به گزارش قدس آنلاین، این موضوع سازندگان «پیرپسر» را به صرافت انداخت تا بخت خودشان را از کشور دیگری برای راهیابی به اسکار بیازمایند. حنیف سروری یکی از تهیه‌کنندگان «پیرپسر» با اشاره به اکران این فیلم سینمایی در کانادا به تهران تایمز گفته است؛ «اگرچه به دلایل نامعلوم که هنوز هم برای‌مان روشن نیست از رقابت در کمیته‌ی انتخاب فیلم در ایران برای معرفی به اسکار حذف شدیم اما سوسوی امیدی از کشور کانادا و انتخاب فیلم خارجی‌زبان برای‌مان درخشید.»
او از اکران این فیلم در کانادا و احتمال معرفی‌اش به جایزه اسکار از سوی این کشور خبر داده و یادآور شده از آنجا که کارگردان «پیرپسر»؛ اکتای براهنی در کانادا درس خوانده است و شهروندی این کشور را دارد شاید شانسی در این زمینه داشته باشیم و به عنوان فیلم خارجی‌زبان از سوی کانادا به اسکار معرفی شویم.
این در حالیست که کانادا پیش از این فیلم دلهره‌آور فیلمساز ایرانی «علیرضا خاتمی» را با نام «چیزهایی که می‌کُشی» به‌عنوان نماینده اش به آکادمی اسکار معرفی کرده است. این فیلم که نخستین بار در جشنواره ساندنس به نمایش درآمد، داستان یک استاد دانشگاه را روایت می‌کند که پس از مرگ مشکوک مادر بیمار خود، باغبانی مرموز را برای گرفتن انتقام به خدمت می‌گیرد اما با آشکار شدن رازهای پنهان خانوادگی، حلقه محاصره پلیس تنگ‌تر می‌شود و تردیدها به جان وجدان استاد می‌افتد. در این فیلم، بازیگرانی چون اکین کوچ، ارکان کولچاک کاستندیل، هازار ارگوجلو و ارجان کسال نقش‌آفرینی کرده‌اند.
از آنجا که آخرین مهلت ارسال آثار از سوی کشورها برای رقابت در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی نود و هشتمین دوره جوایز سینمایی اسکار، اول اکتبر (۹ مهرماه) اعلام شده است باید دید که تغییری در نماینده معرفی شده کانادا اتفاق می افتد یا نه.
* راهیابی به اسکار از مسیر تاجیکستان
شهرام مکری از فیلمسازان کم حاشیه و بااستعداد سینمای ایران هم با فیلم معمایی «خرگوش سیاه، خرگوش سفید» به‌عنوان نماینده تاجیکستان به اسکار راه یافته است. این فیلم چهارمین اثر بلند مکری و چهارمین فیلمی است که از سوی تاجیکستان به آکادمی اسکار معرفی می‌شود. این فیلم محصول مشترک ایران، تاجیکستان و امارات است و با حمایت شرکت تاجیک‌فیلم در تاجیکستان ساخته شده است. این اثر به زبان‌های تاجیکی و فارسی تهیه شده و گروهی از بازیگران از جمله بابک کریمی، هستی محمایی، کبریا دیلوبووآ و بژن داولیاتوف در آن نقش آفرینی کرده‌اند. فیلمنامه اثر توسط شهرام مکری و نسیم احمدپور نوشته شده و تهیه‌کننده آن نگار اسکندرفر است.
مسیر راهیابی فیلمسازان ایرانی به اسکار از کشورهای دیگر، سازندگان «پیرپسر» را به برآن داشت تا آخرین قرعه برای رسیدن به اسکار را هم امتحان کنند اما کانادا پیش‌تر نماینده خودش را به اسکار ۲۰۲۶ معرفی کرده است؛ ضمن اینکه برای ارسال یک فیلم به اسکار، مشارکت کشور مبدا در تولید این فیلم هم اثرگذار است و کانادا سهمی در تولید «پیر پسر» نداشته است. البته پیش از این برادران محمودی نیز آثاری که در ایران ساخته بودند را به نمایندگی از سینمای افغانستان (قبل از حکومت طالبان) به اسکار می فرستادند. اولین بار فیلم «رفتن» نوید محمودی به عنوان نماینده افغانستان در اسکار ۲۰۱۷ معرفی شد. فیلمی که به مشکلات مهاجرت افغان‌ها به ایران می‌پرداخت و از آنجایی که نوید محمودی، افغانستانی بود این امکان برایش فراهم شد که فیلمش را از آن کشور بفرستد. البته در نهایت از فهرست پذیرش اسکار حذف شد. دلیل اصلی این حذف، مشکلات اداری و فنی بود از جمله بحث‌های جدی بر سر عدم احراز کامل شرایط فنی و اداری فیلم‌ها در کمیته اسکار افغانستان در آن سال. برخی منابع نیز به اعتراضات داخلی فیلمسازان افغان اشاره کردند که این فیلم را بیش از حد ایرانی می‌دانستند.
برادران محمودی بار دیگر با فیلم «شکستن همزمان بیست استخوان» در سال ۱۳۹۸ به عنوان نماینده کشور افغانستان به آکادمی اسکار معرفی شدند و از آنجا که سازندگان اثر، اصالتا افغانستانی بودند و قصه فیلم هم مرتبط با جامعه مهاجران افغان بود کمیته اسکار افغانستان آن را اثری متعلق به سینمای افغانستان تلقی کرد. این فیلم هم در آن سال نتوانست به فهرست نامزدهای نهایی اسکار راه پیدا کند.
* اثر اصغر فرهادی بر سینمای ایران
اصغر فرهادی که با فیلم های «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» دوبار مجسمه طلایی اسکار را برای سینمای ایران به ارمغان آورده است با ساخت فیلم اسپانیایی «همه می دانند» به عنوان نماینده سینمای اسپانیا به اسکار ۲۰۱۹ معرفی شد. فیلمی با نقش آفرینی بازیگران سرشناسی چون خاویر باردم و پنه لوپه کروز که قصه ای کاملا اسپانیایی داشت. این فیلم به فهرست نامزدهای بهترین فیلم خارجی آن دوره اسکار راه نیافت تا مجسمه طلایی آن سال به کارگردان فیلمی از مکزیک برسد. البته سبک فیلمسازی فرهادی چنان بر سینما و سینماگران ایرانی اثرگذار بود که بسیاری از فیلم های اجتماعی پس از او بویژه از سوی فیلمسازان جوان به جستجوی حقیقت در هزارتوی روابط انسانی می پرداخت اینکه یک دروغ کوچک چطور می توانست باعث یک بحران بزرگ شود.
در اسکار ۲۰۲۳ هم آثاری از دو فیلمساز ایرانی به این آکادمی معرفی شد. هومن سیدی با فیلم «جنگ جهانی سوم» برای اولین بار نامش در میان فیلمسازان معرفی شده سینمای ایران به اسکار قرار گرفت. در آن سال علی عباسی، کارگردان ایرانی و دانش آموخته مدرسه فیلم دانمارک هم با فیلم «عنکبوت مقدس» به عنوان تولید مشترک دانمارک، آلمان، سوئد و فرانسه به عنوان نماینده دانمارک به اسکار رفت. این فیلم توانست از مرحله بازبینی عبور کند و جزو ۱۵ فیلم اول باشد اما در مرحله بعدی نتوانست به فهرست ۵ نامزد نهایی اسکار راه پیدا کند. به باور بسیاری، انتخاب «عنکبوت مقدس» در همان دور اول هم به دلایل سیاسی بوده و این فیلم در مقایسه با آثار قدرتمندی که در فهرست آن دوره بودند حرفی برای گفتن نداشته است.
* جوایز سینمایی یا سیاسی؟
فیلم «یک تصادف ساده» به کارگردانی جعفر پناهی که بدون داشتن مجوز رسمی در ایران ساخته شد برنده نخل طلای جشنواره کن امسال شد و بسیاری این انتخاب را سیاسی برشمردند. حالا این فیلم که تدوین آن در فرانسه انجام شده است، بعد از موفقیتی که در کن داشته، به عنوان نماینده فرانسه به اسکار ۲۰۲۶ معرفی شده است، اقدامی که به باور برخی بیشتر با اهداف سیاسی است تا سینمایی.
با وجود اینکه «یک تصادف ساده» با استقبال منتقدان جشنواره کن روبرو شد اما عده ای از منتقدان داخلی و نشریه فرانسوی «کایه دو سینما» این فیلم را فاقد عمق احساسی و بیش از حد نمادین دانسته‌اند. همچنین پرسش‌هایی مطرح شده که چرا فرانسه به جای انتخاب فیلم‌های تولید داخلی خود، نماینده‌ای با ریشه ایرانی معرفی کرده است.
پیش از او «محمد رسول‌اف» هم بدون داشتن مجوز، فیلم زیرزمینی «دانه انجیر معابد» را ساخت. او پس از محکومیت و صدور حکم زندان، به صورت مخفیانه و غیرقانونی از ایران، خارج و پناهنده آلمان شد. فیلم او که برنده جایزه ویژه هئیت داوران جشنواره کن شده بود به عنوان نماینده آلمان در بخش بهترین فیلم بین‌المللی جوایز اسکار ۲۰۲۵ معرفی شد. فیلمی که مضمونی سیاسی داشت و با توجه به موقعیت کارگردان، احتمال دیده شدنش در اسکار داده می شد. اگرچه این فیلم به عنوان یکی از ۵ نامزد نهایی دریافت اسکار آن سال برگزیده شد اما برنده نهایی این بخش، فیلم «من هنوز اینجا هستم» از کشور برزیل بود.
سینما محدود به مرز و مجوز نیست
کیوان کثیریان، منتقد سینمایی در این باره به خبرنگار می گوید: پیام این موضوع برای سینمای ایران، این است که سینما محدود به مرزها و مجوزها نیست.
او با اشاره به نگاه سلبی مدیران سینمایی به هنر هفتم خاطرنشان می کند: ایستادگی مدیران سینمایی بر سر قواعد قدیمی و پوسیده منجر به فرار فیلمسازان شده است وگرنه چرا شهرام مکری، فیلم جدیدش را برای تاجیکستان می سازد.
وی با بیان اینکه سینما، راه خودش را می رود و سینماگر دیگر معطل سانسور و مجوز نمی ماند، می افزاید: ساختارهای سینمایی همچنان از سازوکارهای ناکارآمد و قدیمی پیروی می کنند ولی سینماگران خودشان را از این قید و بندها رها کرده و فیلمشان را در دیگر کشورها می سازند چون فیلمساز، خودش را از چیزی محروم نمی کند.
کثیریان درباره اینکه چرا آثار ۴ فیلمساز ایرانی از کشورهای مختلف به اسکار ۲۰۲۶ معرفی شدند، عنوان می کند: شاید یکی از همین فیلم ها به نمایندگی از سینمای کشوری دیگر، جایزه اسکار بخش فیلم های غیرانگلیسی زبان را هم بگیرد اما پیام این ماجرا به مدیران سینمایی کشور این است که باید خودشان را با سازو کارهای و قواعد سال ۲۰۲۵ به روز کنند.
به باور او، آنقدر که ما تصور می کنیم نگاه های ایدئولوژیک در زمین بازی اسکار راهی ندارد و می گوید: برای آنها، جنبه های هنری و سینمایی مهمتر است و اسکار مولفه های خودش را برای انتخاب دارد همچون جوایز بین المللی، نقدهای بین المللی، حضورهای بین المللی و از همه مهمتر پخش کننده بین المللی. از میان چهار اثر فیلمسازان ایرانی هیچکدامشان به جز فیلم «یک تصادف ساده» پخش کننده قوی بین المللی ندارند و همین مولفه باعث می شود تا بخت فیلم پناهی برای راهیابی به فهرست ۵ نامزد اسکار در بخش بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان بیشتر شود.
همان اتفاق تلخ در کُشتی، این بار در سینما!
به گفته این منتقد سینمایی در ادواری این نگاه حاکم بود که فیلم معرفی شده به اسکار باید نماینده خوبی برای سینمای ایران باشد ولی اگر می خواهید وارد بازی اسکار شوید باید بدانید فیلمی که شانس بیشتری برای راهیابی به نامزدهای اصلی را دارد الزاما فیلمی نیست که از نظر مدیران سینمایی، نماینده مناسبی برای سینمای ایران است.
کثیریان در پایان یادآور می شود: با توجه با اینکه اسکار، قوانینش را سهل تر کرده و هر فیلمسازی می تواند فیملش را از کشور دیگری بفرستد، اگر پارسال دو فیلمساز ایرانی در اسکار حضور داشتند و امسال چهارتا، با ادامه این روند احتمالا سال بعد شاهد آثار ۸ فیلمساز ایرانی از کشورهای مختلف به اسکار خواهیم بود! پس ایراد کار جای دیگری است که فیلمساز ایرانی به جای اینکه در کشور خودش فیلم بسازد و به نمایندگی از سینمای ایران در جشنواره های بین المللی فیلم حضور یابد، دریچه جدیدی برای خودش می یابد، همان اتفاقی که متاسفانه در عرصه کُشتی رخ داد برای سینمای ایران هم، رخ داده است.
امسال آثار چهار فیلمساز ایرانی از کشورهای مختلف در اسکار حضور دارد و به نظر می رسد سینماگران ایرانی که به صورت قانونی و غیرقانونی در ایران یا خارج از ایران فیلم می سازند، مسیر خودشان را از دیگر کشورها برای راهیابی به اسکار باز کرده اند. باید دید که بخت سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۶ بالاتر است یا فیلمسازان ایرانی؟