خبرگزاری آنا؛ اسامی دانشمندان و پژوهشگران دو درصد برتر جهان در سال ۲۰۲۵ به تازگی اعلام شده و نام الهام عزت‌زاده دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اردبیل برای سومین سال متوالی در این لیست به چشم می‌خورد.
عزت‌زاده در گفت‌وگوی خود با خبرنگار خبرگزاری آنا و در پاسخ به این سؤال که این تکرار موفقیت چه معنایی برای شما دارد و چه تفاوتی با سال گذشته دارد؟ گفت: برای من این عنوان صرفاً یک عدد یا مدال نیست؛ بلکه نشان می‌دهد مسیر علمی که سال‌ها پیش آغاز کردم، همچنان زنده و پویاست. امسال تفاوت در این است که احساس می‌کنم تأثیرگذاری پژوهش‌هایم فراتر از مرز‌های دانشگاه رفته و در صنعت و حتی سیاست‌گذاری علمی کشور دیده می‌شود. این تکرار موفقیت به من یادآوری می‌کند که در دنیای علم هیچ نقطه پایانی وجود ندارد و هر قله‌ای فقط سکویی برای جهش بعدی است.
مشروح گفت‌وگوی آنا با عزت‌زاده را در ادامه می‌خوانیم؛
آنا: سال گذشته چه پروژه یا پژوهش خاصی انجام داده‌اید که در رتبه‌بندی جدید تأثیرگذار بوده است؟
پژوهش نباید صرفاً یک تکلیف دانشگاهی باشد، باید به یک ارزش و حتی سبک زندگی تبدیل شود. این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که دانشجویان از همان سال اول با مسائل واقعی صنعت و جامعه درگیر شوند
عزت‌زاده: مجموعه‌ای از مقالات بین‌المللی که در ژورنال‌های سطح Q۱ منتشر شده و استناد دادن بالا به این مقالات باعث ارتقای رتبه بندی شده. همان‌طور که می‌دانید رتبه‌بندی دانشگاه استنفورد بر اساس مجموعه‌ای از شاخص‌های کتاب‌سنجی در پایگاه Scopus انجام می‌شود. سال گذشته به‌ویژه بهبود در چند شاخص کلیدی تأثیرگذار بود: نسبت تعداد کل استناد‌های دریافتی به تعداد کل مقالات استنادکننده افزایش یافت که نشان می‌دهد کیفیت و نفوذ علمی مقالات ما در جامعه پژوهشی بیشتر شده است. تعداد متوسط خود استنادی به‌ازای هر مقاله و همچنین متوسط درصد خود استنادی در سطح پایین و کنترل‌شده باقی ماند که اعتبار شاخص‌ها را بالا می‌برد.
همچنین نسبت استناد‌های دریافتی (بدون خود استنادی) به مقالات استنادکننده (بدون خود استنادی) بهبود داشت و نشان داد که پژوهش‌های ما به طور مستقل مورد توجه دیگران قرار گرفته است.
در کنار اینها، رشد قابل‌توجه H-Index در Scopus و افزایش Total Citation، نقش مهمی در ارتقای جایگاه من در فهرست دو درصد برتر جهان ایفا کرد.
به طور خلاصه، تمرکز بر کیفیت مقالات، انتشار در مجلات معتبر و حفظ اصالت علمی باعث شد که این شاخص‌ها در سال گذشته روند مثبتی داشته باشند و در نتیجه در رتبه‌بندی استنفورد انعکاس پیدا کنند.
آنا: در مسیر علمی خود با چه چالش‌هایی مواجه بوده‌اید و چگونه آنها را پشت سر گذاشته‌اید؟
عزت‌زاده: بزرگ‌ترین چالش کمبود زیرساخت پژوهشی در سال‌های آغازین بود. دسترسی محدود به تجهیزات و منابع، بسیاری را متوقف می‌کرد، اما تصمیم گرفتم به‌جای توقف، شبکه همکاری بسازم. با ارتباط‌گیری مداوم با همکاران در داخل و خارج کشور و استفاده از کوچک‌ترین فرصت‌ها برای تبادل دانش، توانستم دیوار‌ها را بشکنم. یاد گرفتم چالش‌ها مانع نیستند، بلکه پلی هستند که اگر درست عبور کنیم، ما را قوی‌تر می‌سازند.
آنا: آیا سال گذشته همکاری‌های علمی بین‌المللی یا بین دانشگاهی داشته‌اید؟ این همکاری‌ها چه دستاورد‌هایی داشته‌اند؟
عزت‌زاده: قطعاً. سال گذشته همکاری ما با گروه‌های پژوهشی در دانشگاه‌های دولتی از جمله دانشگاه تربیت‌مدرس، علم و صنعت و گروه پژوهشکده نفت و... باعث شد به داده‌های خوبی دست پیدا کنیم و این همکاری‌ها اعتماد و احترام متقابل بین محققان را تقویت کرد. شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی هم باعث اشتراک و افزایش دانش و تقویت روابط بین محققان داخلی و خارجی شد.
آینده‌پژوهش بدون هوش مصنوعی و داده‌کاوی قابل‌تصور نیست
آنا: نقش هوش مصنوعی، فناوری‌های نوین یا داده‌کاوی را در حوزه تخصصی خود چگونه می‌بینید؟ آیا از این ابزار‌ها در پژوهش‌های خود استفاده کرده‌اید؟
عزت‌زاده: بی‌تردید آینده‌پژوهش بدون هوش مصنوعی و داده‌کاوی قابل‌تصور نیست. در حوزه کاری ما، حجم داده‌ها چنان عظیم است که روش‌های کلاسیک از پس تحلیل آن برنمی‌آیند. در پروژه‌های اخیر، با کمک یادگیری عمیق توانستیم در زمانی کوتاه به بینش‌هایی برسیم که قبلاً ماه‌ها طول می‌کشید. هوش مصنوعی برای ما فقط یک ابزار نیست؛ مثل یک همکار هوشمند عمل می‌کند که مسیر کشف علمی را تسریع می‌بخشد.
آنا: به نظر شما چگونه می‌توان فرهنگ پژوهش‌محور را در میان دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی تقویت کرد؟
عزت‌زاده: پژوهش نباید صرفاً یک تکلیف دانشگاهی باشد، باید به یک ارزش و حتی سبک زندگی تبدیل شود. این اتفاق وقتی رخ می‌دهد که دانشجویان از همان سال اول با مسائل واقعی صنعت و جامعه درگیر شوند و ببینند علم چطور زندگی مردم را تغییر می‌دهد. برقراری پیوند مستمر دانشگاه و صنعت، ایجاد فرصت‌های کارآموزی و حمایت از ایده‌های نوآورانه جوانان، می‌تواند فرهنگ پژوهش را از کتابخانه به کارگاه و از کلاس به میدان عمل ببرد.
آنا: آیا برنامه‌ای برای انتقال تجربیات علمی خود به نسل جوان‌تر دارید؟ مثلاً از طریق کارگاه‌ها، دوره‌های آموزشی یا تألیف کتاب؟
عزت‌زاده: بله این موضوع برایم یک رسالت است. تاکنون چندین کارگاه تخصصی برگزار کرده‌ام. همواره در مسیر دانشجویانم به‌عنوان مشاور در حال انتقال دانش و تجربه هستم و باور دارم انتقال تجربه از استاد به دانشجو، چراغی است که مسیر‌های تاریک آینده علمی را روشن می‌کند. هدفم این است که جوانان بدانند چگونه از همان ابتدا به‌جای حفظ فرمول‌ها، به حل مسئله فکر کنند.
آنا: در سطح بین‌المللی، پژوهشگران ایرانی را چگونه می‌بینید؟ چه ظرفیت‌هایی برای دیده‌شدن بیشتر در جهان وجود دارد؟
برقراری پیوند مستمر دانشگاه و صنعت، ایجاد فرصت‌های کارآموزی و حمایت از ایده‌های نوآورانه جوانان، می‌تواند فرهنگ پژوهش را از کتابخانه به کارگاه و از کلاس به میدان عمل ببرد
عزت‌زاده: توان علمی پژوهشگران ایرانی بسیار بالاست و در بسیاری از زمینه‌ها رقابت‌پذیرند. مشکل اصلی ما نه در دانش بلکه در دیده‌شدن است. باید در کنفرانس‌های بین‌المللی حاضر شویم، در پروژه‌های جهانی نقش فعال داشته باشیم و مهارت ارتباط علمی به زبان بین‌المللی را تقویت کنیم. خوشبختانه نسل جدید پژوهشگران این مسیر را به‌خوبی آغاز کرده و من آینده روشنی برای حضور علمی ایران در جهان می‌بینم.
آنا: اگر قرار باشد یک پروژه ملی یا منطقه‌ای را هدایت کنید، ترجیح می‌دهید در چه حوزه‌ای باشد و چرا؟
عزت‌زاده: ترجیحم هدایت پروژه‌ای است که هم به توسعه علم کمک کند و هم به بهبود زندگی مردم. برای مثال، پروژه‌های مرتبط با فناوری‌های پایدار و مدیریت هوشمند منابع از جمله آب و انرژی، چون می‌توانند آینده کشور را تضمین کنند. علم زمانی ارزشمند است که به رفاه جامعه منجر شود و شکاف بین دانشگاه و زندگی روزمره مردم را کاهش دهد.
توصیه‌های عضو دو درصد برتر دانشمندان جهان به دانشجویان
آنا: اگر بخواهید یک جمله انگیزشی برای دانشجویان و پژوهشگران جوان بگویید، آن جمله چیست؟
عزت‌زاده: به دانشجویان عزیز می‌گویم: پیش از هر چیز از خود بپرسید «چرا» به دانشگاه آمده‌اید. صرف نشستن در کلاس و گرفتن نمره خوب تضمین‌کننده موفقیت نیست. ارزش واقعی علم در کاربرد آن است. از همان ابتدای تحصیل به دنبال درک عمیق‌تر رشته‌تان باشید، برای آینده شغلی خود برنامه‌ریزی کنید، با اساتید و صنعت شبکه‌سازی کنید، مهارت‌های عملی بیاموزید، به نمایشگاه‌ها بروید، بازار کار را بشناسید و حتی اگر لازم است با حقوق اندک کارآموزی کنید. این مسیر شاید سخت باشد؛ اما شما را به جایی می‌رساند که روزی الهام‌بخش نسل بعد شوید.
گفت‌وگو: هاشم پورزاهد
انتهای پیام/