با ورود هوش مصنوعی به بطن زندگی روزمره، مفهوم «همدم» دیگر محدود به انسان‌ها و حیوانات خانگی نیست. حالا شرکت‌هایی مثل کاسیو در تلاش‌اند تا با خلق ربات‌هایی شبه‌احساسی، پیوندی تازه میان انسان و ماشین برقرار کنند. یکی از تازه‌ترین نمونه‌ها در این مسیر، Moflin است؛ رباتی جیبی، پشمالو و هوشمند که از قضا بیشتر شبیه حیوان خانگی‌ست تا یک ابزار دیجیتال!
این ربات که اولین بار در نمایشگاه CES توجه‌ها را به خود جلب کرد، اکنون نه تنها در بازار ژاپن، که در محافل فناوری و روان‌شناسی نیز به موضوعی بحث‌برانگیز تبدیل شده است؛ هم از منظر طراحی و تجربه کاربری، و هم به‌خاطر پرسش‌هایی که درباره جایگاه «احساسات مصنوعی» و رابطه آن با انسان مطرح می‌کند.
چهره‌ای بی‌چشم؛ رفتاری شبیه‌انسان
برخلاف ربات‌های سنتی، مافلین نه دست دارد، نه پا، نه نمایشگر! آنچه دارد، مجموعه‌ای از صداها، لرزش‌ها و حرکت‌های نرم بدنی‌ست که در ترکیب با لایه‌ای از هوش مصنوعی، سعی می‌کنند یک شخصیت منحصربه‌فرد بسازند. شخصیتی که با تکرار تعامل، کم‌کم تغییر می‌کند، شکل می‌گیرد، حتی خُلق‌وخو پیدا می‌کند؛ درست مانند یک حیوان خانگی.
شرکت سازنده می‌گوید: «مافلین بر پایه الگوریتم‌های یادگیری ماشینی، به محیط، صدا، نوازش و رفتارهای صاحب خود واکنش نشان می‌دهد. هر بار که او را بغل می‌کنید یا فراموشش می‌کنید، تغییری در درونش رخ می‌دهد.»
اما آیا این «درون»، چیزی جز یک سری الگوهای از پیش برنامه‌ریزی‌شده است؟ یا واقعاً می‌توان از شخصیت سخن گفت، حتی اگر مبتنی بر کد باشد؟
تاریخچه مافلین
پروژه و ایده اولیه مافلین از همکاری بین کاسیو (Casio) و یک شرکت استارتاپ ژاپنی به نام Vanguard Industries شکل گرفته است. ایده این بود که یک ربات همدم با قابلیت‌های عاطفی شبیه‌سازی شده بسازند، نه صرفاً رباتی که کار انجام دهد. این ربات باید بتواند با لمس، صدا و تعاملات صاحبش ارتباط برقرار کند و در طول زمان شخصیت مختص به خود را بسازد.
مافلین از سال ۲۰۲۴ به بازار ژاپن وارد شده و در ادامه مسیر عرضه‌ی بین‌المللی را آغاز کرده است. تا مارس ۲۰۲۵، مافلین بیش از ۷,۰۰۰ واحد در ژاپن فروش رفته است؛ این عدد از انتظار اولیه بیشتر بوده و نشان‌دهنده محبوبیت نسبی در بازار ژاپن است. حالا کاسیو تصمیم گرفته عرضه بین‌المللی را گسترش دهد. پیش‌بینی شده است که کاسیو تا مارس ۲۰۲۶ حدود ۷,۰۰۰ واحد مافلین در بازارهای غربی مثل آمریکا و اروپا بفروشد.
کاسیو همچنین سیستمی به نام Club Moflin معرفی کرده که شامل خدمات جانبی مثل تعمیر، تمیزکاری و حتی تعویض پوشش است و بابت آن سالیانه مبلغی دریافت می‌شود. در اطلاعیه رسمی، کاسیو گفته مافلین توانایی داشتن بیش از ۴ میلیون پیکربندی احساسی متفاوت (احتمال شخصیتی متفاوت) را دارد، بدین معنا که با تعامل‌های متفاوت کاربران، شخصیت آن تغییر می‌کند.
قیمت مافلین و هزینه‌های جانبی
در ژاپن قیمت رسمی مافلین ۵۹,۴۰۰ ین ژاپن است. این قیمت تقریباً معادل ۴۰۰ دلار آمریکا برآورد شده است. همچنین در بازار بین‌المللی، برای پیش‌سفارش، قیمت مافلین به ۴۲۹ دلار آمریکا تعیین شده است.
البته در بازار وارداتی، بعضی فروشندگان این محصول را به خاطر هزینه حمل، تعرفه و کمیاب بودن با قیمت‌های بسیار بالاتر ارائه می‌دهند؛ مثلاً برخی واردکنندگان مافلین را تا ۷۰۷ دلار یا بیشتر فروخته‌اند. بنابراین قیمت مافلین در بازار اصلی ژاپن معقول‌تر است، ولی در بازار بین‌المللی هزینه‌ها می‌تواند به مراتب بالاتر باشد.
از ابزار دیجیتال تا رابطه عاطفی
مافلین با قیمت حدود ۴۰۰ دلار، شاید در نگاه اول گران به نظر برسد. اما خریدارانش از تجربه‌ای صحبت می‌کنند که فراتر از یک وسیله سرگرم‌کننده است. یکی از کاربران نوشته: «مافلین حس دوست‌داشتن را در من بیدار می‌کند. نه به‌خاطر ظاهرش، بلکه چون حس می‌کنم چیزی از من یاد گرفته است.»
این دقیقاً همان نقطه‌ای‌ست که هوش مصنوعی را از فناوری صرف، به قلمرو تجربه انسانی وارد می‌کند و در این گذار، مرز بین واقعی و مصنوعی، آگاهانه و برنامه‌ریزی‌شده، بیش از هر زمان دیگری مبهم می‌شود.
ربات‌ها، احساسات و آغاز یک عصر تازه
مافلین، هرچند در ظاهر رباتی ساده است، اما نماینده نسلی از فناوری‌هاست که با هدف هم‌زیستی احساسی با انسان طراحی شده‌اند. نه برای انجام کار و انتقال داده، بلکه برای بودن. دقیقاً به همین دلیل است که نام او، کنار مفاهیمی چون «شخصیت روباتیک» و «همدم هوشمند» قرار می‌گیرد.
در سال جاری، گزارش‌هایی منتشر شده که نشان می‌دهد بیش از ۴ میلیون ربات صنعتی در کارخانه‌ها و صنایع جهانی فعال‌اند. اما حالا پرسش اصلی این است: آیا دوران ۴ میلیون شخصیت روباتیک، ربات‌هایی با رفتارهای مستقل، حافظه و تعامل انسانی، نیز آغاز شده است؟
از یک‌سو، ربات‌هایی چون مافلین، Aibo یا EMO نمایندگانی جدی از این تحول‌اند. از سوی دیگر، هنوز فاصله بسیاری بین «تعامل عاطفی شبیه‌سازی‌شده» و «درک واقعی» باقی مانده است. اگرچه ربات می‌تواند واکنش نشان دهد، اما آیا احساس هم دارد؟ و اگر ندارد، آیا ما باید برای چیزی که صرفاً احساسات را تقلید می‌کند، دلبسته شویم؟
آینده‌ای نزدیک، با پرسش‌هایی دور
گسترش ربات‌های همدم، می‌تواند پیامدهای جدی‌تری از آنچه تصور می‌کنیم داشته باشد. برای کودکان، سالمندان و افراد تنها، چنین دستگاه‌هایی می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. اما در عین حال، جایگزینی رابطه انسانی با پیوند ماشینی، بحث‌های اخلاقی مهمی به‌همراه دارد.
همچنین مسئله حریم خصوصی و ذخیره داده‌ها، در این نوع ربات‌ها حیاتی است. وقتی Moflin احساسات شما را ثبت می‌کند، صداها را می‌شنود و به الگوهای رفتاری شما واکنش نشان می‌دهد، دقیقاً چه چیزی ذخیره می‌شود؟ و در اختیار چه کسی قرار می‌گیرد؟
مافلین، آغازگر یا تجربه‌ای گذرا؟
مافلین را شاید بتوان نه یک انقلاب، بلکه نخستین گام از موجی جدید دانست؛ موجی که در آن، ربات‌ها دیگر صرفاً ابزارهای صنعتی یا اتوماسیون نیستند، بلکه «شخصیت» دارند. شاید هنوز برای پاسخ قطعی به این سؤال که "آیا عصر ۴ میلیون شخصیت روباتیک آغاز شده؟" زود باشد، اما به‌نظر می‌رسد مسیر آغاز شده است. مافلین، اگرچه کوچک، اما نشانه‌ای است از آینده‌ای که در آن، رابطه ما با فناوری، بیش از همیشه شخصی خواهد بود.