سفر قم، نقطه عروج این انتخاب بود و اینک در این روزها که عطر یاد و خاطره آسمانی شدنش فضای دل‌ها را پر کرده، فرصتی مهیاست تا با واکاوی این سیره، چراغی فرا راه امروزمان برافروزیم.
به همین منظور، در این ایام حزن و اندوه، پای صحبت حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی ماندگاری، کارشناس و پژوهشگر برجسته دینی نشسته‌ایم تا با تأمل در ابعاد گوناگون این انتخاب سترگ، نقش و رسالت بانوان در تداوم این راه را به بحث و بررسی بگذاریم. در ادامه، مشروح این گفت‌وگو تقدیم حضور می‌شود.
بهشت، پاداش زائر کریمه اهل بیت(س)
حجت‌الاسلام ماندگاری با اشاره به روایات متعدد در فضیلت زیارت حضرت معصومه(س) از ائمه اطهار(ع)، می‌گوید: تأکید ائمه(ع) بر زیارت حضرت معصومه(س) خود گواه جایگاه رفیع ایشان است. امام رضا(ع) در این باره می‌فرمایند: «مَنْ زَارَ قَبْرَ أُخْتِی بِقُمَّ فَلَهُ الْجَنَّةُ» (بحارالانوار، ج۴۸، ص۳۱۷)؛ هر که قبر خواهرم را در قم زیارت کند، بهشت برای او است. این تعبیر، همسنگ دانستن زیارت ایشان با زیارت امام معصوم(ع)، نشان از منزلت والای این بانوی بزرگوار دارد. این سخن امام رضا(ع) تنها یک وعده بهشتی نیست، بلکه دعوتی است برای درک عمیق‌تر مقام معنوی حضرت معصومه(س) و بهره‌مندی از برکات وجودی ایشان. امام جواد(ع) نیز می‌فرمایند: «مَنْ زَارَ عَمَّتِی بِقُمَّ فَلَهُ الْجَنَّةُ»؛ هر کس عمه‌ام را در قم زیارت کند، بهشت پاداش او است و بالاتر از همه، امام صادق(ع) می‌فرمایند: «إِنَّ لَنَا بِقُمَّ حَرَماً وَ هِیَ سَتُدْفَنُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِی تُسَمَّی فَاطِمَةَ فَمَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ» (کامل الزیارات، ص ۳۲۴) برای ما در قم حرمی است و به‌زودی در آن زنی از فرزندان من به نام فاطمه دفن خواهد شد، هر کس او را زیارت کند بهشت بر او واجب می‌شود. این روایات، عظمت و شأن این بانوی جلیل‌القدر را به‌خوبی نمایان کرده و نشان می‌دهد زیارت ایشان، تنها یک عمل مستحبی نیست، بلکه یک فرصت بی‌نظیر برای تقرب به خداوند متعال و کسب فیوضات معنوی است.
اما با توجه به این فضائل و مقام والا، آیا رسیدن به نزدیکی مقام عصمت، یا حداقل کسب فضائل اخلاقی و معنوی مشابه، برای عموم مردم امکان‌پذیر است؟
این کارشناس دینی تصریح می‌کند: بله، قطعاً این امکان وجود دارد. راه رسیدن به کمال و فضیلت برای همه انسان‌ها باز است و در این مسیر، هیچ محدودیتی وجود ندارد. بزرگانی همچون حضرت فاطمه معصومه(س)، حضرت زینب(س) و حضرت اباالفضل العباس(ع) که در زمره معصومین(ع) نیستند اما به واسطه تقوا، ایمان راسخ، جهاد در راه خدا و اخلاص در عمل، از جایگاه بسیار رفیعی برخوردارند، الگویی برای همگان محسوب می‌شوند. این بزرگواران به ما می‌آموزند با تلاش و کوشش، خودسازی و تهذیب نفس، می‌توان به درجات بالایی از کمال معنوی دست یافت.
راهی برای رسیدن به کمال
وی با اشاره به آیه ۶۹ سوره نسا توضیح می‌دهد: در این آیه شریف آمده است «وَمَن یُطِعِ اللهَ وَالرَّسُولَ فَأُوْلَئِکَ مَعَ الَّذِینَ أَنْعَمَ اللهُ عَلَیْهِم مِّنَ النَّبِیِّینَ وَالصِّدِّیقِینَ وَالشُّهَدَاء وَالصَّالِحِینَ وَحَسُنَ أُولَئِکَ رَفِیقًا» یعنی هر که خدا و پیامبر را اطاعت کند، در زمره کسانی خواهد بود که خدا به آنان نعمت داده است؛ یعنی پیامبران، صدیقان، شهیدان و صالحان و اینان چه نیکو رفیقانی هستند. این آیه شریف به‌وضوح بیان می‌کند با اطاعت از خدا و رسول(ص)، عمل به دستورات دین، دوری از گناه و تلاش برای کسب فضائل اخلاقی می‌توان در زمره نیکوکاران و صالحان قرار گرفت و به مقامات معنوی والا دست یافت. این آیه، یک منشور امیدبخش برای تمام کسانی است که به دنبال سعادت و کمال هستند و به آن‌ها یادآوری می‌کند راه رسیدن به قرب الهی، همواره باز است.
استاد ماندگاری در ادامه با بیان درس‌هایی از حضرت معصومه(س) برای دختران و زنان جامعه، به‌ویژه با توجه به چالش‌های پیش روی زنان امروز، تشریح می‌کند: زن در اسلام از جایگاه بسیار والایی برخوردار است و نقش اساسی در تربیت نسل و تحکیم بنیان خانواده دارد. امام خمینی(قدس‌سره) در این باره می‌فرمایند: «از دامن زن، مرد به معراج می‌رود». این سخن گهربار، اهمیت نقش زن در تربیت انسان‌های بزرگ و تأثیرگذار را به‌خوبی نشان داده و مسئولیت سنگینی را بر دوش بانوان قرار می‌دهد. حضرت فاطمه معصومه(س) نمونه‌ای بارز از یک زن مسلمان آگاه، متدین و فداکار است. ایشان در عین حفظ حیا و عفت، در مسائل سیاسی و اجتماعی زمان خود نیز نقش فعالی ایفا و با هجرت به قم، این شهر را به پایگاهی برای نشر معارف اهل‌بیت(ع) تبدیل کردند. این هجرت، یک حرکت آگاهانه و هدفمند بود که نشان از بصیرت و شجاعت آن حضرت دارد. زنان امروز می‌توانند با الگوگیری از سیره آن حضرت، در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، نقش مؤثری در پیشرفت و تعالی جامعه ایفا کنند. در عین حال، حفظ حیا و عفت، پایبندی به ارزش‌های اسلامی و توجه به نقش مادری و همسری، از جمله وظایف مهم بانوان در جامعه امروز است. متأسفانه در دنیای کنونی، برخی تلاش می‌کنند با ارائه الگوهای غربی و غیراسلامی، نقش زن را در جامعه تحریف کرده و او را از مسیر اصلی خود منحرف کنند. در چنین شرایطی، الگوگیری از سیره حضرت معصومه(س) می‌تواند به زنان کمک کند هویت اسلامی خود را حفظ و در عین حال، در عرصه‌های مختلف جامعه، نقش مؤثری ایفا کنند.
الگوگیری از حضرت معصومه(س)؛ مسیری بی‌انتها
این کارشناس دینی ادامه می‌دهد: متأسفانه امروزه شاهد کمرنگ شدن روابط عاطفی و صمیمانه میان اعضای خانواده هستیم. یکی از عوامل این مسئله، بی‌توجهی به نقش خواهران در خانواده است. خواهران می‌توانند با ایجاد فضایی صمیمی و محبت‌آمیز در خانه، نقش مهمی در تحکیم روابط خانوادگی ایفا کنند. محبت و صمیمیت میان خواهر و برادر، نه تنها به سلامت روانی و عاطفی آن‌ها کمک کرده، بلکه از بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی نیز پیشگیری می‌کند. حضرت معصومه(س) نیز با هجرت به سوی برادر بزرگوارشان، امام رضا(ع)، نمونه‌ای از همراهی و همدلی خواهرانه را به نمایش گذاشتند. این همدلی و همراهی در شرایط سخت و دشوار، می‌تواند به عنوان یک تکیه‌گاه محکم برای اعضای خانواده عمل کند. درواقع، خواهران می‌توانند نقش یک مشاور، یک دوست صمیمی و یک حامی را برای برادران خود ایفا کرده و یاری‌دهنده آن‌ها در مواجهه با مشکلات زندگی باشند. در مقابل، برادران نیز باید قدردان محبت و همراهی خواهران خود باشند و با احترام و تکریم آن‌ها، به تحکیم روابط خانوادگی کمک کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان از سیره حضرت معصومه(س) در راستای تحکیم بنیان خانواده و تربیت فرزندان صالح بهره برد، یادآور می‌شود: زن در خانواده، هم در جایگاه همسری و هم در جایگاه مادری، نقشی بی‌بدیل دارد. به عنوان همسر، آرامش‌بخش و تکیه‌گاه مرد است و با ایجاد فضایی صمیمی و محبت‌آمیز در خانه، به استحکام بنیان خانواده کمک می‌کند. در جایگاه مادری نیز، تربیت‌کننده نسل آینده است و با تربیت فرزندانی صالح، دیندار و با اخلاق، به پیشرفت و تعالی جامعه کمک می‌کند. حضرت معصومه(س) با علم و تقوا، عبادت و زهد و صبر و استقامت، الگویی شایسته برای زنان در تمام اعصار هستند. زنان امروز می‌توانند با الگوگیری از سیره آن حضرت، در هر دو جایگاه همسری و مادری، به وظایف خود به بهترین صورت عمل کنند و فرزندانی صالح و متعهد به جامعه تحویل دهند. برای مثال، زنان می‌توانند با ترویج فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی در خانواده، فرزندان خود را با معارف دینی و ارزش‌های اخلاقی آشنا کنند، با ایجاد فضایی معنوی در خانه، فرزندان خود را به نماز و عبادت تشویق کرده و با صبر و استقامت در برابر مشکلات زندگی، به فرزندان خود بیاموزند چگونه در مواجهه با سختی‌ها، امید خود را از دست نداده و به تلاش و کوشش ادامه دهند.
حجت‌الاسلام ماندگاری در پایان با اشاره به نقش اجتماعی زنان با الهام از سیره حضرت معصومه(س) توصیه می‌کند: زنان در جامعه امروز، در عرصه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، نقش مؤثری ایفا می‌کنند. اما نکته مهم این است این نقش‌آفرینی باید با حفظ حیا و عفت، پایبندی به ارزش‌های اسلامی و رعایت حدود شرعی صورت گیرد. بانوان کشورمان باید با الگوگیری از سیره حضرت معصومه(س) در راستای ارتقای سطح معنوی و اخلاقی خود تلاش کنند، با حفظ حیا و عفت، پایبندی به ارزش‌های اسلامی و توجه به نقش مادری و همسری، به اجرای وظایف خود در جامعه به بهترین شکل پرداخته و در تربیت نسلی صالح و متعهد، نقش مؤثری ایفا کنند. به یاد داشته باشیم زنان، سازندگان جامعه فردا هستند و با تربیت فرزندانی صالح و متعهد، می‌توانند آینده‌ای روشن و پرامید را برای کشور عزیزمان رقم بزنند. امیدوارم خداوند متعال به همه ما توفیق دهد در این راه گام برداریم و از شفاعت حضرت فاطمه معصومه(س) در روز قیامت بهره‌مند شویم.