‌سازی و وفاق ملی قطعاً باید سرلوحه دولت‌های آینده و سایر اجزای حکمرانی باشد و در سال‌های پیش رو هم باید به شکل اصولی و مبتنی بر قواعد روشن دنبال شود. شرط موفقیت آن است که این سیاست به‌گونه‌ای پیش نرود که هر کس زور بیشتری دارد، قواعد را به هم بزند و از موقعیت سوءاستفاده کند. اگر سیاست وفاق با برنامه، طراحی و قواعد درست اجرا شود، بلوغ لازم در نخبگان سیاسی ایجاد شده و نتایج ارزشمند آن سریع در جامعه و نظام دیده خواهد شد. در غیر این صورت، خطر شکست سیاست وفاق و شکل‌گیری ذهنیت منفی عمومی درباره آن وجود دارد که استفاده از این تجربه در آینده را دشوار می‌کند. بنابراین، نیاز به چاره‌اندیشی دارد تا با همکاری همه ارکان از جمله سران قوا و همه نهادها، خلأها و ضعف‌ها را جبران کند و سیاست وفاق را در بستر امیدبخش و نتیجه‌بخش نقد و بازسازی کند.»
روزنامه کیهان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «برای نصرالله» نوشت: «سال 1342 وقتی امام خمینی(ره) در حبس خانگی در قیطریه تهران بود، یکی از عوامل رژیم پهلوی با طعنه از ایشان پرسید، پس یارانت کجا هستند؟ و احتمالا پاسخ امام برایش بیش از حد مبهم و حتی خنده‌آور بود: «یاران من الان در گهواره‌ها هستند.» یاران خمینی(ره) در گهواره‌ها بودند اما نه فقط در ایران؛ بلکه در جغرافیای جهان اسلام.
آن زمان قاسم سلیمانی در کرمان 7 ساله بود، حسین الحوثی در صعده 4 سال داشت و فقط 3 سال از به دنیا آمدن سید حسن نصرالله در بیروت می‌گذشت. کودکانی فرسنگ‌ها دور از هم که انقلاب خمینی(ره) از آنها برادرانی نزدیک ساخت و گرد هدفی واحد جمع‌شان کرد. روح‌الله، روح خدا و خورشید زمان بود که به کالبد بی‌جان جهان اسلام جان داد و دل‌های مسلمانان را به مسیر استقلال و آزادی گرم کرد.
پسر سبزی‌فروش تهیدستی که در بازی‌های بچه‌گانه‌اش شال مشکی مادربزرگ را به سر می‌بست و برای بچه‌های دیگر پیش‌نماز می‌شد، خبر نداشت یک دهه بعد با این توصیه استادش که: «در خمینی ذوب شوید همان‌طور که او در اسلام ذوب شده است.» محبت پیرمردی 75ساله در دلش می‌نشیند که تازه از عراق به فرانسه تبعید شده بود. سید آن روزها 17 سال داشت و تحصیل در حوزه علمیه نجف را انتخاب کرده بود. پدرش دل خوشی از این انتخاب نداشت، او می‌خواست فرزند ارشدش یک مهندس، دکتر یا یک وکیل ماهر شود؛ شاید رنج فقر راز چنین خواسته‌ای بود اما دست تقدیر همیشه اراده‌ای قوی‌تر دارد.
سید حسن هم با فشار رژیم بعث صدام مجبور به فرار از عراق و بازگشت به لبنان شد؛ جایی که یکی دیگر از فرزندان خمینی یعنی سید مصطفی چمران به او حکم فرماندهی جنبش امل در روستای پدری‌اش، «بازوریه» را داد. 18 سال سن برای چنین حکمی شاید کم بود؛ سید خودش به دکتر چمران گفت من بیش از حد جوانم اما چمران با پاسخش او را دلگرم کرد، دستی به نشانه تأیید بر پشت او زد و گفت: «من از جوانان شجاع خوشم می‌آید.»
انقلاب اسلامی ایران که پیروز شد دیگر وقت ملاقات با آن پیرمرد دوست‌داشتنی ساکن جماران فرا رسیده بود. سید حسن در کنار سید عباس موسوی و تعداد دیگری از دوستانشان از لبنان راهی ایران شدند. پاییز 1360 بود که اتاق کوچک امام(ره) در جماران میزبان جوانانی با تصمیمی بزرگ شد که خیلی ساده و گویا خودشان را معرفی کردند: «ما گروهی از روحانیون و جوانان لبنانی هستیم که تصمیم گرفته‌ایم در برابر اشغال اسرائیل مقاومت کنیم.» امام از آنها و فکر و نظرشان استقبال کرد و جمله‌ای خطاب به آنها گفت که برای تمام عمر در ذهن‌شان حک شد: «من پیروزی را در پیشانی شما می‌بینم.»
حسین شیخ‌الاسلام معاون وقت وزارت خارجه در دهه 60 می‌گفت ما هر بار خدمت امام(ره) می‌رسیدیم و تقاضای کمک برای نهضت‌های آزادی‌بخش در کشورهای مختلف را می‌کردیم، امام(ره) به سختی موافقت می‌کرد اما هر بار که برای کمک به این جوانان لبنانی (که بعدها نامشان حزب‌الله شد) درخواست داشتیم، امام(ره) دست‌ودل‌بازانه موافقت می‌کرد.
برخلاف امام(ره) و اکثر مسئولان جمهوری اسلامی اما گاهی برخی به اندازه آنها با این جوانان لبنانی مهربان نبودند. سید حسن به یاد می‌آورد که یک بار در سال 1361 پس از ورود به فرودگاه مهرآباد تهران دو روز توسط «دفتر اطلاعات نخست‌وزیری» بازداشت شد. همان‌هایی که بیش از دو دهه بعد سردسته شعار «نه غزه، نه لبنان» شدند. سید خودش می‌گفت: «آن دو روز خیلی به من سخت گذشت. گاهی به این فکر می‌کنم که در تمام عمرم در زندان یا بازداشت نبوده‌ام، اما در جمهوری اسلامی بازداشت شده‌ام. این برای من خیلی دردناک بود و من اصلا انتظار وقوع آن را نداشتم.»
خون دل خوردن برای خدا از واجبات انقلاب خمینی(ره) است؛ چه در ایران و چه در لبنان. سید حسن از روزهای اولیه مبارزه حزب‌الله در جنوب لبنان می‌گفت. روزهایی که وقتی رزمندگان حزب‌الله علیه اشغالگران در روستایی عملیات می‌کردند و به دنبال پناه می‌گشتند، حتی آشنایان و دوستانشان هم حاضر نبودند آنها را در خانههایشان راه بدهند: «مجاهدان حزب‌الله در سال‌های اول، وقتی که مبارزه می‌کردند، خیلی مظلوم بودند. نه فقط از دشمن که از دوست هم مظلوم بودند. آن روزها کسی ما را قبول نمی‌کرد... به ما می‌گفتند شما «حزب‌الله» نیستید، شما «حزب‌المجانین» (حزب دیوانگان) هستید... چند جوان دیوانه که می‌خواهید این‌جا [مقاومت کنید]... این خودکشی است.»
«خودکشی» ظاهربینانه‌ترین فهم از شهادت‌طلبی است. عافیت‌بینانِ دنیاپرست با این منطق ظاهربینانه چشم بر حقیقت می‌بندند تا دنیای‌شان را تضمین کنند؛ غافل از آنکه دنیا و آخرت را با هم از کف داده‌اند. فرزندان خمینی(ره) در حزب‌الله لبنان اما با منطق شهادت، دنیای‌شان را هم ساختند. گروهی که با دستانی خالی اما اراده‌ای استوار شکل گرفت، همان گروهی که با طعنه «حزب‌المجانین» خوانده می‌شد؛ توانست خاک لبنان را پس بگیرد و دشمن اسرائیلی را بیرون کند. تا آخرین اسیر لبنانی را از دست صهیونیست‌ها آزاد کند و تا ابد کابوسی برای اسرائیل در شمال اراضی اشغالی باشد.
شهادت سرنوشت شورانگیز فرزندان خمینی است. قاسم سلیمانی در فرودگاه بغداد، حسین الحوثی در کوه‌های مرّان یمن و سیدحسن نصرالله در ضاحیه بیروت به مقصد و مقصود رسیدند. آنها فرماندهان سپاهی بودند که هزاران هزار سرباز را در جغرافیای جهان اسلام از یمن تا شام به یادگار گذاشته است. جاذبه آن پیرمرد ساکن حسینیه جماران در گذر سال‌ها با همان قدرت این بار در حسینیه امام خمینی(ره) پابرجاست و ستاره‌های کوچک و بزرگی را از دور و نزدیک در یک مدار جمع کرده تا چشم زمین را روشن کنند.
خوب که دقت کنی هنوز هم صدای سربازان خمینی از مدرسه‌ها و گهواره‌ها به گوش می‌رسد؛ روزی که چندان دور نیست آنها در مسجدالاقصی نماز خواهند خواند و این قصه را برای فرزندان خود تعریف خواهند کرد: «نامش نصر بود؛ مردی که بر دروازه‌های قدس می‌جنگید و خدا پیروزی را بر پیشانی یاران او نوشت.»
روزنامه جوان در صفحه نخست امروز خود با تیتر «صهیونیست‌ها: توافق ترامپ با حماس یعنی تسلیم محض ما» نوشت: «ترامپ و نتانیاهو هر آنچه در چنته داشتند، برای دیکته کردن برنامه‌های خود به سران مقاومت اسلامی در فلسطین به کار گرفتند، با این حال پس از ارائه طرح رئیس‌جمهور امریکا برای صلح در باریکه غزه، حماس به‌رغم موافقت با این طرح، با انگشت گذاشتن روی لزوم اصلاح بندهای کلیدی آن، عملاً خطوط صلح احتمالی را ترسیم کرد. چهره‌های تندرو که نتانیاهو آنها را به نشست ویژه‌ای که به منظور بررسی اقدامات آتی ترتیب داده شده بود دعوت نکرد، کسانی که این روند را «تسلیم اسرائیل» ارزیابی کرده‌اند.
«با وجود موافقت با کلیات طرح، درباره برخی موضوعات هنوز نیاز به رایزنی‌های مجدد وجود دارد.» موجزترین موضع رهبران حماس به طرح صلح دونالد ترامپ برای برقراری آتش‌بس در غزه را می‌توان در عبارت بالا خلاصه کرد که نه پاسخ بله به طرح ترامپ است و نه مخالفت با آن. همزمان، رادیو ارتش رژیم صهیونیستی به نقل از مسئولان بلندپایه این رژیم گزارش داد که تل‌آویو بیانیه صادره از جانب حماس را به معنای موافقت این جنبش با طرح ترامپ نمی‌داند، اما رئیس‌جمهور امریکا نظر دیگری دارد. به عبارتی، ترامپ تنها یک گزینه پیش روی تل‌آویو قرار داده و آن این است که بیانیه حماس را به عنوان نقطه شروع مذاکرات بپذیرد. قرار است به دنبال سفر هیئتی از حماس به قاهره، مذاکرات مرحله نخست طرح ترامپ درباره غزه امروز در مصر با مشارکت استیو ویتکاف و جرد کوشنر داماد و مشاور رئیس‌جمهور امریکا آغاز شود. تیم‌مذاکره‌کننده رژیم صهیونیستی نیز متشکل از «ران درمر»، وزیر امور راهبردی رژیم صهیونیستی و «گال هیرش»، مسئول پرونده اسرا و مفقودین دفتر نخست‌وزیری این رژیم و یک افسر ارشد سازمان اطلاعات امنیت داخلی (شاباک) خواهد بود. همزمان با این تحولات، دفتر بنیامین نتانیاهو اعلام کرد که اسرائیل در حال آماده شدن برای «اجرای فوری» مرحله اول طرح دونالد ترامپ است که بر بازگرداندن زندانیان صهیونیست و پایان دادن به جنگ در نوار غزه تمرکز دارد. منابع رسانه‌ای رژیم صهیونیستی نیز گزارش دادند که نتانیاهو جمعه شب، نشستی فوری برای بررسی این موضوع آن‌هم بدون حضور دو وزیر تندرو یعنی بتسلئیل اسموتریچ و ایتمار بن‌گویر برگزار کرده است.
باراک راوید، خبرنگار آکسیوس در پستی نوشت: «نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، از پاسخ رئیس‌جمهور ترامپ به بیانیه حماس شگفت‌زده شد.» رسانه‌های عبری دیگر این موضوع را تأیید کرده و برخی گزارش می‌دهند که مقام‌های نزدیک به نتانیاهو آن را «توافق تسلیم» می‌دانند، چرا که این پاسخ خواستار آتش‌بس فوری پیش از تبادل گروگان‌هاست و اشاره‌ای به خلع سلاح حماس ندارد.
طاهر النونو، مشاور رسانه‌ای رئیس دفتر سیاسی حماس تأکید دارد که این جنبش آماده آغاز فوری مذاکرات برای تبادل اسرا و توقف جنگ و عقب‌نشینی ارتش رژیم صهیونیستی از نوار غزه است. موسی ابومرزوق، از رهبران ارشد حماس در گفت‌وگو با شبکه الجزیره موضع حماس را با جزئیات بیشتری تشریح کرد و گفت: «اولویت برای ما توقف جنگ و کشتار است و از این زاویه با طرح مذکور با دید مثبت برخورد کردیم. اجرای مفاد طرح نیازمند جزئیات و تفاهم بوده و این طرح بدون مذاکره قابل اجرا نیست.» دیشب در حالی که ترامپ تهدید کرد حماس باید سریع عمل کند وگرنه همه شروط باطل می‌شود و گفت که من تأخیر را تحمل نمی‌کنم، ابومرزوق با غیرواقعی خواندن بخشی از طرح پیشنهادی به اشکالات طرح ارائه شده پرداخت و گفت: «مسئله تحویل اسرا و اجساد در مدت ۷۲ساعت، در شرایط کنونی امری نظری و غیرواقع‌بینانه است. ایالات متحده امریکا باید با نگاهی مثبت به آینده ملت فلسطین بنگرد.»
این مقام حماس درباره آینده حاکمیت غزه نیز تصریح کرد: «ما در سطح ملی بر سر تحویل اداره غزه به افراد مستقل (تکنوکرات) به توافق رسیده‌ایم و مرجع این اداره، تشکیلات خودگردان خواهد بود. ترسیم آینده ملت فلسطین، یک مسئله ملی است که حماس به تنهایی در مورد آن تصمیم نمی‌گیرد.» ابومرزوق با اعلام اینکه، حماس با طرح منطقه‌ای و بین‌المللی ارائه شده که مصر ارائه کرده و شامل پاسخ‌هایی در خصوص صلح و آینده است، موافقت کرده است، تأکید کرد: «حماس یک جنبش آزادی‌بخش ملی است و تعریفی که در این طرح برای «تروریسم» آمده است، نمی‌تواند بر این جنبش اعمال شود. ما سلاح را به دولت آتی فلسطین تحویل خواهیم داد و کسی که بر غزه حکومت خواهد کرد، سلاح در دست خواهد داشت.» اسامه حمدان، دیگر مقام ارشد حماس نیز در گفت‌وگو با شبکه العربی اعلام کرد که این جنبش آماده است فوراً وارد عملیات مبادله اسرا شود، اما تحت هیچ شرایطی نمی‌پذیرد که هیچ طرفی خارج از فلسطین، مدیریت غزه را برعهده بگیرد. این مقام حماس همچنین اشاره کرد که در مذاکرات آتی، باید وضعیت و واقعیت‌های میدانی مربوط به اسرای صهیونیست حتماً مدنظر قرار گیرد. فرآیند تبادل اسرا، بیش از ۷۲ ساعت زمان نیاز دارد و این موضوع تنها از طریق رسیدن به یک تفاهم میان طرفین قابل‌حل‌وفصل است. وی بار دیگر تأکید کرد که ورود هر نوع مدیریت یا نیروی خارجی به غزه به هیچ وجه مورد قبول نیست.
جنبش جهاد اسلامی فلسطین و جبهه مردمی برای آزادی فلسطین با صدور بیانیه‌ای اعلام کردند که پاسخ جنبش مقاومت اسلامی فلسطین به طرح ترامپ بیانگر موضع تمامی گروه‌های مقاومت فلسطینی است. «محمد الفرح» عضو دفتر سیاسی جنبش انصارالله یمن شامگاه جمعه گفت پاسخ حماس، پاسخی مسئولانه است و نشان‌دهنده تمایل حماس برای توقف جنگ، گرسنگی و حمایت از غزه و تسهیل تبادل اسرا و حفظ وحدت ملی و آرمان‌های فلسطین است. همچنین جماعت اخوان‌المسلمین با صدور بیانیه‌ای موضع جنبش مقاومت اسلامی حماس در قبال طرح پیشنهادی رئیس‌جمهور امریکا را انسانی، ملی و مسئولانه توصیف کرد. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در اظهاراتی ضمن استقبال از اظهارات مثبت جنبش حماس درباره آزادی تمامی اسرا و همکاری سازنده در این مرحله تأکید کرد که این مرحله نیازمند بالاترین سطح مسئولیت‌پذیری ملی تمامی طرف‌ها است. اورسولا فون در لاین، رئیس کمیساریای اروپا، آمادگی حماس برای آزادی اسرا و اجرای طرح ترامپ را اقدامی مثبت دانست که باید این لحظه مغتنم شمرده شود. وی گفت: «آتش‌بس فوری در غزه و آزادی تمامی اسرا کاملاً در دسترس است و ما از تلاش‌های موجود برای تقویت راه‌حل تشکیل دو دولت حمایت می‌کنیم.» استفان دوجاریک، سخنگوی آنتونیو گوترش در بیانیه‌ای موضع‌گیری کرد و افزود: «دبیرکل سازمان ملل از همه طرف‌ها می‌خواهد فرصت را برای پایان دادن به جنگ غم‌انگیز در غزه مغتنم بشمارند.»
روزنامه وطن امروز در صفحه نخست امروز خود با تیتر «طرح فریب» نوشت: «شاید کمتر کسی تصور می‌کرد طرح جدید ترامپ برای توقف جنگ در غزه، به یک موضوع جدی تبدیل شود.
رئیس‌جمهور آمریکا در کنفرانس مطبوعاتی کاخ سفید در ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵، این برنامه را در کنار بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی رونمایی کرد. او مدعی شد این طرح، فرصتی تاریخی برای صلح در خاورمیانه است.
ترامپ همچنین به حماس هشدار داد اگر تا پایان روز یکشنبه (۵ اکتبر) این پیشنهاد را نپذیرد، جهنم بر سر این گروه نازل خواهد شد و آمریکا از اسرائیل برای تمام کردن کار در غزه حمایت کامل خواهد کرد.
اما محتوای پیشنهاد ترامپ چه بود؟ توقف فوری درگیری‌ها، آزادی تمام اسرای اسرائیلی (زنده و مرده) در عرض ۷۲ ساعت، آزادی بیش از ۱۹۵۰ زندانی فلسطینی در مقابل ورود گسترده کمک‌های بشردوستانه و انتقال مدیریت غزه به یک دولت موقت تکنوکرات فلسطینی تحت نظارت بین‌المللی. علاوه بر این، طرح بر خلع سلاح حماس، نابودی زیرساخت‌های نظامی آن و حذف حماس از مدیریت آینده غزه تاکید دارد. این طرح همچنین به رژیم صهیونیستی اجازه می‌دهد یک کمربند امنیتی دائم در مرزها ایجاد کند. ترامپ این طرح را بخشی از گسترش پیمان‌های آبراهام می‌داند که سال ۲۰۲۰ امارات، بحرین، مراکش و سودان را به اسرائیل نزدیک کرد اما منتقدان می‌گویند این پیمان‌ها فلسطینی‌ها را نادیده گرفت و حالا هم، در بحبوحه جنگ غزه، به جای حل مساله فلسطین، به عادی‌سازی بیشتر بدون در نظر گرفتن حقوق فلسطینی‌ها دامن می‌زند.
نتانیاهو که با حکم بازداشت دیوان کیفری بین‌المللی برای جنایات جنگی روبه‌رو است، از طرح حمایت کرد و گفت اهداف جنگی اسرائیل - نابودی حماس و بازگرداندن اسرا - را محقق می‌کند اما این حمایت، ظاهری است؛ نتانیاهو بلافاصله مخالفت خود با تشکیل دولت فلسطینی را تکرار کرد و گفت این در توافق نوشته نشده و تأکید کرد نیروهای اسرائیلی در بیشتر نقاط غزه باقی خواهند ماند. این تناقض‌ها از همان ابتدا نشان می‌دهد طرح ترامپ بیشتر به نفع اسرائیل است تا یک صلح پایدار. پاسخ حماس به این پیشنهاد که ۳ اکتبر ۲۰۲۵ منتشر شد، ترکیبی از پذیرش مشروط و تأکید بر اصول ملی فلسطین بود.
حماس پس از مشورت با میانجیان قطری و مصری اعلام کرد با آزادی تمام اسرای اسرائیلی (زنده و مرده) طبق فرمول تبادل ترامپ موافقت می‌کند، مشروط به فراهم شدن شرایط میدانی مناسب، مانند توقف بمباران و عقب‌نشینی اولیه نیروهای اسرائیلی. این گروه همچنین آمادگی خود را برای انتقال مدیریت غزه به یک بدنه مستقل فلسطینی بر اساس اجماع ملی فلسطینی و حمایت اسلامی - عربی ابراز کرد اما صریحاً تأکید کرد مسائل مربوط به آینده غزه و حقوق فلسطینی‌ها - از جمله خلع سلاح، مدیریت دائمی و جلوگیری از اشغال - باید در چارچوب ملی فلسطینی حل شود؛ جایی که حماس به عنوان بخشی از ائتلاف ملی نقش خواهد داشت. این پاسخ، به معنای رد حذف کامل حماس از معادلات غزه است. حماس در پاسخ خود به طرح ترامپ تاکید کرد مدیریت غزه مطلقاً نباید به هیچ طرف غیرفلسطینی سپرده شود و تصریح کرد هر توافقی باید بر اساس قوانین بین‌المللی و قطعنامه‌های سازمان ملل باشد.
این موضع، ریشه در نگرانی‌های عمیق حماس دارد. طرح ترامپ، با وجود وعده کمک‌های بشردوستانه، عملاً حماس را به حاشیه می‌راند و غزه را به یک منطقه غیرنظامی تحت نظارت اسرائیل و آمریکا تبدیل می‌کند، بدون تضمین برای بازگشت آوارگان یا پایان محاصره. تحلیلگرانی مانند مخیمر ابوسعد، کارشناس سیاسی در قاهره، می‌گویند این پاسخ حماس انتخاب بین بد و بدتر است؛ حماس با پذیرش تبادل اسرا، جان اسرای صهیونیست و زندانیان فلسطینی را نجات می‌دهد اما با اصرار بر چارچوب ملی، درهای مذاکره را باز نگه می‌دارد. این استراتژی، حماس را به عنوان نماینده مقاومت فلسطین حفظ می‌کند و نشان می‌دهد حذف آن از مدیریت غزه، بدون توافق گسترده فلسطینیان، عملاً غیرممکن است.
در واقع، پاسخ حماس نه یک بله ساده، بلکه یک «بله! اما...» است که مذاکرات را به سمت بحث‌های پیچیده‌تر سوق می‌دهد؛ جایی که حماس می‌تواند از حمایت اعراب برای فشار بر آمریکا استفاده کند. این پاسخ، همزمان با اعتراضات گسترده در ایتالیا و دیگر نقاط جهان علیه جنگ غزه، نشان‌دهنده فشار بین‌المللی بر اسرائیل است. ترامپ بلافاصله از پاسخ حماس استقبال کرد و در پستی در تروث نوشت: به نظر می‌رسد حماس آماده صلح پایدار است. اسرائیل باید فوراً بمباران غزه را متوقف کند تا اسرا ایمن آزاد شوند. او حتی ویدئویی ضبط کرد و گفت ما خیلی نزدیک به پایان جنگ هستیم و تأکید کرد این نه فقط درباره غزه، بلکه صلح خاورمیانه است. این واکنش ترامپ ظاهرا نتانیاهو را غافلگیر کرد. طبق گزارش آکسیوس، پیش از واکنش ترامپ، نتانیاهو در جلسه کابینه خود پاسخ حماس را، نه به طرح ترامپ تلقی کرده بود و به اعضای کابینه گفته بود مواضع اسرائیل باید با آمریکا هماهنگ باشد.
یک مقام اسرائیلی به آکسیوس گفت نتانیاهو شگفت‌زده شد، زیرا انتظار داشت ترامپ پاسخ حماس را رد کند. نتانیاهو که طرح را برای نابودی کامل حماس می‌خواست، حالا با فشاری روبه‌رو است که اسرائیل را وادار به توقف عملیات می‌کند؛ عملیاتی که اخیراً بر غزه تمرکز داشته و صدها هزار فلسطینی را آواره کرده. این غافلگیری، تنش‌های پنهان بین ترامپ و نتانیاهو را برجسته می‌کند؛ ترامپ که در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش نتانیاهو را دوست می‌دانست، حالا به نظر می‌رسد اولویت‌های خود را پیش می‌برد. در اسرائیل، مقامات و رسانه‌های راست‌گرا مانند کانال ۱۴ تلویزیون رژیم، بلافاصله اعتراض کردند و ترامپ را متهم به فروش اسرائیل برای منافع شخصی کردند. این کانال حتی تیتر زد: «ترامپ به خاطر نوبل، اسرائیل را فروخت». ترامپ از سال‌ها پیش - از زمان پیمان‌های آبراهام، علناً از شایستگی خود برای کسب جایزه صلح نوبل سخن گفته و گلایه کرده بود چرا نوبل را دریافت نمی‌کند!
نتانیاهو ژوئیه ۲۰۲۵ او را نامزد کرد و کشورهایی مانند پاکستان و کامبوج هم حمایت کردند. ترامپ که طرح غزه را فرصت اول برای صلح واقعی خاورمیانه می‌نامد، به وضوح آن را پلی به نوبل می‌بیند. این تمایل که منتقدان آن را نارسیسیسم وی می‌دانند، ترامپ را وادار کرده تا از پاسخ حماس - حتی اگر مشروط باشد- استقبال کند، بدون توجه به اینکه این کار نتانیاهو را عصبانی می‌کند. کانال ۱۴ تلویزیون اسرائیل این را خیانت خواند و گفت ترامپ اسرائیل را برای جایزه‌ای که هرگز نمی‌گیرد، قربانی کرد. ترامپ که در مصاحبه‌های اخیر مدعی شده ۷ جنگ را تمام کرده، حالا غزه را هشتمین جنگ می‌بیند اما این رویکرد، دیپلماسی را به بازی شخصی تبدیل می‌کند. ترامپ با فشار بر حماس و اسرائیل، امتیاز می‌گیرد اما بدون حل ریشه‌ای مسائل، صلح پایدار بعید است.
پیمان‌های آبراهام که ترامپ به آنها افتخار می‌کند، فلسطینی‌ها را نادیده گرفت و حالا طرح غزه هم، با وجود وعده حرکت به سوی دولت فلسطینی، تضمینی ندارد. با توجه به پاسخ حماس و استقبال ترامپ، وضعیت فعلی غزه شاید در آستانه یک تغییر موقت است اما همه چیز هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. فرآیند کار حالا از طریق میانجیان قطری و مصری پیش می‌رود و مرحله اول، تبادل اسرا و توقف بمباران است. ترامپ گفته بحث جزئیات در جریان است و دفتر نتانیاهو اعلام کرده اسرائیل برای اجرای فوری مرحله اول آماده می‌شود؛ یعنی عقب‌نشینی به خطوط مشخص و آزادی اسرا.»
روزنامه شرق در صفحه نخست امروز خود با تیتر «قاهره، میدان تصمیم» نوشت: «در حالی که قاهره به صحنه رفت‌وآمد دیپلمات‌ها و میانجی‌های منطقه‌ای بدل شده، همه نگاه‌ها به میز مذاکراتی دوخته شده که می‌تواند سرنوشت جنگی دو ساله و هزاران گروگان و زندانی را رقم بزند. مقام‌های اسرائیلی از «هفته‌ای دراماتیک» سخن می‌گویند و حماس وعده داده برای نخستین بار آماده مذاکره جدی است. مقام‌های اسرائیلی و عربی می‌گویند زمان برای رسیدن به توافق محدود است و گفت‌وگوها باید با سرعت پیش رود. یک مقام بلندپایه اسرائیلی تاکید کرد: «ما در آستانه هفته‌ای دراماتیک هستیم.» بر اساس طرح ترامپ، همه گروگان‌ها- چه زنده و چه کشته- باید ظرف ۷۲ ساعت آزاد شوند. با این حال تل‌آویو می‌داند که اجرای این جدول زمانی بسته به شرایط می‌تواند طولانی‌تر شود.
یک مقام حماس به خبرگزاری فرانسه گفت مصر میزبان گفت‌وگوی درون‌فلسطینی درباره آینده غزه و شکل اداره نوار غزه خواهد بود. او افزود: «ما آماده آغاز فوری مذاکرات برای نهایی کردن همه مسائل هستیم.» گزارش‌ها نشان می‌دهد اسرائیل با تبادل ۲۵۰ زندانی با محکومیت طولانی و بیش از ۱۷۰۰ نفر بازداشت‌شده پس از حمله ۷ اکتبر موافقت کرده است. مقام‌های امنیتی اسرائیل نیز فهرست آزادی زندانیان را تهیه می‌کنند و هر دو طرف نقشه‌های عقب‌نشینی را بررسی کرده‌اند.
ارتش اسرائیل شنبه اعلام کرد که بنا به دستور رهبران اسرائیل، آماده اجرای مرحله نخست طرح ترامپ است. یک مقام اسرائیلی گفت ارتش در غزه به وضعیت دفاعی منتقل شده اما هیچ نیرویی از نوار غزه خارج نشده است. این تحول ساعاتی پس از آن رخ داد که ترامپ به اسرائیل دستور توقف بمباران داد. او نوشت: «فورا باید بمباران متوقف شود تا گروگان‌ها به سرعت و در امنیت آزاد شوند. این تنها درباره غزه نیست، بلکه درباره صلحی دیرینه در خاورمیانه است.» نتانیاهو نیز جمعه‌شب بیانیه‌ای صادر کرد و بدون اشاره به شکاف‌ها با حماس، تعهد اسرائیل به پایان جنگ را اعلام نمود. این بیانیه به گفته یک مقام اسرائیلی تحت فشار مستقیم واشنگتن منتشر شد. یک تیم مذاکره نیز آماده سفر است، هر چند تاریخ آن مشخص نشده است.
یک مقام ارشد مصری گفت که گفت‌وگوها بر آزادی گروگان‌ها و تبادل صدها زندانی فلسطینی متمرکز است. او تاکید کرد میانجی‌های عربی همچنین به‌دنبال ایجاد گفت‌وگویی فراگیر میان فلسطینی‌ها هستند تا موضعی واحد درباره آینده غزه شکل گیرد. جهاد اسلامی فلسطین نیز با تغییر موضع، پاسخ حماس به طرح ترامپ را پذیرفت.
طبق طرح ترامپ، حماس باید طی سه روز باقی‌مانده ۴۸ گروگان را آزاد کند که حدود ۲۰ نفر آنان زنده‌اند. در مقابل، اسرائیل عملیات را متوقف کرده و از بخش‌هایی از غزه عقب‌نشینی می‌کند، صدها زندانی را آزاد می‌سازد و مسیر کمک‌های بشردوستانه و بازسازی را می‌گشاید.
اما بیانیه رسمی حماس فقط به آزادی گروگان‌ها و انتقال قدرت به دیگر فلسطینی‌ها اشاره داشت و موضوع خلع سلاح- بخش اصلی طرح- را بی‌پاسخ گذاشت. امیر آویوی، ژنرال بازنشسته اسرائیلی، گفت: «می‌توان چند روز آتش‌بس کرد تا گروگان‌ها آزاد شوند، اما اگر حماس سلاح زمین نگذارد، عملیات از سر گرفته می‌شود.» عودد عیلام، پژوهشگر مرکز مطالعات امنیتی، نیز تاکید کرد تغییر لحن حماس تنها بازآرایی خواسته‌های قدیمی در قالبی نرم‌تر است و فاصله میان گفتار و عمل همچنان عمیق باقی مانده است.»
روزنامه دنیای اقتصاد در صفحه نخست امروز خود با تیتر «توقف عملیات نظامی در غزه؟» نوشت: «در یک تحول چشم‌گیر حماس اعلام کرد که با آزادی تمام گروگان های اسرائیلی در غزه، اعم از زنده و مرده، موافقت کرده است. این تصمیم که پس از «مشورت‌های عمیق» داخلی اتخاذ شد، در چارچوب طرح ۲۰ماده‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، صورت می‌گیرد.
به گزارش «میدل ایست‌آی»، ترامپ با تعیین ضرب‌الاجل تا عصر یکشنبه (امروز ۱۳ مهرماه)، از حماس خواسته بود تا «همین حالا» تمام گروگان‌ها را آزاد کند. پس از اعلام موافقت کلی و مشروط حماس، ترامپ بلافاصله از اسرائیل خواست تا برای تضمین امنیت روند تبادل، بمباران غزه را متوقف کند و این توافق را گامی به سوی «صلح پایدار در خاورمیانه» خواند. این واکنش سریع، طبق گزارش‌ها، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را غافلگیر کرد. نتانیاهو خواستار همکاری نزدیک با ترامپ شد و گفت:«با توجه به پاسخ حماس، اسرائیل در حال آماده‌سازی برای اجرای فوری مرحله اول طرح ترامپ برای آزادی فوری همه گروگان‌ها است. ما به همکاری کامل با رئیس‌جمهور و تیم او ادامه خواهیم داد تا جنگ را مطابق با دیدگاه رئیس‌جمهور ترامپ به پایان برسانیم.»
بیانیه حماس حاوی دو شرط کلیدی است: اول، فراهم شدن «شرایط میدانی» برای تبادل و دوم، آمادگی برای ورود به «مذاکرات فوری» جهت تعیین جزئیات اجرایی. حماس همچنین موافقت خود را برای واگذاری اداره نوار غزه به یک «هیات فلسطینی متشکل از افراد مستقل (تکنوکرات‌ها)» بر اساس اجماع ملی اعلام کرد. «میدل ایست‌آی» در گزارشی در همین رابطه نوشت، موسی ابومرزوق، یکی از مقامات حماس نیز در مورد سلاح های مقاومت گفت که این گروه قبل از پایان اشغال اسرائیل، خلع سلاح نخواهد شد. اسامه حمدان، نماینده ارشد حماس در دوحه، نیز گفت که حماس حاکمیت خارجی بر این منطقه محصور را نخواهد پذیرفت و باید توسط فلسطینی‌ها، حتی به صورت انتقالی، اداره شود.
یکی از مضامین اصلی طرح ۲۰ماده‌ای، تیمی متشکل ازمیلیاردرها و چهره‌های برجسته صهیونیستی به رهبری تونی بلر است. با این حال، موافقت حماس به معنای پذیرش کامل طرح ۲۰ماده‌ای ترامپ نیست. مقامات حماس تاکید کرده‌اند که دو موضوع همچنان محل اختلاف جدی است: اول، «خلع سلاح» است که حماس قاطعانه اعلام کرده پیش از پایان کامل اشغالگری اسرائیل، خلع سلاح نخواهد شد. دوم، «حاکمیت بر غزه» که این جنبش هرگونه حاکمیت خارجی بر غزه را رد کرده و تاکید دارد که اداره این باریکه، حتی در دوره انتقالی، باید منحصرا در دست فلسطینیان باشد.
طرح ۲۰ماده‌ای ترامپ اولویت را به نگرانی‌های امنیتی اسرائیل می‌دهد. محورهای اصلی این طرح شامل موارد زیر است:
امنیت: یک «نیروی ثبات بین‌المللی» با مشارکت کشورهای عربی و بین‌المللی، کنترل و ثبات را پس از خروج تدریجی نیروهای اسرائیلی بر عهده خواهد گرفت. خروج اسرائیل مشروط به «نقاط عطف و چارچوب‌های زمانی مرتبط با غیرنظامی‌سازی» است و اسرائیل حق حفظ یک «کمربند امنیتی» را تا رفع کامل تهدیدها برای خود محفوظ می‌دارد.
حاکمیت و بازسازی: یک دولت تکنوکرات انتقالی فلسطینی، تحت نظارت یک «هیات صلح» بین‌المللی، امور را اداره خواهد کرد. طرح «توسعه اقتصادی ترامپ» با هدف بازسازی و احیای غزه اجرا می‌شود و بر عدم اجبار ساکنان به ترک خانههایشان تاکید دارد.
چشم‌انداز سیاسی: این طرح، تشکیل کشور مستقل فلسطینی را به‌عنوان «آرمان مردم فلسطین» به رسمیت می‌شناسد؛ اما آن را به پس از بازسازی غزه و اصلاحات در تشکیلات خودگردان موکول می‌کند و آن را یک «مسیر معتبر» در آینده می‌داند. این در حالی است که ترامپ به مخالفت قاطع نتانیاهو با تشکیل کشور فلسطین نیز اشاره کرده است. این توافق اولیه، با وجود ابهامات و اختلافات باقی‌مانده، می‌تواند نقطه عطفی در بحران جاری باشد؛ اما موفقیت آن به مذاکرات پیچیده پیش رو بستگی خواهد داشت.
به گزارش الجزیره، پذیرش نسبی طرح ۲۰ماده‌ای دونالد ترامپ از سوی حماس، موجی از امیدواری محتاطانه را در سراسر جهان برای پایان دادن به جنگ دو ساله غزه به راه انداخته است. این گروه فلسطینی با آزادی تمام گروگان‌ها و واگذاری قدرت موافقت کرده، اما تاکید دارد که برخی بندهای کلیدی طرح نیازمند مذاکرات بیشتر است. با این حال، این توافق با موانع جدی روبه‌روست. دفتر نتانیاهو ضمن اعلام آمادگی برای اجرای مرحله اول طرح (آزادی گروگان‌ها)، تاکید کرده که جنگ را «مطابق با اصول تعیین‌شده توسط اسرائیل» به پایان خواهد رساند. همزمان با این تحولات، گفته شده نخست وزیر رژیم صهیونیستی رایزنی‌های اضطراری در مورد طرح ترامپ را بدون حضور دو وزیر تندروی خود یعنی اسموتریچ و بن‌گویر برگزار کرد. در عین حال، آکسیوس نیز گزارش داد که استیو ویتکاف و جرد کوشنر به مصر پرواز خواهند کرد تا در مذاکرات نهایی کردن جزئیات آزادی گروگان‌ها شرکت و درباره پایان جنگ غزه گفت‌وگو کنند.»
